Rhythm 0
Rhythm 0 veya Ritim 0 Deneyi, Sırp performans sanatçısı Marina Abramović tarafından 1974 yılında Napoli'deki Galleria Studio Mora'da gerçekleştirilmiş altı saat süren bir dayanıklılık performansıydı.[1] Bu performans, Abramović'in Rhythm Serisi'nin sonuncusudur; 1973–1974 yılları arasında gerçekleştirilen dört önceki performansı takip eder.[2] Eser, Abramović'in hareketsiz şekilde durmasını ve izleyicilerin, bir masa üzerinde yer alan 72 nesneden birini kullanarak ona dilediklerini yapmalarına olanak tanımayı içeriyordu.
Nesneler, özellikle hem haz hem de acıyı temsil eden objeler arasından seçilmişti.[3] Bu nesneler arasında bir gül, tüy, parfüm, bal, ekmek, üzüm, şarap, makas, neşter, çiviler, metal çubuk, bir tabanca ve bir mermi yer almaktaydı.
Performansta ayrı bir sahne bulunmuyordu; Abramović ile izleyiciler aynı mekânda yer alıyor, bu da izleyicilerin performansın bir parçası olduğunu açıkça ortaya koyuyordu. Performansın amacının, insanların ne kadar ileri gidebileceğini bulmak olduğunu söylemişti: "Halk ne düşünüyor ve bu tür bir durumda ne yapacaklar?"
Performans
[değiştir | kaynağı değiştir]Talimatlar şu şekildeydi:
Talimatlar:
Masanın üzerinde üzerimde istenildiği gibi kullanılabilecek 72 nesne var.
Performans.
Nesne benim...
Bu süre boyunca tüm sorumluluğu alıyorum.
Süre: 6 saat (akşam 8 - sabah 2).[4]
Abramović, bu performansın “bedenini sınırlarına kadar zorladığını” belirtmiştir.
Ziyaretçiler başlangıçta nazik davranmış; kendisine bir gül vermiş ya da onu öpmüştür.
Performansa katılan sanat eleştirmeni Thomas McEvilley şöyle yazmıştır:
“Her şey sakin başladı. Biri onu döndürdü. Biri kollarını havaya kaldırdı. Biri ona bir nebze mahrem biçimde dokundu. Napoli gecesi ısınmaya başladı. Üçüncü saatte, tüm giysileri jilet gibi keskin bıçaklarla üzerinden kesildi. Dördüncü saatte aynı bıçaklar cildini keşfetmeye başladı. Boğazı kesildi ve biri kanını emdi. Vücudu üzerinde çeşitli küçük çaplı cinsel saldırılar gerçekleştirildi. Performansa öylesine kendini adamıştı ki, tecavüze ya da öldürülmeye dahi karşı koymayacaktı. İradesinden tamamen vazgeçmesi, insan psikolojisinin çöküşünü ima eder biçimde, izleyiciler arasında korumacı bir grubun oluşmasına yol açtı. Dolu bir silah Marina’nın başına dayandığında ve parmağı tetiğe doğru yönlendirildiğinde, seyirciler arasında bir arbede çıktı.”[5]
Abramović, performansı daha sonra şu sözlerle değerlendirmiştir:
“Şunu öğrendim ki [...] eğer her şeyi izleyiciye bırakırsanız, sizi öldürebilirler [...] Kendimi gerçekten ihlal edilmiş hissettim: giysilerimi kestiler, karın bölgeme gül dikenleri batırdılar, bir kişi tabancayı başıma doğrulttu, bir diğeri ise silahı ondan aldı. Ortam saldırgan bir hâl aldı. Tam olarak planlandığı gibi, 6 saatin sonunda ayağa kalkıp izleyicilere doğru yürümeye başladım. Herkes uzaklaştı; gerçek bir yüzleşmeden kaçmak için.”
Bu performansta Marina Abramović, bedeninin fiziksel ve zihinsel sınırlarını keşfetmeyi amaçladı. Bu süreçte acıya, yorgunluğa ve tehlikeye dayanarak, duygusal ve ruhsal bir dönüşümün sınırlarını araştırdı.
Performans, sanatçının çocukluğundaki çelişkilerden ilham almıştır: her iki ebeveyni de sosyalist hükûmette yüksek rütbeli görevlerde bulunurken, birlikte yaşadığı büyükannesi dindar bir Sırp Ortodoksuydu.[6]
Değerlendirmeler
[değiştir | kaynağı değiştir]Rhythm 0, Abramović'in bir diğer performansı olan The Artist is Present ile birlikte, Complex dergisi tarafından 2013 yılında yayımlanan "tüm zamanların en iyi performans sanatı eserleri" listesinde dokuzuncu sırada yer almıştır.[7] Complex dergisi, her iki performansın da sanatçı ile izleyici arasında bir ilişki kurma gücüne sahip olduğunu, ancak bunu zıt güç dinamikleri üzerinden gerçekleştirdiğini belirtmiştir.
2023 yılında The Guardian, Abramović'in eserlerini ve günümüzdeki etkisini yeniden değerlendirmiştir.
Yazıda şu ifadelere yer verilmiştir: “Royal Academy’deki sergisine dair bazı eleştirilerde görüldüğü üzere, Abramović’in performans sanatı pratiği hâlâ kuşkuya, hatta tiksintiye yol açabiliyor — ki sanatçı bu tür tepkilere uzun süredir alışkın. Bana şöyle dedi: ‘70’lerin başında başladığımda herkes bizim deli olduğumuzu söylüyordu. “Bu sanat değil, hiçbir şey bu” diyorlardı.’”
Yazıda, Abramović’in bedenini bir araç olarak kullanmasının, sanat ile yaşam arasındaki sınırı ne denli incelttiği vurgulanmıştır.
Sanatçının eserlerine tanık olan izleyicilerin, insanların katlanmak zorunda kaldığı gerçekliklerin de bir parçası hâline geldiği belirtilmiştir.
Rhythm 0, her gün istismar korkusuyla yaşayan insanların varlığına dair sarsıcı bir hatırlatma olarak değerlendirilmiştir.[8]
2023 yılında yayımlanan bir Harvard Crimson makalesinde, eserin izleyici üzerindeki etkisi şöyle değerlendirilmiştir: "İzleyicilerin uyandırmayı amaçladığı temel tepkilerden biri, sanatçı ile izleyici arasındaki güç dinamiklerini yansıtan korkuydu. İzleyiciler, Abramović'e karşı eylemlerinin hiçbir yaptırıma tabi olmayacağının farkındaydı. Bu yaptırım eksikliği, nesneleri daha aşırı şekillerde kullanma isteklerinin artmasına katkıda bulundu." [9]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Abramović, Marina; Thompson, Chris; Weslien, Katarina (2006). "Pure Raw: Performance, Pedagogy, and (Re)presentation". PAJ. 28 (1): 29-50.
- ^ "Rhythm Series – Marina Abramović". blogs.uoregon.edu. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2025.
- ^ Tate. "'Rhythm 0', Marina Abramovic, 1974". Tate (İngilizce). Erişim tarihi: 8 Mayıs 2025.
- ^ Ward 2012, s. 119.
- ^ Ward 2012, s. 120.
- ^ "Marina Abramović | Rhythm 0". Guggenheim Museum. Erişim tarihi: 21 Ocak 2025.
- ^ Eisinger, Dale (9 Nisan 2013). "The 25 Best Performance Art Pieces of All Time". Complex19 Temmuz 2017.
- ^ Hessel, Katy (25 Eylül 2023). "Marina Abramović's shocking Rhythm 0 performance shows why we still cannot trust people in power". The Guardian (İngilizce). ISSN 0261-3077. Erişim tarihi: 23 Şubat 2025.
- ^ "The Violent Viewer: Rhythm 0 and Subjecting Oneself to Dehumanization | Arts | The Harvard Crimson". www.thecrimson.com. 20 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2025.