Sevim Belli
Sevim Belli | |
|---|---|
| Doğum | Sevim Tarı 27 Nisan 1925 İstanbul, Türkiye |
| Ölüm | 24 Şubat 2025 (99 yaşında) İstanbul, Türkiye |
| Defin yeri | Feriköy Mezarlığı |
| Eğitim | İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi |
| Meslek | Yazar, çevirmen, doktor, aktivist |
| Siyasi parti | Türkiye Komünist Partisi |
| Evlilik | Mihri Belli (e. 1957; ö. 2011) |
Sevim Belli doğum adı ile Sevim Tarı (27 Nisan 1925, İstanbul - 24 Şubat 2025, İstanbul), Türk sosyalist yazar, çevirmen, doktor ve aktivist.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Sevim Belli 27 Nisan 1925'te İstanbul'da doğdu. Köklü ailelerinden birine mensup olan Belli, 1924-1947 arası başkomiserlik ve emniyet müdürlüğü yapmış olan (serkomiser) İsmail Hakkı Tarı ile Ayşe (Kalkavan) Tarı'nın kızı, Rizeli armatör Rıza Kalkavan'ın torunudur. Beylerbeyi semtindeki Nazım Kalkavan Yalısında büyüdü.
1949'da İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesini bitirdikten sonra ABD'ye gidip ardından Paris'te uzmanlık eğitimine başladı.[1] Buradan katıldığı 3. Dünya Gençlik ve Öğrenci Festivali sırasında, Ağustos 1951'de Berlin'de Nâzım Hikmet ile tanıştı ve TKP'nin yurt dışı ve yurt içi yöneticileri arasında kuryelik görevi üstlendi.[2] Bu şekilde Türkiye'ye gittikten sonra, İstanbul'dan Paris'e dönerken üzerinde 36 sayfalık bir raporla yakalandı.[3] Bu rapor TKP liderlerinden Şefik Hüsnü Deymer ve Reşat Fuat Baraner'in Sevim Tarı'dan istedikleri yazılı faaliyet raporu idi.[4] Böylece TKP'ye yönelik geniş çaplı "1951 Tevkifatı" başladı.
Komünistlikten hükümlü hekimlerin tababet etme hakkı alındığı için, 1960'lı yıllarda yeni devrim yapmış Cezayir'de doktorluk yapmak üzere 1964'te çocuklarını da alıp yurt dışına çıktı.[5]
1966'da Türkiye'ye geri döndü. TİP yönetiminin Sosyalist Devrim (SD) tezine karşı Millî Demokratik Devrim (MDD) tezini savunan muhalefet hareketi içinde yer aldı ve bu dönemde Marksist klasiklerin birçoğunun Türkçe çevirisini yaptı. 12 Mart döneminde tekrar tutuklandı ve 3 yıl cezaevinde kaldı.
14 Ekim 1979'daki senato seçimlerinde Tokat bağımsız senatör adayı oldu. 12 Eylül Darbesi'nin ardından tekrar yurt dışına çıktı.[6] Anılarını "Boşuna Mı Çiğnedik" adında bir kitapta yazdı.
Özel hayatı ve ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]1957'de cezaevinde TKP yöneticilerinden Mihri Belli ile evlendi.[6] 16 Ağustos 2011 tarihinde eşi Mihri Belli öldü. Sevim Belli 24 Şubat 2025'te İstanbul'da 99 yaşında hayatını kaybetti.[7][8] 27 Şubat 2025'te Şişli Camii'nde düzenlenen törenin ardından Feriköy Mezarlığına defnedildi.[9]
Türkçeye çevirdiği bazı kitaplar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Karl Marx, Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı, Sol Yayınları
- Charles Darwin, Türlerin Kökeni, Onur Yayınları (Ekim 2005)
- Charles Darwin, İnsanın Türeyişi, Onur Yayınları (Haziran 2002)
- İbn-i Haldun, Mukaddime (3 cilt), Onur Yayınları (Kasım 2011)
- Karl Marx, Louis Bonaparte'ın 18 Brumaire'i, Sol Yayınları
- Karl Marx, F. Engels, Anarşizm Üzerine, Sol Yayınları
- Karl Marx, F. Engels, Alman İdeolojisi [Feuerbach], Sol Yayınları
- Karl Marx, F. Engels, Fransa'da Sınıf Savaşımları 1848- 1850, Sol Yayınları
- Karl Marx, Louis Bonaparte'ın 18 Brumaire'i, Sol Yayınları
- Karl Marx, Ücretli Emek ve Sermaye, Sol Yayınları
- F. Engels, Ludwig Feuerbach ve Klasik Alman Felsefesinin Sonu, Sol Yayınları
- Vladimir İlyiç Lenin, Materyalizm ve Ampiryokritisizm, Sol Yayınları
- Georges Politzer, Felsefenin Başlangıç İlkeleri, Sol Yayınları
- Zubritski Mitropolski, İlkel, Köleci ve Feodal Toplum Kapitalist Öncesi Biçimler, Sol Yayınları
- Zubritski Mitropolski, Kapitalist Toplum, Sol Yayınları
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Başkaldırıyoruz, Dünyaya (26 Ekim 2019). "Sevim Belli'den Anılar*". Sitem. Erişim tarihi: 24 Şubat 2025.
- ^ Özkan, Naki. "Hiçbir zaman bağnaz Stalinci olmadım". Milliyet Gazetesi. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2012.
- ^ "Enver Gökçe'nin kendi kaleminden yaşamı". 26 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2012.
- ^ Mehmet Bozışık, Tutuklanma ve Yargılanmalarım 20 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 4 Ekim 2012'de erişildi.
- ^ Say, Fazıl (1 Nisan 2014). Ağaçlar Çiçekteydi (İngilizce). Evrensel Basım Yayın. ISBN 978-605-4834-93-8. Erişim tarihi: 24 Şubat 2025.
- ^ a b Hücrede başlayan yarım asırlık aşk, Sabah Gazetesi 23 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Ecevit Kılıç'ın röportajı, 19.08.2007
- ^ "Sosyalist yazar ve çevirmen Sevim Belli yaşamını yitirdi". Cumhuriyet. 24 Şubat 2025. Erişim tarihi: 24 Şubat 2025.
- ^ "Yazar ve çevirmen Sevim Belli hayatını kaybetti". Haberturk.com. 24 Şubat 2025. Erişim tarihi: 24 Şubat 2025.
- ^ "Sevim Belli, kadınların omuzlarında sonsuzluğa uğurlandı". bianet.org. Erişim tarihi: 27 Şubat 2025.
- 1925 doğumlular
- 2025'te ölenler
- Türk sosyalistler
- Türk komünistler
- Fransızcadan Türkçeye çeviri yapanlar
- İstanbul ili doğumlu çevirmenler
- Sosyalist Yeniden Kuruluş Partisi mensubu siyasetçiler
- Türk tutuklular ve hükümlüler
- İstanbul ilinde ölenler
- Türk hekimler
- Feriköy Mezarlığı'na defnedilenler
- 20. yüzyıl Türk çevirmenleri
- 21. yüzyıl Türk çevirmenleri