Sinir sistemi hastalıkları
Sinir sistemi hastalıkları; nörolojik bozukluklar olarak da bilinir ve sinir sistemini etkileyen tüm durumları tarif eder. Bu kategori, genetik bozukluklar, enfeksiyonlar, kanser, nöbet bozuklukları (epilepsi gibi), kardiyovasküler kaynaklı durumlar (inme gibi), konjenital ve gelişimsel bozukluklar (spina bifida gibi) ve dejeneratif bozukluklar (örn. multipl skleroz, Alzheimer hastalığı, Parkinson hastalığı ve amyotrofik lateral skleroz gibi) içermektedir.[1]
Belirti ve bulgular
[değiştir | kaynağı değiştir]Belirtiler ve semptomlar duruma bağlı olarak değişebilir. Sinir sisteminin insan fizyolojisindeki önemi göz önüne alındığında, semptomlar diğer organ sistemlerine ait olabilir ve motor fonksiyon bozukluğu, duyusal bozukluk, ağrı vb. ile sonuçlanabilir.
Sebepler
[değiştir | kaynağı değiştir]Genetik
[değiştir | kaynağı değiştir]Bazı sinir sistemi hastalıkları genetik mutasyonlardan kaynaklanır.[2] Örneğin Huntington hastalığı, ilerleyici nörodejenerasyon ile karakterize kalıtsal bir hastalıktır.[3] Huntington hastalığı, HTT geninin her iki kopyasında da anormal şekilde katlanmış bir mutasyondan kaynaklı proteinden kaynaklanır.[4] Mutasyona uğramış proteinlerin birikmesi, bazal ganglionlarda öncelikli olmak üzere beyin hasarına neden olur.[4]
Doğuştan/gelişimsel kusur
[değiştir | kaynağı değiştir]Gelişim aşamasındaki anne karnındaki bebekler, sinir sisteminin oluşumunu etkileyen konjenital olatlara maruz kalabilir.[5] Örneğin, Anensefali (veya spina bifida), nöral tüp kusurları nedeniyle oluşan bir sinir sistemi anomalisidir.[5]
Kanser
[değiştir | kaynağı değiştir]
Gliomlar, merkezi sinir sistemi içinde yer alan gliyal hücrelerin anormal çoğalması ile oluşur.[6] Glioblastoma ise agresif bir glioma şeklidir.[7]
Enfeksiyon
[değiştir | kaynağı değiştir]Mantarlar, bakteriler ve virüsler gibi patojenler sinir sistemini etkiler.[8] Örneğin menenjit, bakteriyel veya viral enfeksiyonların meninks iltihabına neden olduğu merkezi sinir sisteminin yaygın bir enfeksiyonudur.[9]
Nöbet bozukluğu
[değiştir | kaynağı değiştir]Senkronize beyin aktivitesi nedeniyle nöbetlerin meydana geldiği düşünülmektedir.[10] Örneğin epilepsi, beyinde tekrarlayan nöbetlere neden olan anormal bir elektriksel aktivite ile karakterize edilir.[11]
Damarsal
[değiştir | kaynağı değiştir]Beyin kan damarları açısından zengindir. Çünkü çok fazla besin ve oksijen ihtiyacı vardır.[12] İnme, kan pıhtısı veya kanamadan kaynaklanabilir.[13]
Dejeneratif
[değiştir | kaynağı değiştir]
Nörodejeneratif hastalıklar, nöronlara zarar veren hastalıklardır. Nörodejeneratif hastalık örnekleri arasında Alzheimer hastalığı,[14] Parkinson hastalığı,[15] ve amyotrofik lateral skleroz yer alır.[16] Örneğin, multipl skleroz (MS), vücudun merkezi sinir sisteminde inflamatuar bir reaksiyon başladığı ve nöronlara zarar verdiği inflamatuar nörodejeneratif bir hastalıktır.[17][18] Nörodejenerasyon her hastalıkta farklıdır; örneğin MS, demiyelinizasyon adı verilen dejeneratif bir sürecin sonucudur.[17] Öte yandan, Parkinson hastalığı, motor davranışı başlatmak için önemli olan Substantia Nigra'daki nöronların hasar görmesinden kaynaklanır.[19]
Anatomi
[değiştir | kaynağı değiştir]Merkezi sinir sistemi (MSS)
[değiştir | kaynağı değiştir]Tim Newman'a göre merkezi sinir sistemi beyin ve omurilikten oluşur, tüm vücuttan bilgi toplar ve ayrıca tüm vücuttaki işlevleri kontrol eder.[20]
Beyin
[değiştir | kaynağı değiştir]Newman'ın araştırması ayrıca beynin tüm vücuttaki en karmaşık organ olduğunu gösteriyor. Beyin 4 loba ayrılır: temporal, parietal oksipital ve frontal. Beyin 100 milyardan fazla nörona sahiptir ve vücudun oksijeninin yaklaşık %20'sini kullanır.[21]
Omurilik
[değiştir | kaynağı değiştir]Omurilik sırt bölgesinde yer alır. Omurilik, her omur arasında toplam 31 omurilik siniri içerir. Sinirler periferik sinir sistemine bağlanır.[20]
Periferik sinir sistemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Periferik sinir sistemi kaslara ve iç organ yapılarına bağlanır ve merkezi sinir sistemine bilgi gönderir.[22]
Teşhis
[değiştir | kaynağı değiştir]Nörolojik bozuklukları teşhis etmek için kullanılabilecek bir dizi farklı test vardır.
Lomber ponksiyon
[değiştir | kaynağı değiştir]Belden sıvı alınması olarak da bilinen lomber ponksiyon (LP), omuriliğin subaraknoid boşluğuna içine boş bir iğnenin sokulduğu ve analiz için beyin omurilik sıvısının (BOS) alınmasını tarifleyen prosedürdür. Kırmızı ve beyaz kan hücresi sayıları, protein ve glikoz seviyeleri ve bakteri ve virüsler gibi anormal hücre veya patojenlerin varlığı taranabilir. Sıvının opaklığı ve rengi de tanıya yardımcı olabilecek faydalı bilgiler verebilir.
Tedaviler
[değiştir | kaynağı değiştir]Sinir sistemi bozukluklarının tedavileri duruma göre değişir ve ilaç, cerrahi ve terapi gibi müdahaleleri içerebilir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça[23]
[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Nervous System Diseases – Neurologic Diseases". MedlinePlus (İngilizce). 28 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2018.
- ^ Behavioral Neuroscience. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, USA: Oxford University Press. 2018. s. 364. ISBN 9781605357430.
- ^ Podvin (March 2019). "Multiple clinical features of Huntington's disease correlate with mutant HTT gene CAG repeat lengths and neurodegeneration". Journal of Neurology. 266 (3): 551-564. doi:10.1007/s00415-018-8940-6. ISSN 0340-5354. PMID 29956026.
- ^ a b Behavioral Neuroscience. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, USA: Oxford University Press. 2018. s. 365. ISBN 9781605357430.
- ^ a b Johnson (2012). "Pregnancy termination following prenatal diagnosis of anencephaly or spina bifida: A systematic review of the literature". Birth Defects Research Part A: Clinical and Molecular Teratology. 94 (11): 857-863. doi:10.1002/bdra.23086. ISSN 1542-0760. PMC 4589245
. PMID 23097374.
- ^ Behavioral Neuroscience. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, USA: Oxford University Press. 2018. s. 208. ISBN 9781605357430.
- ^ Lim (July 2018). "Current state of immunotherapy for glioblastoma". Nature Reviews Clinical Oncology. 15 (7): 422-442. doi:10.1038/s41571-018-0003-5. ISSN 1759-4774. PMID 29643471.
- ^ Houlihan (June 2019). "Advances in molecular diagnostic testing for central nervous system infections". Current Opinion in Infectious Diseases. 32 (3): 244-250. doi:10.1097/QCO.0000000000000548. ISSN 0951-7375. PMID 30950854. 14 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi14 Aralık 2021.
- ^ Behavioral Neuroscience. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, USA: Oxford University Press. 2018. s. 49. ISBN 9781605357430.
- ^ Behavioral Neuroscience. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, USA: Oxford University Press. 2018. s. 89. ISBN 9781605357430.
- ^ Behavioral Neuroscience. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, USA: Oxford University Press. 2018. s. 88. ISBN 9781605357430.
- ^ Behavioral Neuroscience. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, USA: Oxford University Press. 2018. s. 50. ISBN 9781605357430.
- ^ Behavioral Neuroscience. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, USA: Oxford University Publisher. 2018. s. 51. ISBN 9781605357430.
- ^ Hurtley (6 Kasım 1998). "Neurodegeneration". Science (İngilizce). 282 (5391): 1071. doi:10.1126/science.282.5391.1071. ISSN 0036-8075.
- ^ Behavioral Neuroscience. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, USA: Oxford University Press. 2018. s. 361. ISBN 9781605357430.
- ^ Behavioral Neuroscience. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, USA: Oxford University Press. 2018. s. 350. ISBN 9781605357430.
- ^ a b Shroff (12 Şubat 2018). "A review on stem cell therapy for multiple sclerosis: special focus on human embryonic stem cells". Stem Cells and Cloning: Advances and Applications. 11: 1-11. doi:10.2147/SCCAA.S135415. ISSN 1178-6957. PMC 5813951 . PMID 29483778.
- ^ Behavioral Neuroscience. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, USA: Oxford University Press. 2018. s. 35. ISBN 9781605357430.
- ^ Behavioral Neuroscience. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016, USA: Oxford University Press. 2018. s. 47. ISBN 9781605357430.
- ^ a b "Central nervous system: Structure, function, and diseases". Medical News Today (İngilizce). 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Central nervous system: Structure, function, and diseases". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Peripheral Nervous System". www.indiana.edu. 16 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Nervous System Side Effects". Cancer.Net (İngilizce). 2 Temmuz 2012. 3 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2019.
