Ses duvarı
_-_filtered.jpg)
Ses duvarı (İngilizce: sound barrier veya sonic barrier), aerodinamik sürtünmedeki ani artış ve ses hızına yaklaşıldığında bir uçak veya başka bir nesnenin yaşadığı istenmeyen etkilerdendir. Uçak ses hızına yaklaşmaya başladığında, bu etkinin daha yüksek hızlara ulaşmayı çok zor veya imkânsız hale getiren bir engel oluşturduğu görülmüştür.[1] "Ses duvarı" terimi günümüzde hâlâ süpersonik hıza ulaşan uçakları ifade etmek için kullanılmaktadır.
20 °C (68 °F) kuru havada ses hızı saniyede 343 metredir (yaklaşık 767 m/h, 1234 km/h veya 1,125 ft/h). Terim, 2. Dünya Savaşı sırasında yüksek hızlı savaş uçağı pilotları daha fazla ivmeyi ve ses hızına yakın hızlarda uçuşu engelleyen bir takım olumsuz aerodinamik etkileri olan sıkıştırılabilirliğin etkilerini yaşadığında kullanıma girdi. Bu zorluklar daha yüksek hızlarda uçmanın önünde bir engel oluşturuyordu. 1947'de, özel tasarlanmış uçaklarda, ses hızında güvenli uçuşun mümkün olduğu ve böylece ses duvarının aşıldığı tespit edildi. 1950'lere gelindiğinde, savaş uçakları yeni tasarımları sayesinde rutin olarak ses hızına ve daha yüksek hızlara ulaşabildiler.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Bullwhip veya stockwhip gibi bazı yaygın kamçılar sesten daha hızlı hareket edebilir; kamçı ucu ses hızını aşar ve aslında ses patlaması olan keskin bir çatlamaya neden olur.[2] Ayrıca 19. yüzyıldan sonra yapılan ateşli silahlar genellikle süpersonik namlu çıkış hızına sahiptir.[3]
Ses duvarı, ilk olarak 150 milyon yıl önce yaşayan canlılar tarafından aşılmış olabilir. Bazı paleobiyologlar, biyomekanik yeteneklerinin bilgisayar modellerine dayanarak, Brontosaurus, Apatosaurus ve Diplodocus gibi uzun kuyruklu dinozorların, kuyruklarını süpersonik hızlarda sallayabildiğini ve buna bağlı olarak bir çatlama sesi oluşturabildiklerini tahmin etmektedirler. Bu teorik bilgi tartışmalıdır.[4] Dünya atmosferine giren meteorlar ise her zaman olmasa da genellikle sesten daha hızlı düşer.[5]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "sonic barrier". 19 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2020.
- ^ https://popsci.com.tr/ses-duvarini-asabilen-ilk-icat-nedir/ [yalın URL]
- ^ "Wayback Machine" (PDF). 22 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Mayıs 2020.
- ^ "Did Dinosaurs Break the Sound Barrier?". 14 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2020.
- ^ "Göktaşları Atmosferde Ses Patlamalarına Sebep Olur mu?". 13 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2020.
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Ses duvarı konusunu daha iyi anlamak için ses hızı, süpersonik uçuşla ilgili bilgi için sonik patlama konusuna bakınız.