Sonu İyi Biterse

Sonu İyi Biterse All's Well That Ends Well
All's Well That Ends Well
1623'te ilk defa Birinci Folyo içinde yayınlanan "All's Well That Ends Well" eserinin baş sayfası
Yazar	William Shakespeare
İlk gösterim	1602-1603
Ülke	İngiltere
Orijinal dil	İngilizce
Tür	Komedi
Zaman ve mekân	Fransa ve Toskana

Sonu İyi Biterse (İngilizce özgün adı: All's Well That Ends Well) ünlü İngiliz yazarı William Shakespeare tarafından yazılmış bir oyundur. Ne zaman yazıldığı kesin olarak bilinmemekle beraber 1601 ile 1608 arasında Shakespeare kariyerinin ikinci yarısının başlangıç yıllarında yazıldığı tahmin edilmektedir. Bu eser 1623te Shakespeare eserlerinin tümünü kapsayan Birinci Folyo içinde yayınlanmıştır. Önceleri bu oyun komedi olarak sınıflandırılmakta idi. Ancak çağımızda bu sınıflama değiştirilmiş kolayca komedi veya trajedi olarak sınıflandırma yapılamadığı için bu eserin problem oyunlar olarak sınıflanması kabul edilmektedir

Yazılma kaynağı, zamanı ve sahnede oyun

Bu oyunun kaynağı Rönesans çağı ünlü İtalyan yazarı Boccacio'nun Dekameron adlı kitabındaki 3.9 numaralı hikâyedir. Bu hikâye Shakespeare zamanında İngilizce tercümesi William Painter'in hazırladığı Palace of Pleasure (Zevk Saray adlı bir tercüme hikâyeler antolojisinde bulunmaktaydı ve büyük olasılıkla Shakespeare'in kaynağı bu antoloji kitabıdır.

Bu oyunun Shakespeare çağından ta Cromwell devriminin sonunda kraliyetin tekrar Restorasyonu ve İngiliz tiyatrolarının yeniden açılmasına kadar tiyatrolarda oynandığına dair elimizde hiçbir belge bulunmamaktadır. İlk belgesi olan sahneye konulma 1741de ve sonraki 1742'dedir. 1742'de Drury Lane Kraliyet Tiyatrosunda sahneye konulduğu zaman oyunun şanssızlık getirdiği adı ortaya çıkmıştır. O sahneye koyuşta Helena rolünü oynayan aktris bayılınca yerini başkası almış ve kral rolünü oynayan aktör de bayılıp sonra ölmüştür. Daha sonra bu oyun ancak çok aralıklarda sahnelerde görülmüştür. 1832'de Covent Garden Tiyatrosunda bir şimdiki müzikallere benzeyen opera olarak sunulmuştur.

Karakterler

• Fransız Kralı
• Floransa Dükası
• Bertram - Rousillon Kontu.
• Rousillon Kontesi - Bertram'in annesi.
• Lavache - Kontesin soytarısı.
• Helena - Kontes tarafından korunmakta olan bir asıl kadın.
• Lafeu - Bir yaşlı asilzade.
• Parolles - Bertram'ın bir yandaşı.
• Bir Floransalı Yaşlı Dul - Soyadı Capilet.
• Diana - Yaşlı dulun kızı.
• Rousillon Kontesi'nin vekilharcı
• Violenta, Mariana - Dul hanımın komşuları ve arkadaşları.
• Bir içoğlanı
• Askerler, Uşaklar, Beyzadeler, Saraylılar

Konu

Helena asiller sınıfına ait olmayan bir ailenin çok güzel bir kızıdır ve Roussillon Kontesi'nin aile şatosunda nedime olarak hizmet yapmaktadır. Kontes'in oğlu Bertram Fransa Kıralının vâsiliği altında eğitim için Paris'e gitmeye hazırlanmaktadır. Aralarında büyük bir sınıf farkı olmasına rağmen Helana uzun zamandır gizli gizli Bertram'i sevmektedir. Tam o sırada Kralın (Shakespeare çağında uzunca bir ülser olarak teşhis edilen) fistul hastalığından muzdarip olduğu haberi gelmiştir ve bunun ölümcül bir hastalık olduğu bilinmektedir. Helena'nin babası çok tanınmış bir doktor olup kızını da doktorluk üzerine yetiştirmiştir. Helena Krala gidip onu iyileştirebileceğini ama tedavi başarılı olursa Helana'ya kızın kendi istediği bir genç erkeği koca olarak almayı sağlaması için söz vermesini şart koşar. Kıral bunu kabul eder; Helena'nın tedavisi başarılı olur ve Helena Kıralı'ın hayatını kurtarır. Kıral çok sevinmiştir ve kabul ettiği şartı karşılanmaya hemen hazırdır. Doğaldır ki evlenmeyi hiç istemeyen ve tamamıyla bu evliliğe gönülsüz olan Bertram'ı koca adayı olarak seçer. Helena evlenmenin zorla olmamasını ve koca adayının evlenmeyi reddebilmesini kabul etmiştir. Ancak Kıral Helena'ya istediği bir evlenmeyi mutlaka gerçekleştirmeye zorlar; sonunda hem Helana hem de Bertram bu zorla nikâha razı olurlar.

Evlenmeye zorlanan çift nikâhtan hemen sonra birbirinden ayrılırlar. Bertram, Helena ile evli kalacağına, bir savaşta ölmeyi tercih ettiği için İtalya'da şehir devletlerinden olan Floransa ile Siena arasındaki savaşa katılmak üzere İtalya'ya gider. Savaş devam ederken Helena'ya onun kocası olduğunu reddeden şu mektubu gönderir:

Eğer yüzüğümü hiç çıkarılamayacak şekilde parmağına takabilirsen ve karnında benim tarafımdan konulmuş ve benim baba olacağım bir çocuk taşıdığın zaman beni kocam diye çağırabilirsin.

Bertram bu şartların gerçekleşmelerinin imkânsız olduğuna inanmıştır. Buna rağmen Helena kocasını yeniden eline geçirmek için bir plan yaparak kocasını görmek için seyahate çıkar.

Savaş cephesinde ise genç asilzadeler Bertram'i hiçbir ise yaramayan arkadaşı Parolles'in bir korkak kişi olduğuna inandırmaya çalışmaktadırlar. Karmaşık ve kurnaz bir aldatmaca hazırlamışlardır. Parolles'i düşmanın eline geçmiş olan bölük davulunu geri almak için bir baskına zorlarlar. Bu baskın güya başarısız olur ve Parolles güya düşman tarafından yakalanır. Halbuki onu yakalayanlar ondan hoşlanmayan kendi tarafı askeridir. Parolles sahte düşman tarafından sorguya çekilir. Kendi hayatını kurtarmak isteyen Parolles kendi ordusunun sırlarını düşmana açıklar ve bu arada güya arkadaşı olan Bertram'i

tembel ahmak bir çocuktur ve her ne olursa olsun cinsel olarak çok azgındır

diye nitelendirir. Bu şekilde şerefini kaybeden Parolles asilzadelik unvanından da atılır ve Fransa'ya bir dilenci olarak geri döner.

Bu arada Helena Bertram'ın çok hoşlandığı bir genç kız olan Diane ile görüşüp planını gerçekleştirmek için onun yardımını ister. Birlikte balıkçılık tabirleri ile

denize oltayla yem at ve balık yanılıp yemi yutup ucundaki kancaya takılınca; çek al

şeklinde bir tuzak uygularlar. Diana Bertram'ı alıp yatağına sokar ama yatakta Helena vardır. Bertram yalancı Diana'ya yüzüğünü verir ve birlikte yatarlar. Böylece Bertram'in mektubunda şart koştuğu sonuçlar gerçekleşmiştir. Son perdede Helena'nın kurnaz bir planı gerçekleştirdiğini herkes duymuştur. Bundan olağanüstü etkilenen Bertram Helana'ya sadık bir koca olacağına ve onu hayatından çok seveceğine yemin eder.

Kritik

Bu oyun Shakespeare'in popüler olmayan, çok az sahneye koyulan ve az bilinen oyunlarının başındadır. Bu yüzden Türkçeye çok geç ve tek defa 1988'de tercüme edilmiştir.

Buna başlıca neden eserin genel mantığının çok acayip bir karışımda olmasındandır. Bu eserin içeriği biraz açık realizm ile peri masalı karışımındadır ve oyunda zaman zaman bu iki değişik görüş arasında akala hayale uymayan şekilde değişim yapılmaktadır. Örneğin eserin son sahnesinde Bertram birdenbire tek satırda Helena'yi nefretten onu sevgiye geçmekte; bu ne seyirciye ne de aktörlere inandırıcı olmaktadır.

Bu oyunda beğenilen bir rol yaşlı Kontes rolüdür. Çok kere bu oyun biraz yaşı geçmiş aktrislerin kariyerlerine devam edebilmeleri için Kontes rolünü almalarını sağlamak nedeniyle sahneye konulmaktadır. Örneğin son yıllarda yaşlı İngiliz aktrisleri olan Peggy Ashcroft ve Judi Dench bu kontes rolünü oynamışlardır.

Türkçeye çeviriler

• Yeter ki Sonu İyi Bitsin. Çev. Özdemir Nutku. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1988.

Dış bağlantılar

• Wikisource'da Sonu İyi Biterse oyununun tam metni 8 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• All's Well That Ends Well 15 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - oyunun endeksli, araştırması mümkün metni