Ruhi Su
| Ruhi Su | |
|---|---|
 1979'da Batı Almanya'da | |
| Genel bilgiler | |
| Doğum | 1 Ocak 1912 Van, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 20 Eylül 1985 (73 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Zincirlikuyu Mezarlığı, İstanbul |
| Tarzlar | Türk halk müziği, opera |
| Çalgılar | Bağlama |
| Etkin yıllar | 1942-1985 |
| Müzik şirketi | İmece Plakları (1971-1985) |
| Resmî site | http://www.ruhisu.org.tr |
| Eş | Münire Sevim Hanım Sıdıka Su |
| Çocukları | Güngör Su (1934-2020)[1] Ilgın Ruhi Su (1959-) |
Mehmet Ruhi Su (1 Ocak 1912, Van - 20 Eylül 1985, İstanbul), Türk halk müziği ve opera sanatçısı, bağlama virtüözü.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Mehmet Ruhi Su, 1912 yılında Van'da doğdu.[2][3][4] Anne ve babasının kim olduğunu Ruhi Su kendisi de bilmediği gibi haklarında hiçbir bilgi de yoktur.[5] Oğlu Ilgın Ruhi Su, "Babamın 1912'de Van’da doğması, öksüzler yurdundan gelmesi, bugüne kadar hiçbir akrabasının çıkmaması düşünüldüğünde Ermeni olma ihtimali hayli yüksek" demiştir.[6] Çocukluğunun büyük bir bölümünü evlatlık olarak verildiği yoksul bir ailede ve daha sonra da Adana Öksüzler Yurdu'nda (Darül Eytam) geçirdi. Bir ara İstanbul'da askerî okullarda okudu, ancak müzik sevgisi onu yeni arayışlara itti. Adana Öğretmen Okulu'nda okurken, Ankara'ya Müzik Öğretmen Okulu'na (Musiki Muallim Mektebi) girmeyi başardı. Adana Öğretmen Okulu'ndayken aşık olduğu ebe-hemşire olarak çalışan Münire Sevim[1][7] adında bir kızla evlendi. 1934 yılında Balıkesir'de bir oğulları dünyaya geldi.[1] Adını Güngör koydular.[5] Güngör, altı yaşlarındayken Ruhi ile Sevim Hanım ayrıldılar.[1][7] 1942'de Ankara Devlet Konservatuvarını'nın Şan bölümünü bitirdi. Aynı yıllarda sırasıyla Ankara Cebeci İkinci Ortaokulu'nda ve Hasanoğlan Köy Enstitüsü'nde müzik öğretmenliği yaptı. Cumhurbaşkanlığı Orkestrası'na seçildi, konservatuvarın opera bölümünde de okudu ve daha sonra da Devlet Operası'nda çalıştı. Devlet Operası sanatçısı olarak, Bastien Bastienne, Satılmış Nişanlı, Madame Butterfly, Fidelio, Tosca, Yarasa, Aşk İksiri, Rigoletto, Figaro'nun Düğünü, Maskeli Balo ve Konsolos gibi operalarda rol aldı. Türk Opera Sanatı'nın temelinde Ruhi Su'nun da katkısı büyüktür.
Ankara Radyosu'nda onbeş günde bir yayınlanan türkü programları (Basbariton Ruhi Su Türküler Söylüyor) düzenledi; Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi'nde büyük bir koro oluşturdu. Aldığı klasik batı müziği eğitimi, ömrü boyunca kendini adadığı türkülerin yorum ve icrasına yaklaşımının kuramsal temelini oluşturdu.
Ruhi Su, sosyalist dünya görüşü nedeniyle 1952-1957 yılları arasında 1951 TKP tevkifatı dolayısı ile hapis yattı.[8][9] 1960'ta İstanbul'da Taksim Belediye Gazinosu'nda sahneye çıkan Ruhi Su, bir yandan da halk türkülerini kaydedip arşivleme görevini üstlendi. Bu arada radyoda da 'Basbariton Ruhi Su Türküler Söylüyor' anonsuyla sunulan bir radyo programı yaptı. Bu programlardan birinde söylediği "Serdari Halimiz Böyle N'olacak? Kısa çöp uzundan hakkın alacak" türküsü nedeniyle "halkı sınıflara ayırmak yoluyla Komünizm propagandası yapmak" suçlamasıyla radyodaki işine son verildi.
Söylediği türkülerdeki siyasi vurgular yüzünden aleyhinde kampanyalar başlatılan ve işini kaybeden sanatçı, türküleri derleyip yeniden yorumlama işine kendi başına devam etti. 1975'te Dostlar Korosu'nu kurdu. 1978'den sonra çıkardığı kasetlerle halk müziğinin yaygınlaşmasına büyük katkıda bulundu. Aydınlara türkü dinlemeyi öğreten kişi olarak da bilinir.
Ruhi Su, Ahmet İsvan ve Necdet Uğur'un yoğun uğraşıları sonucu ilk kez 1977 yılında pasaport alabildi. Almanya, Hollanda, Belçika, İngiltere, Fransa ve Avustralya'da konserler verdi. Pasaportunun süresi doldu. Yeni pasaport başvurusu yakalandığı prostat kanserinin tedavisi için yapıldı, ancak hiçbir gerekçe gösterilmeden reddedildi. Su için altı Alman sanatçının Kültür Bakanlığı'na baş vurduğu öğrenildi. Heinrich Böll, Wolf Bierman, Ingeborg Drewitz, Günter Grass, Siegfried Lenz, Günter Wallraff imzalı mektupta, Kültür Bakanlığı'ndan Ruhi Su'nun yurt dışında tedavi edilebilmesi için pasaport verilmesine aracı olması isteniyordu. Aynı sanatçılar Ruhi Su'ya da bir mektup göndermişlerdi.[10][11] Bunlar sonucunda nihayet kapılar aralandı ve "tedavi amaçlı ve yalnız bir defaya mahsus olmak üzere" yurt dışına çıkışına izin verildi. Ama artık çok geçti. 20 Eylül 1985 Cuma günü sabaha karşı 04.00'te Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Hastanesi Onkoloji Servisi'nde öldü.[12] Doktoru Prof. Bülent Berkarda idi. 22 Eylül 1985 Pazar günü Şişli Camii'nde kılınan öğle namazını müteakip Zincirlikuyu Mezarlığı'nda toprağa verildi.[13][14] Ruhi Su'nun cenaze töreni binlerce kişinin katılımıyla 12 Eylül darbesi sonrası dönemin ilk büyük kitle gösterisi haline dönüştü. Cenazede gözaltına alınan 160 kişi İstanbul siyasi şubede 15 gün süreyle gözaltında tutuldu.[5][15][16]
1988 yılında kabri başında ikame edilen anıt, 2009 yılında kimliği belirsiz kişilerce silahlı saldırı ile kısmen tahrip edildi.[17]
Kendisi Alevi Deyişlerini okumuş, Pir Sultan'ın, Hatayi'nin ve diğer ozanların deyişlerini yorumlamıştır. Nazım Hikmet'in şiirlerini ilk besteleyenlerdendir. 1957'de Sanasaryan Han'da hapisteyken daha sonra hayatını birleştirecek olduğu Sıdıka Umut için söylediği Mahsus Mahal adlı türküsüyle ünlendi.
Ruhi Su'nun sesini korumadaki hassasiyeti hakkında pek çok anlatı vardır. Bunlara göre Ruhi Su, sesine zarar vermemek için kuruyemiş ve çamaşır suyundan uzak dururmuş. Sorulduğunda, sesini korumadaki bu hassasiyetinin sanata ve dinleyenlere saygısından kaynaklandığını ifade edermiş.
Ruhi Su, ölümüne kadar 16 adet 45'lik plak, 11 adet de uzunçalar çıkardı. Vefatından sonra kurulan Ruhi Su Kültür ve Sanat Vakfı aracılığıyla eşi Sıdıka Su ve oğlu Ilgın Su özel arşivlerdeki ses kayıtlarından yararlanarak plak, kaset ve CD üretimini sürdürdüler. Vakfın merkezi Beyoğlu, İstanbul'dadır.
Sanatçı hakkında Ajans21 tarafından, Ezgili Yürek: Ruhi Su (1995) (24 dk) adında bir belgesel hazırlanmıştır. Bu belgesel Ruhi Su hakkında hazırlanan ilk belgeseldir. Bunun dışında Avustralya Belgeseli ve Ruhi Su Belgeseli (Hilmi Etikan) adlarında iki belgesel film de Ruhi Su Kültür ve Sanat Vakfı aracılığıyla gösterilmektedir.
Ruhi Su'nun eşi Sıdıka Su 18 Ekim 2006 tarihinde ölmüş[18] ve Zincirlikuyu Mezarlığı'nda eşi Ruhi Su'nun kabrinin yanına defnedilmiştir.[19]
Yön Radyo tarafından hazırlanan 'Yüreğinde Anadolu'nun Ezgisi, Sesinde Dağların Yankısı-Ruhi Su' belgeseli Türkiye Gazeteciler Cemiyeti 2015 Yılı Sedat Simavi En İyi Radyo Programı Ödülüne layık görülmüştür.[20][21]
Diskografi
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1971: Seferberlik Türküleri ve Kuvayi Milliye Destanı
- 1972: Yunus Emre
- 1972: Karacaoğlan
- 1973: Pir Sultan Abdal
- 1974: Şiirler - Türküler
- 1975: Köroğlu
- 1976: El Kapıları (Sümeyra Çakır ve Ruhi Su Dostlar Korosu ile birlikte)
- 1977: Sabahın Sahibi Var (Ruhi Su Dostlar Korosu ile birlikte)
- 1978: Semahlar (Ruhi Su Dostlar Korosu ile birlikte)
- 1980: Çocuklar, Göçler, Balıklar
- 1981: Zeybekler
- 1986: Pir Sultan'dan Levni'ye
- 1986: Ezgili Yürek
- 1986: Ekin İdim Oldum Harman
- 1987: Kadıköy Tiyatrosu Konseri
- 1988: Beydağı'nın Başı
- 1988: Dadaloğlu ve Çevresi
- 1989: Huma Kuşu ve Taşlamalar
- 1990: Sultan Suyu "Pir Sultan Abdal'dan Deyişler"
- 1991: Dostlar Tiyatrosu Konseri (Sümeyra Çakır ile birlikte)
- 1992: Ankara'nın Taşına Bak
- 1993: Uyur İken Uyardılar
- "Sunuş Konuşması"
- "Atladım Girdim Bağa"
- "Nuh'un Gemisi"
- "Gam Çekme Divane Gönül"
- "Şu Yalan Dünyaya"
- "Dost"
- "Yiğidin Eksiği"
- "Dostum Beni"
- "Uyur İken Uyardılar"
- "Deniz Üstü Köpürür"
- "Niksar Türküsü"
- "Erzurum Dağları"
- "Çamdan Sakız Akıyor"
- "Bugün Ayın Işığı"
- "Ha Un Ele"
- "Bu Nasıl İstanbul"
- "Osman Paşa"
- 1994: Barabar
- 1995: Aman Of
- 2002: Seçmeler ve Hapishane Türküleri
- 2003: Beni Ağlatırsan Yoluna Ağlat
Ödülleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1985: Sanat Kurumu - Yılın Sanatçısı
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d "Güngör Su". 24 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2021.
- ^ "100 yaşındaki ses ve bir soru" 25 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sabah, 20 Mayıs 2012. 22 Temmuz 2012 tarihinde erişildi.
- ^ "Ruhi Su ölümünün 25. yılında anıldı" 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., ETHA, 21 Eylül 2010. 22 Temmuz 2012 tarihinde erişildi.
- ^ "100 yaşında bir dev: Ruhi Su" 19 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 9 Mayıs 2012. 22 Temmuz 2012 tarihinde erişildi.
- ^ a b c Türküler'in 100'ü: Ruhi Su 17 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 6 Eylül 2015, Ruhi Su - Hayatı.
- ^ Hasan Bülent Kahraman'a yanıt[ölü/kırık bağlantı], Ruhi Su Kültür ve Sanat Derneği. 22 Temmuz 2012 tarihinde erişildi.
- ^ a b Ekmekçi, Mustafa. "Büyük Oğul!" (PDF). 23 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2021.
- ^ "Bekir Karayel yoldaş ölümsüzdür!". tkp.org. 3 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Ruhi Su'yu anıyoruz". urundergisi.com. 6 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Özlediğimiz Ruhi Su 6 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 20 Eylül 2015.
- ^ Anadolu'nun Sesi Ruhi Su 100 Yaşında 16 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 18 Aralık 2012.
- ^ Halk sanatçısı Ruhi Su öldü
- ^ "Ruhi Su bugün toprağa veriliyor" (PDF). 4 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Ağustos 2021.
- ^ "Milliyet - 23 Eylül 1985 - MİLLİYET GAZETE ARŞİVİ". gazetearsivi.milliyet.com.tr. 14 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Ruhi Su'nun cenazesinde gözaltına alınanlara takipsizlik
- ^ "Ruhi Su cenazesi soruşturması sürüyor" (PDF). 30 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Kasım 2020.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2022.
- ^ "Ruhi Su'nun eşi vefat etti". Hürriyet. 18 Ekim 2006.
- ^ "Ruhi Su'nun Eşi Sıdıka Su, Toprağa Verildi". haberler.com. 20 Ekim 2006. 17 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Ruhi Su Yüreğinde Anadolu'nun Ezgisi, Sesinde Dağların Yankısı". Youtube. 23 Ocak 2016. 19 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2016.
- ^ Kişin, Yurdaer (2019). Halk Türkülerinde Protest Olgu Ve Ruhi Su (masterThesis tez). Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.[ölü/kırık bağlantı]
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ruhi Su Kültür ve Sanat Derneği
- Ruhi Su, 1977 BBC Türkçe 28 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Otorite kontrolü |
|
|---|
