Samanyolu
| Samanyolu Gökadası | |
|---|---|
 Paranal Gözlemevi üzerinde gece gökyüzündeki Samanyolu galaktik merkezi (lazer, teleskop için bir kılavuz yıldız yaratır) | |
| Gözlem verisi (Dönem J2000) | |
| Takımyıldız | Yay |
| Sağ açıklık (α) | 17sa 45d 40,03599s[1] |
| Dik açıklık (δ) | −29° 00′ 28,1699″[1] |
| Galaksi sınıfı | Sb; Sbc; SB(rs)bc[2][3] |
| Boyut | 26,8 ± 1,1 kpc (87.400 ± 3.600 ly) (çap; 25,0 mag/yay-saniye2 B-bandı izofotu)[4] |
| Özellikler | |
| Mesafe | 7,935-8,277 kpc (25.881-26.996 ly)[5][6][7][a] |
| Kütle (m) | 1,15×1012[8][9][10] M☉ |
| Yıldız sayısı | 100–400 milyar ((1–4)×1011)[11][12] |
| İnce disk kalınlığı | 220-450 pc (718-1.470 ly)[13] |
| Kalın disk kalınlığı | 2,6 ± 0,5 kpc (8.500 ± 1.600 ly)[13] |
| Açısal momentum | ~1×1067 J s[14] |
| Güneş'in Galaktik dönüş süresi | 212 Milyon yıl[15] |
| Sarmal model dönüş periyodu | 220–360 Milyon yıl[16] |
| Çubuk modeli dönüş periyodu | 160–180 Milyon yıl[17] |
| CMB yapısına göre görece hız | 552,2±5,5 km/s[18] |
| Güneş'in konumunda kaçış hızı | 550 km/s[19] |
| Güneş'in konumundaki karanlık madde yoğunluğu | 0,0088+0,0024 -0,0018 M☉pc−3 (0,35+0,08 -0,07 GeV cm−3)[19] |
 Wikimedia Commons'ta ilgili ortam | |
Samanyolu, Samanyolu Galaksisi[b] veya Kehkeşan[25] Güneş Sistemi'ni içeren bir galaksidir. Galaksinin ismi Dünya'dan görünüşünü betimleyecek şekilde gece gökyüzünde görülen ve çıplak gözle tek tek ayırt edilemeyen yıldızlardan oluşan puslu bir ışık şeridi olarak tanımlanmaktadır. Yerel Küme'nin bir parçası olan çubuklu sarmal türdedir. Gözlemlenebilir evrende bulunan sayısız galaksiden sadece bir tanesidir. 23 Ekim 2015 Cuma günü Ruhr-Universität Bochum üyesi Alman astronomlar tarafından 46 milyar piksellik "855.000X54.000" çözünürlükte Samanyolu galaksisi haritası yayınlanmıştır.[26]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Mitoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Babil destanı Enūma Eliš'te, Samanyolu, ilkel tuzlu su canavarı Tiamat'ın kesik kuyruğundan yaratılır ve Tiamat'ı öldürdükten sonra Babil tanrısı Marduk tarafından gökyüzüne yerleştirilir.[27][28] Bu öykünün bir zamanlar, Tiamat'ın Nippur'lu Enlil tarafından öldürüldüğü daha eski bir Sümer versiyonuna dayandığı düşünülüyordu,[29][30] ancak günümüzde bu öykünün, Marduk'u Sümer tanrılarından üstün göstermek amacıyla Babil propagandacıları tarafından uydurulmuş bir öykü olduğu düşünülmektedir.[30]
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkçede Samanyolu olarak bilinen ismin kökeni Farsçaya dayanmaktadır. İranlılar bu fenomene saman çeken, saman taşıyan anlamına gelen "kehkeşan" ismini vermişlerdir. Efsaneye göre Samanyolu, kerpiç ustalarına saman taşınırken, saman taşıyanların düşürdüğü yere düşen saman tozlarından ve saman parçalarından meydana gelmiştir. Türklere ise bu hikâye bir saman hırsızının ardında bıraktığı izler şeklinde geçmiştir.[31] Bununla birlikte, Türkler bu fenomeni bir yön belirleyici olarak da kullanmışlar ve bu nedenle samanyolunu gökdere, gök yolu, ordu yolu, kuş yolu, yaban kazlarının yolu, hacılar yolu gibi isimlerle de nitelemişlerdir.[32]
Galaksi terimini kökeni, Eski Yunancada bizim galaksimizi belirtmek üzere kullanılan "sütlü, süt gibi, sütsü" manalarına gelen galaxias (Yunanca: γαλαξίας) sözcüğü ya da "süt dairesi" anlamındaki kyklos galaktikos (Yunanca: κύκλος γαλακτίκος) terimidir.[33] Bu terim ve dolayısıyla Batı kültüründe Samanyolu için kullanılan "Süt Yolu" terimi eski Yunan mitolojisindeki bir mitostan kaynaklanır: Efsaneye göre bir gece Zeus, ölümlü bir kadından yaptığı oğlu Herakles'i fark ettirmeden uykuya dalmış olan Hera'nın göğsüne koyar. Bebek Herakles, Hera'nın memelerinden akan sütü içecek ve böylece ölümsüz olacaktır. Fakat Hera, gece uyanıp tanımadığı bir bebeği emzirdiğini fark edince onu fırlatıp atar ve boşalan memesinden çıkan süt de gece gökyüzüne fışkırıp akar ve samanyolu (İng. Milky Way) oluşur.[34]
Samanyolu veya "süt çemberi", Yunanların gökyüzünde tanımladığı 11 "daireden" sadece biriydi, diğerleri Zodyak, Meridyen, Ufuk, Ekvator, Yengeç ve Oğlak dönenceleri, Kuzey Kutbu ve Antarktik çevreleri ve her iki kutuptan geçen iki gök çemberiydi (colure).
Diğer kültürlerde kullanılan ortak isimler
[değiştir | kaynağı değiştir]- “Kuşların Yolu” birçok Ural ve Türk dilinde ve Baltık dillerinde kullanılır. Kuzey halkları, göçmen kuşların Kuzey Yarımküre'de göç ederken galaksinin rotasını takip ettiklerini gözlemlemişlerdir.[35] “Kuşların Yolu” adı (Fince, Estonca, Letonca, Litvanca, Başkurtça ve Kazakça) diğer dillerde bazı varyasyonlara sahiptir, örneğin Çuvaşça, Mari ve Tatarcada “Gri (yabani) kazın yolu” ve Erzya ve Moksha'da “Turna yolu”.
- Ev nehri: Güney Avustralya'nın Adelaide Ovaları'nda yaşayan Kaurna halkı, Samanyolu'na Kaurna dilinde “ev nehri” anlamına gelen wodliparri adını vermiştir.[36]
- Gökyüzündeki Emu: Yeni Güney Galler ve Queensland arasındaki Gomeroi halkı, Samanyolu'na gece gökyüzünü kaplayan dev Emu anlamına gelen Dhinawan adını vermiştir.[37]
- Süt yolu (Milky Way): İngilizce ve Latince dahil olmak üzere birçok Avrupa dili, doğrudan veya dolaylı olarak Samanyolu'nun Yunanca adını ödünç almıştır.
- Santiago'ya Giden Yol: Samanyolu, geleneksel olarak Compostela'daki kutsal yere seyahat eden hacılar tarafından rehber olarak kullanılırdı, bu nedenle Samanyolu'nun adı olarak “Santiago'ya Giden Yol” kullanılırdı.[38] İlginç bir şekilde, La Voje Ladee “Samanyolu” da hac yolunu ifade etmek için kullanılırdı.[39]
- Gökyüzünün Ganga Nehri: Bu Sanskritçe isim (आकाशगंगा Ākāśagaṃgā), Hindu inancına göre birçok Hint dilinde kullanılır.
- Gümüş Nehir: Bu Çince isim “Gümüş Nehir” (Geleneksel Çince: 銀河), Kore ve Vietnam (Ngân hà) dahil olmak üzere tüm Doğu Asya'da kullanılır. Japonya ve Kore'de “Gümüş Nehir” (Japonca: 銀河, romanize: ginga; Korece: 은하; RR: eunha) genel olarak galaksileri ifade eder.
- Cennet Nehri: Japoncada Samanyolu'nun adı “Cennet Nehri” (Japonca: 天の川 Amanokawa) olup, Çincede de alternatif bir isimdir (Çince: 天河; pinyin: Tiānhé). Vietnamcada “Cennet Nehri” (Thiên hà) genel olarak galaksileri ifade eder.
- Saman Yolu: Batı Asya, Orta Asya ve Balkanlar'ın bazı bölgelerinde Samanyolu'nun adı saman kelimesiyle ilgilidir. Günümüzde Persler, Pakistanlılar ve Türkler ile Araplar bu adı kullanmaktadır. Bu terimin, Ermenilerden ödünç alan ortaçağ Arapları tarafından yayıldığı da öne sürülmüştür.[40]
- Walsingham Yolu: İngiltere'de Samanyolu, İngiltere'nin Norfolk kentinde bulunan Walsingham Meryem Ana Tapınağı'na atfen Walsingham Yolu olarak adlandırılmıştır. Bu isim, oraya akın eden hacılar için bir rehber ya da hacıların kendilerini temsil eden bir simge olarak anlaşılmıştır.[41]
- Kış Sokağı: İsveçliler gibi İskandinav halkları, galaksiyi Kış Sokağı (Vintergatan) olarak adlandırmışlardır, çünkü kuzey yarımkürede, özellikle de yaz aylarında gece geç saatlerde güneşin parlaklığı nedeniyle görünmeyen galaksi kış aylarında yüksek enlemlerde en net şekilde görülebilmektedir.
Görünüşü
[değiştir | kaynağı değiştir]
Samanyolu, gece gökyüzünde yaklaşık 30° genişliğinde, bulanık bir beyaz ışık şeridi olarak görülür.[42] Gökyüzündeki tüm çıplak gözle görülebilen yıldızlar Samanyolu Galaksisi'nin bir parçası olsa da, “Samanyolu” terimi bu ışık şeridiyle sınırlıdır.[43][44] Işık, galaktik düzlem yönünde bulunan çözünmemiş yıldızların ve diğer maddelerin birikiminden kaynaklanır. Şeridin etrafındaki daha parlak bölgeler, yıldız kümeleri olarak bilinen yumuşak görsel lekeler olarak görünür. Bunların en göze çarpanı, galaksinin merkezi çıkıntısının bir parçası olan Büyük Yay Yıldız Bulutu'dur.[45] Şeridin içindeki Büyük Yarık ve Kömür Çuvalı gibi karanlık bölgeler, yıldızlararası tozun uzak yıldızlardan gelen ışığı engellediği alanlardır. İnka ve Avustralya Aborjinleri de dahil olmak üzere güney yarımküre halkları, bu bölgeleri karanlık bulut takımyıldızları olarak tanımlamıştır.[46] Samanyolu'nun gizlediği gökyüzü alanı, Kaçınma Bölgesi olarak adlandırılır.[47]
Samanyolu'nun yüzey parlaklığı nispeten düşüktür. Görünürlüğü, ışık kirliliği veya ay ışığı gibi arka plan ışığı tarafından büyük ölçüde azalır. Samanyolu'nun görünür olması için gökyüzünün kare saniye başına yaklaşık 20,2 büyüklüğünden daha karanlık olması gerekir.[48] Sınır büyüklüğü yaklaşık +5,1 veya daha iyi ise görünür olmalı ve +6,1'de çok fazla ayrıntı göstermelidir.[49] Bu durum, Samanyolu'nun parlak ışıklı kentsel veya banliyö alanlarından görülmesini zorlaştırır, ancak Ay ufkun altında olduğunda kırsal alanlardan bakıldığında çok belirgin olur. Yapay gece gökyüzü parlaklığı haritaları, Dünya nüfusunun üçte birinden fazlasının ışık kirliliği nedeniyle evlerinden Samanyolu'nu göremeyeceğini göstermektedir.[50]
Dünya'dan bakıldığında, Samanyolu'nun galaktik düzleminin görünür bölgesi, 30 takımyıldızını içeren bir gökyüzü alanını kaplar.[c] Galaktik Merkez, Samanyolu'nun en parlak olduğu Yay takımyıldızı yönünde yer alır. Yay takımyıldızından, bulanık beyaz ışık şeridi, Auriga takımyıldızındaki galaktik antik merkeze doğru uzanır. Şerit daha sonra gökyüzünün geri kalan kısmında Yay burcuna geri dönerek gökyüzünü kabaca eşit iki yarım küreye ayırır.[51]
Galaktik düzlem, ekliptik (güneşin gökyüzündeki yolu) ile yaklaşık 60° eğimlidir. Gök ekvatoruna 63° açıyla eğimlidir.[52]
Astronomik Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Keşif
[değiştir | kaynağı değiştir]Antik çağda Grek filozofu Democritus (450–370 MÖ), geceleyin gökyüzünde görünen Süt Yolu denilen ışıklı bölgenin uzak yıldızlardan oluşuyor olabileceğine dikkat çekmişti.[53] Aristo'nun (384-322 MÖ) düşüncesine göreyse Süt Yolu büyük, birbirine bağlı çok sayıdaki yıldızın alevlenmesinden kaynaklanmaktaydı ve bu alevler Dünya atmosferinin üst kısmında yer almaktaydı.
Arap astronom İbn-i Heysem (965-1037), Samanyolu'nun ıraklık açısını gözlemleme ve ölçme girişiminde bulundu;[54] Süt Yolu'nun ıraklık açısı yoktu. Bunun üzerine “bu, Dünya’dan uzaktadır, atmosfere ait değildir” diyerek Aristo’nun görüşüne karşı çıktı.[55] Birûni (973-1048) Samanyolu Gök Adası’nın sayısız bulutsu yıldızlar yığını olabileceği görüşünü ortaya attı.[56] İbn Bacce ise Samanyolu’nun pek çok yıldızdan oluştuğunu ve gözümüze sürekli bu şekilde görünmesinin Dünya atmosferindeki kırılımdan kaynaklanıyor olabileceğini ileri sürdü.[57] İbn Kayyim El-Cevziyye (1292-1350), Samanyolu Gök Adası’nın sabit yıldızlar feleğinde bir araya gelmiş çok sayıdaki küçük yıldızlardan oluştuğunu ve bu yıldızların gezegenlerden daha büyük olduklarını ileri sürdü.[58]
Samanyolu Gök Adası’nın birçok yıldızdan oluşmasının ilk kanıtı Galileo Galilei’den geldi. 1610 yılında Samanyolu Gök Adası’nı bir teleskopla inceleyen Galilei, bunun çok sayıdaki yıldızın bir araya gelmesinden oluştuğunu fark etti.[59] 1750’de İngiliz astronom ve matematikçi Thomas Wright, “Evren'in orijinal bir teorisi ya da yeni hipotezi” adlı eserinde gök adanın Güneş Sistemi'ne benzer tarzda, fakat daha büyük ölçekte, kütleçekim gücüyle birbirlerine bağlı çok sayıdaki dönen yıldızlardan oluşmuş bir kitle olduğu görüşünü ortaya attı. Bunun sonucunda bu düşünceye göre söz konusu yıldızların oluşturduğu ve bizim de içinde bulunduğumuz bu disk, bizim gökyüzüne bakışımız açısından bize gökyüzünde Süt Yolu olarak görünüyor olabilirdi.[60]
Immanuel Kant, 1755'teki bilimsel incelemesinde Thomas Wright'ın düşünce ve çalışmalarını biraz daha ayrıntılandırdı, gök adamızın da Güneş Sistemi'mize benzer biçimde kütleçekim ile bir arada tutulan ve dönen bir yıldız kümesi olduğunu (haklı olarak) ifade etti. Kant, ayrıca o dönemde gözlemlenebilen birkaç bulutsunun da ayrı gök adalar olabilecekleri varsayımında bulundu. (Bu adın verilme nedeni dürbünle bakıldığında ışık veren gaz bulutu gibi gözükmeleridir.) Samanyolu Gök Adası'nın biçimi ve Güneş'in gök ada içindeki konumu hakkındaki ilk girişim, 1785'te gökyüzünün farklı bölgelerindeki yıldızları özenle sayan William Herschel'den geldi. Herschel, Güneş Sistemi'ni merkeze yakın bir yere koyarak gök adanın biçimini gösteren bir diyagram hazırladı.[61][62]
Jacobus Kapteyn, hassas bir yaklaşım sergileyerek 1920'deki çiziminde Güneş'in merkeze yakın bulunduğu elips biçimli küçük bir gök ada tasarladı. Farklı bir yöntem uygulayan Harlow Shapley ise küresel kümeler kataloğu çalışmasında kendinden öncekilerden tümüyle farklı olarak gök adamızı Güneş'in merkezden uzak olduğu yaklaşık 70 kiloparsek yarıçapındaki yassı bir disk biçiminde tasarladı.[60] Her iki hatalı çalışma da galaktik düzlemde ışığın yıldızlararası toz vasıtasıyla soğurulmasını hesaba katmamıştı. Soğrulma; ancak Robert Julius Trumpler'in 1930'da açık yıldız kümeleri üzerinde çalışırken bu etkiyi ölçmesinden sonra hesaba katılmaya başlandı ve günümüzdeki gök ada görünümü kuramlarına ulaşıldı.[63]
Yapısı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Samanyolu'nun şekli hakkındaki yaygın görüş, onun bir çubuklu sarmal galaksi olduğu yönündedir.[64] Merkezdeki çubuk şeklindeki yıldız yoğunlaşmasının iki ucundan logaritmik spiral şeklinde uzayan iki ana kol ve yardımcı kollar, galaksinin şeklini oluşturur.[65] Bu görüş ilk olarak 1990'larda gündeme gelmiş,[66] 2005 yılında Spitzer Uzay Teleskobu'ndan alınan bilgilerle kuvvetlendirilmiştir.[67]
Tıklanabilir harita
[değiştir | kaynağı değiştir]Tıklanabilir harita, en az 200 milyar yıldız içeren ve sarmal bir gök ada olan Samanyolu'nun tümünü göstermektedir. Güneş'imiz, merkezden 26.000 ışık yılı uzaklıkta Avcı kolu'nun derinliklerinde gizlenmiştir. Gök adamızın merkezine doğru olan yıldızlar, bizim bulunduğumuz yerdekilere göre birbirlerine çok daha yakındır. Ayrıca gök ada düzleminin oldukça dışında yer alan küçük küresel yıldız kümelerinin varlığına da dikkat edilmelidir. Yine dikkat edilmesi gereken bir başka konu da gök adamız tarafından yavaşça yutulan bir cüce gök adanın (Cüce Yay) varlığıdır.
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Galaktik merkeze olan mesafe (Sagittarius A*)
- ^ Bazı yazarlar, “Samanyolu” terimini yalnızca galaksinin gece gökyüzünde oluşturduğu ışık şeridini ifade etmek için kullanırken, galaksiye “Samanyolu Galaksisi” olarak tam adıyla atıfta bulunurlar. Örnekler için bkz: Laustsen et al.,[20] Pasachoff,[21] Jones,[22] van der Kruit,[23] and Hodge et al.[24]
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;constisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Petrov, L.; Kovalev, Y. Y.; Fomalont, E. B.; Gordon, D. (2011). "The Very Long Baseline Array Galactic Plane Survey—VGaPS". The Astronomical Journal. 142 (2). s. 35. arXiv:1101.1460
. Bibcode:2011AJ....142...35P. doi:10.1088/0004-6256/142/2/35.
- ^ Gerhard, O. (2002). "Mass distribution in our Galaxy". Space Science Reviews. 100 (1/4). ss. 129-138. arXiv:astro-ph/0203110 . Bibcode:2002SSRv..100..129G. doi:10.1023/A:1015818111633.
- ^ Frommert, Hartmut; Kronberg, Christine (26 Ağustos 2005). "Classification of the Milky Way Galaxy". SEDS. 31 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2015.
- ^ Goodwin, S. P.; Gribbin, J.; Hendry, M. A. (Ağustos 1998). "The relative size of the Milky Way". The Observatory. Cilt 118. ss. 201-208. Bibcode:1998Obs...118..201G.
- ^ Event Horizon Telescope Collaboration; ve diğerleri. (2022). "First Sagittarius A* Event Horizon Telescope Results. VI. Testing the Black Hole Metric". The Astrophysical Journal. 930 (2). ss. L17. arXiv:2311.09484 . Bibcode:2022ApJ...930L..17E. doi:10.3847/2041-8213/ac6756.
- ^ Banerjee, Indrani; Sau, Subhadip; SenGupta, Soumitra (2022). "Do shadows of SGR A* and M87* indicate black holes with a magnetic monopole charge?". arXiv:2207.06034 .
- ^ Abuter, R.; ve diğerleri. (2019). "A geometric distance measurement to the Galactic center black hole with 0.3% uncertainty". Astronomy & Astrophysics. Cilt 625. ss. L10. arXiv:1904.05721 . Bibcode:2019A&A...625L..10G. doi:10.1051/0004-6361/201935656.
- ^ Starr, Michelle (8 Mart 2019). "The Latest Calculation of Milky Way's Mass Just Changed What We Know About Our Galaxy". ScienceAlert.com. 8 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2019.
- ^ Watkins, Laura L.; ve diğerleri. (2 Şubat 2019). "Evidence for an Intermediate-Mass Milky Way from Gaia DR2 Halo Globular Cluster Motions". The Astrophysical Journal. 873 (2). s. 118. arXiv:1804.11348 . Bibcode:2019ApJ...873..118W. doi:10.3847/1538-4357/ab089f.
- ^ Kafle, P.R.; Sharma, S.; Lewis, G.F.; Bland-Hawthorn, J. (2012). "Kinematics of the Stellar Halo and the Mass Distribution of the Milky Way Using Blue Horizontal Branch Stars". The Astrophysical Journal. 761 (2). s. 17. arXiv:1210.7527 . Bibcode:2012ApJ...761...98K. doi:10.1088/0004-637X/761/2/98.
- ^ Frommert, H.; Kronberg, C. (25 Ağustos 2005). "The Milky Way Galaxy". SEDS. 12 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2007.
- ^ Wethington, Nicholos. "How Many Stars are in the Milky Way?". 27 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2010.
- ^ a b Bland-Hawthorn, Joss; Gerhard, Ortwin (2016). "The Galaxy in Context: Structural, Kinematic, and Integrated Properties". Annual Review of Astronomy and Astrophysics. Cilt 54. ss. 529-596. arXiv:1602.07702 . Bibcode:2016ARA&A..54..529B. doi:10.1146/annurev-astro-081915-023441.
- ^ Karachentsev, Igor. "Double Galaxies § 7.1". ned.ipac.caltech.edu. Izdatel'stvo Nauka. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2015.
- ^ "A New Map of the Milky Way". Scientific American. 1 Nisan 2020. 27 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2022.
- ^ Gerhard, O. (2010). "Pattern speeds in the Milky Way". arXiv:1003.2489v1 .
- ^ Shen, Juntai; Zheng, Xing-Wu (2020). "The bar and spiral arms in the Milky Way: Structure and kinematics". Research in Astronomy and Astrophysics. 20 (10). s. 159. arXiv:2012.10130 . Bibcode:2020RAA....20..159S. doi:10.1088/1674-4527/20/10/159.
- ^ Kogut, Alan; ve diğerleri. (10 Aralık 1993). "Dipole anisotropy in the COBE differential microwave radiometers first-year sky maps". The Astrophysical Journal. Cilt 419. ss. 1…6. arXiv:astro-ph/9312056 . Bibcode:1993ApJ...419....1K. doi:10.1086/173453.
- ^ a b Kafle, P.R.; Sharma, S.; Lewis, G.F.; Bland-Hawthorn, J. (2014). "On the Shoulders of Giants: Properties of the Stellar Halo and the Milky Way Mass Distribution". The Astrophysical Journal. 794 (1). s. 17. arXiv:1408.1787 . Bibcode:2014ApJ...794...59K. doi:10.1088/0004-637X/794/1/59.
- ^ Laustsen, Svend; Madsen, Claus; West, Richard M. (1987). Exploring the Southern Sky: a Pictorial Atlas from the European Southern Observatory (ESO). Berlin, Heidelberg: Springer. s. 119. ISBN 978-3-642-61588-7. OCLC 851764943.
- ^ Pasachoff, Jay M. (1994). Astronomy: From the Earth to the Universe. Harcourt School. s. 500. ISBN 978-0-03-001667-7.
- ^ Jones, Barrie William (2008). The Search for Life Continued: Planets Around Other Stars. Berlin: Springer. s. 89. ISBN 978-0-387-76559-4. OCLC 288474262.
- ^ Kruit, Pieter C. van der (2019). Jan Hendrik Oort: Master of the Galactic System. Cham, Switzerland: Springer. ss. 65,717. ISBN 978-3-030-17801-7. OCLC 1110483488.
- ^ Hodge, Paul W.; ve diğerleri. (13 Ekim 2020). "Milky Way Galaxy". Encyclopædia Britannica. 19 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2022.
- ^ "tureng: kehkeşan". 5 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2016.
- ^ "46 Milyar Pixellik Harita". 17 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2020.
- ^ Brown, William P. (2010). The Seven Pillars of Creation: The Bible, Science, and the Ecology of Wonder. Oxford, England: Oxford University Press. s. 25. ISBN 978-0-19-973079-7. March 26, 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: April 24, 2019.
- ^ MacBeath, Alastair (1999). Tiamat's Brood: An Investigation Into the Dragons of Ancient Mesopotamia. Dragon's Head. s. 41. ISBN 978-0-9524387-5-5. March 26, 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: April 24, 2019.
- ^ James, E. O. (1963). The Worship of the Sky-God: A Comparative Study in Semitic and Indo-European Religion. Jordan Lectures in Comparative Religion. London, England: University of London Press. ss. 24, 27f.
- ^ a b Lambert, W. G. (1964). "E. O. James: The worship of the Skygod: A comparative study in Semitic and Indo-European religion. (School of Oriental and African Studies, University of London. Jordan Lectures in Comparative Religion, vi.) viii, 175 pp. London: University of London, the Athlone Press, 1963. 25s.". Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 27 (1). London, England: University of London. ss. 157-158. doi:10.1017/S0041977X00100345.
- ^ "KEHKEŞAN". TDV İslâm Ansiklopedisi. 8 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2025.
- ^ Anafor, Kozmik (10 Kasım 2015). "Samanyolu'nun Adı Nereden Geliyor? • Kozmik Anafor | Türkiye'nin Astronomi Kaynağı". Kozmik Anafor. 17 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2025.
- ^ Yazar, Çınar Ege Bakırcı (30 Eylül 2019). "Samanyolu Galaksisi Nedir? Galaksimiz Hakkında Ne Kadar Bilgiye Sahibiz?". Evrim Ağacı. 25 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2025.
- ^ i, Ústav dějin umění Akademie věd ČR, v v. "Ústav dějin umění Akademie věd ČR, v. v. i." (PDF). www.udu.cas.cz (Çekçe). 14 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Ağustos 2025.
- ^ ^ Sauer, EGF (July 1971). "Celestial Rotation and Stellar Orientation in Migratory Warblers". Science 30: 459–461.
- ^ "Reconciliation". Adelaide City Council. 12 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020.
- ^ Mandow, Rami (3 Mayıs 2021). "Moonhack – Coding the Story of the Emu in the Sky". Space Australia. 22 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2022.
- ^ Macleod, Fiona (1911). Where the forest murmurs. New York: Duffield & Company. Chapter 21: Milky Way. 17 February 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "The Pilgrim's Way: El Camino de Santiago". 17 Aralık 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2007.
- ^ Harutyunyan, Hayk (29 Ağustos 2003). "The Armenian name of the Milky Way". ArAS News. Cilt 6. Armenian Astronomical Society (ArAS). 29 April 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi2009-08-10.
- ^ Bogle, Joanna (16 Eylül 2011). "A Pilgrimage to Walsingham, 'England's Nazareth'". National Catholic Register. EWTN. 12 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2013.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;pasachoff1994isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Rey, H. A. (1976). The Stars. Houghton Mifflin Harcourt. s. 145. ISBN 978-0-395-24830-0.
- ^ Pasachoff, Jay M.; Filippenko, Alex (2013). The Cosmos: Astronomy in the New Millennium. Cambridge University Press. s. 384. ISBN 978-1-107-68756-1. March 26, 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: December 18, 2016.
- ^ Crossen, Craig (July 2013). "Observing the Milky Way, part I: Sagittarius & Scorpius". Sky & Telescope (İngilizce). 126 (1). s. 24. Bibcode:2013S&T...126a..24C.
- ^ Urton, Gary (1981). At the Crossroads of the Earth and the Sky: An Andean Cosmology. Latin American Monographs. 55. Austin: Univ. of Texas Pr. ss. 102-4, 109-11. ISBN 0-292-70349-X.
- ^ Starr, Michelle (14 Temmuz 2020). "A Giant 'Wall' of Galaxies Has Been Found Stretching Across The Universe". ScienceAlert (İngilizce). 5 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2022.
- ^ Crumey, Andrew (2014). "Human contrast threshold and astronomical visibility". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 442 (3). ss. 2600-2619. arXiv:1405.4209 . Bibcode:2014MNRAS.442.2600C. doi:10.1093/mnras/stu992 .
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;steinicke_sakiel2007isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Falchi, Fabio; Cinzano, Pierantonio; Duriscoe, Dan; Kyba, Christopher C. M.; Elvidge, Christopher D.; Baugh, Kimberly; Portnov, Boris A.; Rybnikova, Nataliya A.; Furgoni, Riccardo (1 Haziran 2016). "The new world atlas of artificial night sky brightness". Science Advances (İngilizce). 2 (6). ss. e1600377. arXiv:1609.01041 . Bibcode:2016SciA....2E0377F. doi:10.1126/sciadv.1600377. ISSN 2375-2548. PMC 4928945 . PMID 27386582.
- ^ Miller, James (14 Kasım 2015). "Which Constellations Can Be Seen Along The Milky Way?" (İngilizce). 13 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2024.
- ^ "Galactic Plane | COSMOS". astronomy.swin.edu.au. 4 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2025.
- ^ Burns, Tom (2007-07-31). "Constellations reflect heroes, beasts, star-crossed lovers". The Dispatch. Retrieved on 2008-03-18.
- ^ Mohamed, Mohaini (2000), Great Muslim Mathematicians, Penerbit UTM, pp. 49–50, ISBN 983-52-0157-9, OCLC 48759017
- ^ Bouali, Hamid-Eddine; Zghal, Mourad; Lakhdar, Zohra Ben (2005). "Popularisation of Optical Phenomena: Establishing the First Ibn Al-Haytham Workshop on Photography 24 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." (PDF). The Education and Training in Optics and Photonics Conference. Retrieved on 2008-07-08.
- ^ O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., " Abu Rayhan Muhammad ibn Ahmad al-Biruni", MacTutor History of Mathematics archive.
- ^ Josep Puig Montada (September 28, 2007). "Ibn Bajja". Stanford Encyclopedia of Philosophy. Retrieved on 2008-07-11.
- ^ Livingston, John W. (1971), "Ibn Qayyim al-Jawziyyah: A Fourteenth Century Defense against Astrological Divination and Alchemical Transmutation", Journal of the American Oriental Society 91 (1): 96–103 [99], doi:10.2307/600445
- ^ O'Connor, J. J.; Robertson, E. F. (November 2002). "Galileo Galilei 30 Mayıs 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi". University of St. Andrews. Retrieved on 2007-01-08.
- ^ a b Evans, J. C. (1998-11-24). "Our Galaxy 30 Haziran 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi". George Mason University. Retrieved on 2007-01-04.
- ^ Marschall, Laurence A. (1999-10-21). "How did scientists determine our location within the Milky Way galaxy--in other words, how do we know that our solar system is in the arm of a spiral galaxy, far from the galaxy's center? 1 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Scientific American. Retrieved on 2007-12-13.
- ^ Kuhn, Karl F.; Koupelis, Theo (2004). In Quest of the Universe. Jones and Bartlett Publishers. ISBN 0-7637-0810-0. OCLC 148117843 18 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ Trimble, V. (1999). "Robert Trumpler and the (Non)transparency of Space 24 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Bulletin of the American Astronomical Society (31): 1479. Retrieved on 2007-01-08.
- ^ "The Milky Way". imagine.gsfc.nasa.gov. 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2020.
- ^ Billings, Lee. "Astronomers Are Finally Mapping the "Dark Side" of the Milky Way". Scientific American (İngilizce). 9 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2020.
- ^ Chen, W (1996). "On the spiral arm interpretation of COMPTEL ^26^Al map features". Space Science Reviews. Cilt 120. ss. 315-316. 11 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi14 Mart 2007.
- ^ "Bar at Milky Way's heart revealed". New Scientist. 16 Ağustos 2005. 1 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2009.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- A 3D map of the Milky Way Galaxy 5 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Milky Way – IRAS (infrared) survey 29 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. wikisky.org
- Milky Way – H-Alpha survey 29 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. wikisky.org
- Running Rings Around the Galaxy 13 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Spitzer Space Telescope News
- The Milky Way Galaxy9 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., SEDS Messier pages
- MultiWavelength Milky Way 17 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., NASA site with images and VRML models
- Milky Way Explorer 18 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., detailed images in infrared with radio, microwave and hydrogen-alpha as well
- Face-on Milky Way maps, within about 10 thousand parsecs
- The Milky Way at the Astro-Photography Site Of Mister T. Yoshida.
- Widefield Image of the Summer Milky Way
- Proposed Ring around the Milky Way 2 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Milky Way spiral gets an extra arm 21 Temmuz 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., New Scientist.com
- Possible New Milky Way Spiral Arm[ölü/kırık bağlantı], Sky and Telescope.com
- The Milky Way spiral arms and a possible climate connection
- Galactic center mosaic via sun-orbiting Spitzer infrared telescope 9 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Milky Way Plan Views19 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The University of Calgary Radio Astronomy Laboratory
- Our Growing, Breathing Galaxy, Scientific American Magazine (January 2004 Issue)
- Deriving The Shape Of The Galactic Stellar Disc, SkyNightly (March 17, 2006)
- Digital Sky LLC, Digital Sky's Milky Way Panorama and other images
- A new view of the Milky Way galaxy obtained by the Diffuse Infrared Background Experiment (DIRBE) on NASA's Cosmic Background Explorer satellite (COBE).
- Image of Milky Way galaxy arms, Chandra X-ray Observatory Center
- The 1920 Shapley – Curtis Debate on the size of the Milky Way 6 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Milky Way Voyage – India's First & Largest Star Party
- Astronomy Picture of the Day:
- Composite image of the Milky Way
- Milky Way Illustrated 28 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Barred Spiral Milky Way (Illustrated) 28 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Radioactive Clouds in the Milky Way 28 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Milky Way Molecule Map 27 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- The Milky Way's Gamma-Ray Halo 28 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Moving Milkyway seen from Teneriffe without any lightpollution 2 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Multi-Gigapixel Infrared Milky Way 8 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. A zoomable, annotated version of the Spitzer Space Telescope GLIMPSE survey.
| Konum | Samanyolu'nun uydu gökadaları → Yerel Grup → Başak Süperkümesi → Laniakea Süperkümesi → Balıklar-Balina Kompleksi → Gözlemlenebilir evren → Evren Her ok (→) "içinde" veya "parçası" anlamına gelir. |  | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Yapı |
| ||||||
| Uydu gökadalar | |||||||
| İlgili | |||||||
