Sakkara Serapeumu

Sakkara Serapeumu (Eski Mısırca: Kemet yahut Kem) Antik Mısır'da Sakkara'da Zoser Piramidi'nin yakınında kutsal kabul edilen Apis boğasına tapınılan bir tapınaktı. Apis boğaları öldüklerinde mumyalanmışlar ve Serapeum'un hemen altında bulunan tonozlu bir nekropolde gömülmüşlerdir.

Tarih

Boğalar, antik Mısır edebiyatının en eski dönemlerinden beri bir güç sembolü olarak tasvir edilmişlerdir. Piramit metinlerinde kutsal Apis boğalarının mumyalanıp gömüldüğünden bahsedilmesine rağmen, günümüze ulaşan en eski Apis boğası gömüsü III. Amenhotep dönemine denk gelmektedir. Sakkara Serapeumu İmparator Honorius döneminde kapatılmış ve içerisinde bulunan kutsal boğa mumyaları bunu takip eden dönemde kıptî keşişler tarafından yağmalanmıştır.

Kutsal boğaların I. Seti dönemine değin birbirinden bağımsız mezarlara gömüldükleri bilinmektedir. II. Ramses boğaların gömüldüğü nekropolü galeriler halinde genişletmiştir. Serapeum bu haliyle Ptolemaios Hanedanı'nın sonuna dek kullanılmıştır. Yeraltındaki ana mahzen 300 metre uzunluğunda, 8 metre yüksekliğinde ve 3 metre eninde idi. Hayvanların tutulduğu ahır ve nekropol dışında burada I. Nektanebos tarafından inşa ettirlmiş bir Osiris ve Apis tapınağı ile bir mumyalama odası da bulunmaktaydı. Yaklaşık 7 kilometrelik bir alanda yayılan Serapeum'un içinde 80 tonluk siyah granit lahitler bulunmaktaydı.

Araştırmalar

Paul Lucas, 18. yüzyılın başlarında Serapeum'u ziyaret eden ilk araştırmacılardan biriydi. O dönemde nekropollerden kaçırılan eşyaların Kahire'de satılması normal karşılanan bir durumdu. Paul Lucas antik eserlerin satıldığı bu pazarlardan birinde Apis boğası kanopiği gördüğünü yazmıştır.

Mısır çarşılarında satılan eserleri fark eden bir diğer araştırmacı da Auguste Mariette idi. 1852'de Sakkara'ya giderek burada arkeolojik kazı çalışmalarına başlayan Mariette, 28 mezar nişi ve bu nişlerin içerisinde, içleri boş 24 adet granit lahit keşfetti. Keşfedilen bu granit lahitlerin ağırlığının 80 tona ulaştığı tahmin edilmektedir.

Antik Mısır'da böylesi devasa ağırlıklara ulaşan lahitlerin inşa edilme sebepleri bilinmemektedir. Granit materyalinin Sakkara yakınlarında bulunmaması, bu materyalin Sakkara'dan neredeyse 1000 km uzaklıkta olan Asvan'dan getirilmiş olmasını zorunlu kılmaktadır.

Serapeum hakkında sözdebilimsel iddialar

Erich von Däniken, Sfenks'in gözleri adlı eserinde tonlar ağırlığındaki granit lahitlerin altında hiçbir kutsal boğa kalıntısının bulunmadığına dikkati çekerek, buraya getirilen lahitlerin dünyaya dönmeleri istenmeyen belirli yaratıkları engellemek amaçlı yapılmış olduklarını öne sürmüştür.

Däniken'in iddialarının aksine Apis boğalarının gerçekten mumyalandığına dair kanıt, içeriğinde bu ritüeli anlatan Apis Papirüsüdür.

Literatür

Hans Bonnet: Lexikon der ägyptischen Religionsgeschichte. Nikol, Hamburg 2000, ISBN 3-93787208-6, S. 46–51 → Apis, S. 751–753 → Stier.
Adolf Erman: Die Aegyptische Religion. Reimer, Berlin 1909.
Wolfgang Helck u. a.: Kleines Lexikon der Ägyptologie.4., überarbeitete Auflage, Harrassowitz, Wiesbaden 1999, ISBN 3-44704-027-0, S. 276 → Serapis, S. 298–299 → Stiere, heilige.
Auguste Mariette, Le Sérapéum de Memphis, Parijs 1857.
Auguste Mariette, Catalogue général des monuments d'Abydos découverts pendant les fouilles de cette ville. Paris 1880.
Auguste Mariette, Gaston Maspero (Hrsg.): Le Sérapeum de Memphis. Band 1, Vieweg, Paris 1882, Heidelberger historische Bestände27 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
J.-F. Brunet, The XXIInd and XXVth Dynasties Apis Burial Conundrum, Journal of the Ancient Chronology Forum 10 (2005), 26-34.
Aidan Dodson, Of Bulls & Princes, the early years of the Serapeum at Sakkara, in: KMT 6/1 (1995) 18-32.
Aidan Dodson, The Eighteenth-Century Discovery of the Serapeum, in: KMT 11/3 (2000) 48-53.
M. Malinine, G. Posener, J. Vercoutter, Catalogue des Stèles du Sérapéum de Memphis, tome premier (textes), Paris, 1968.