Semigalyalılar
| Letonya tarihi |
|---|
 |
Semigalyalılar (Letonca: Zemgaļi, Litvanca: Žiemgaliai; ayrıca Zemgalians, Semigalls, Semigalians) Letonya'nın güney orta kesiminde ve kuzey Litvanya'da yaşayan Baltık kabilesiydi. Kuzey Haçlı Seferleri sırasında Alman haçlılara ve Töton Şövalyelerine karşı uzun direnişleri (1219-1290) ile tanınırlar. Semigallilerin Samogitlilerle yakın dilsel ve kültürel bağları vardı.
İsimleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Semigalya'nın adı kayıtlarda Seimgala, Zimgola ve Sem[e]gallen olarak geçmektedir. -gal[l] kelimesi "sınır" anlamına gelirken, ilk hece ziem ("kuzey") veya zem ("düşük") anlamlarına karşılık gelir. Dolayısıyla Semigalyalılar, "kuzey sınır bölgelerinin insanları" veya "aşağı sınır bölgelerinin insanları", yani Mūša ve Lielupe nehri vadilerinin aşağı kısımlarıydı.[1]
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Viking Çağı boyunca Semigalyalılar, Daugava su yolunun alt kısmının kontrolü için İsveçli Vikinglerle savaşlara girdiler. Danimarkalı vakanüvis Saxo Grammaticus, Gesta Danorum'da Viking Starkad'ın Kuronyalıları, Estonya'nın tüm kabilelerini ve Semgala halklarını ezdiğini yazar.[2] Vareglerin Rurikid halefleri Semigalyalılara boyun eğdirmeye çalıştıklarında, 1106'da Prens Rogvolod Vseslavich liderliğindeki Polotsk ordusunu püskürttüler. Eski Rus kronikleri, 9000 Rus askerinin öldürüldüğünü iddia eder.[3]
Alman Haçlı fetihlerinin başlangıcında Semigalya toprakları Upmale, Dobele, Spārnene, Dobe, Rakte, Silene ve Tērvete beyliklerine bölünmüş haldeydi.
Henry'nin Livonya Kronikleri'ne göre Semigalyalılar, 1203'ten önce asi Livonlara karşı Riga'lı piskopos Albert ile ittifak kurdular ve 1205'te Litvanların saldırılarını durdurmak için askeri destek aldılar. 1207'de Semigalya dükü Viestards (Latince: dux Semigallorum) vaftiz edilmiş Livonyalı şef Caupo'nun Turaida kalesini pagan isyancılardan geri almasına yardım etti.
1219'da Semigalya-Alman ittifakı, Semigalya'daki bir haçlı istilasının ardından iptal edildi. Dük Viestards, Litvanyalılar ve Kuronyalılar ile derhal bir ittifak kurdu. 1228'de Semigalyalılar ve Kuronyalılar, Daugava nehri deltasındaki haçlıların ana kalesi olan Daugavgrīva manastırına saldırdı. Haçlılar intikam almak için Semigalya'yı işgal etti. Semigalyalılar da Aizkraukle tepesinin etrafındaki araziyi yağmaladılar. 1236'da Semigalyalılar, Saule Muharebesi'nden sonra Riga'ya çekilen haçlılara saldırdı ve birçoğunu öldürdü. Düzenli saldırılardan sonra, Livonian Tarikatı 1254'te Semigallileri kısmen bastırdı.
1270 yılında Litvanya Büyük Dükü Traidenis, Semigalya'lılarla birlikte Livonya ve Saaremaa'ya saldırdı. Riga'nın donmuş körfezindeki Karuse Muharebesi sırasında Livonya Tarikatı yenildi ve Üstadı Otto von Lutterberg öldürüldü. 1287'de yaklaşık 1400 Semigalyalı, Ikšķile'deki bir haçlı kalesine saldırdı ve civardaki toprakları yağmaladı. Semigalya'ya döndüklerinde Tarikat'ın güçleri tarafından yakalandılar ve Garoza nehri yakınında büyük bir muharebe gerçekleşti (Garoza Muharebesi). Haçlı kuvvetleri kuşatıldı ve ağır bir şekilde mağlup edildi. Livonya Tarikatı'nın Üstadı Willekin von Endorp ve bilinmeyen sayıda haçlı müttefiki de dahil 40'tan fazla şövalye öldürüldü. Bu, Livonya Tarikatı'nın büyüyen gücüne karşı son Semigalya zaferiydi.
1279'da Aizkraukle Muharebesi'nden sonra Litvanya Büyük Dükü Traidenis, Livonya Tarikatı'na karşı dük Nameisis liderliğindeki bir Semigalya isyanını destekledi. 1280'lerde Livonya Tarikatı Semigalyalılara karşı tarlalarını yakmayı ve böylece kıtlığa neden olmayı içeren büyük bir sefer başlattı. Semigalyalılar, Sidrabene'deki son kalelerini ve çok sayıda Semigalyalıyı yakıldığı 1290 yılına kadar direnişlerini sürdürdüler. Rhymed Chronicle, 100.000 kişinin Litvanya'ya göç ettiğini ve orada Almanlara karşı savaşmaya devam ettiğini iddia eder.
Önemli liderler
[değiştir | kaynağı değiştir]Semigalyalıların monarşi kuran ilk Baltık kabilelerinden biri olduğuna, ancak Semigalyalı soyluların gücüne kıyasla monarşinin zayıf olduğuna dair doğrulanmamış bir teori vardır.
En dikkate değer Semigalya liderlerinden biri Dük Viestards'dı (Viesturs). 13. yüzyılın başlarında düşman Semigalya klanlarını tek bir ülke olarak birleştiren Viestards, dışarıdaki düşmanlarını yenmek için Alman haçlılarla bir ittifak kurdu. Haçlılar anlaşmayı bozup Semigalya topraklarını işgal ettikten sonra Litvanyalılarla ittifak kurdu ve 1236'da Saule Muharebesi'nde Livonyalı Kılıç Kardeşleri neredeyse yok etti.
Bir başka ünlü Semigalya lideri olan Dük Nameisis (Namejs, Nameitis), 1279'da Riga'da ve 1281'den sonra Prusya'da Töton Tarikatı'na misilleme amaçlı bir karşı saldırı için Semigalyalı ve Litvanyalı kabileleri birleştirdi. Faaliyetleri Livländische Reimchronik ve Das Zeugenverhör des Franciscus de Moliano'de (1312) yazar. Ancak kesin olarak bilinen şey, 1270'lerin sonunda, Zemgale ve Doğu Prusya'da Alman haçlılarına karşı birçok büyük zafer elde edecek yeni ve güçlü bir liderin ortaya çıktığıdır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Endre (1 Ocak 1999). Foreword to the Past: A Cultural History of the Baltic People. Central European University Press. ISBN 9789639116429 – Google Books vasıtasıyla.
- ^ "..obtrivi Kurios vel quas alit Estia gentes, et populos, Semgalla, tuos". Gesta Danorum 8.8.9. 11 Aralık 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ В том же 6614 (1106) лете победиша зимегола Всеславич. Всю братию и дружины убиша 9 тысящь. — БЕЛАРУСКАЯ ЛІТАРАТУРА X — XV стст. / Укладанне, прадмова, каментарыі, пераклад на беларускую мову і адаптацыя І.В.Саверчанкі. — Мінск: Беларус. навука, 2010. — 410 с.
- Žiemgaliai. Semigalyalılar. Baltık arkeolojik Sergi Kataloğu. Lietuvos nacionalinis muziejus, Latvijas Vēstures muzejs, 2005
- Ilona Vaškevičiūtė. Semigallian kültür alanı