Sophia (imparatoriçe)
| Sophia | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Augusta | |||||
 Bizans imparatoru II. Justinus (solda) ve eşi Sophia'yı (sağda) oturur halde tasvir eden gösteren 572 tarihli solidus | |||||
| Bizans impartoriçesi | |||||
| Hüküm süresi | 565–578 | ||||
| Önce gelen | Theodora | ||||
| Sonra gelen | Aelia Anastasia | ||||
| Ölüm | y. 601 Konstantinopolis | ||||
| Eş(ler)i | II. Justinus | ||||
| Çocuk(lar)ı | Justus, Arabia | ||||
| |||||
| Hanedan | Jüstinyen Hanedanı | ||||
| Babası | Sittas (Tarihi teori) | ||||
Erken yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Sophia'nın kökeni kesin biçimde belgelenmemiştir; ancak Bizans tarihçileri onu imparatoriçe Theodora’nın yeğeni, dolayısıyla I. Justinianus’un akrabası olarak tanımlar. Theodora’nın saray çevresinde üstlendiği güçlü konum göz önüne alındığında, Sophia’nın bu akrabalık sayesinde genç yaşta saray kültürüne dahil olduğu düşünülmektedir.[1]
Sophia’nın babası olarak bazı tarihçiler tarafından “Sittas” ismi öne sürülse de bu bağlantı kesin değildir. Bu nedenle kökenine dair bilgiler, daha çok saray içerisindeki yükselişiyle ilişkilendirilmektedir.
Sophia, Justinianus'un veliahtı olan Justinus ile saray çevresinde tanıştı ve evlilikleri Justinus'un imparator olmasından kısa süre önce gerçekleşti. Justinus'un 565 yılında tahta çıkmasıyla birlikte Sophia imparatoriçe unvanını aldı. Taç giyme törenini takip eden yıllarda Sophia, Justinianus döneminde oluşturulan idari geleneği devralarak saray protokolünü sürdürdü; ancak kendi döneminde imparatoriçelerin siyasi nüfuzunun arttığı dikkat çekmektedir.[2]
İmparatoriçeliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Sophia, imparatoriçe olduktan sonra saray hiyerarşisinde son derece aktif bir rol üstlendi. Justinus'un askeri meseleler ve dış politika ile ilgilenmesine karşın, mali idarenin önemli bir bölümü Sophia'nın etkisi altındaydı.
Ekonomik politikalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynaklar, özellikle imparatorluğun gelirlerinin denetlenmesinde, saray giderlerinin düzenlenmesinde ve vergi politikalarında Sophia'nın belirleyici olduğunu aktarır. İmparatorluğun Justinianus dönemindeki büyük harcamalarından sonra bütçeyi dengeleme çabasında Sophia'nın kararlı ve sıkı bir mali disiplin uyguladığı bilinmektedir.[3]
İmparatorun sağlık sorunları ve yönetimdeki ağırlığı
[değiştir | kaynağı değiştir]İmparator II. Justinus'un hükümdarlığının son yıllarında ruhsal dengesini yitirmeye başlaması, Sophia'nın fiili yönetim sorumluluğunu arttırdı. Theofanis ve diğer kronikler, Justinus'un karar alma yetisinin azaldığı dönemlerde devlet protokolünü ve yüksek memur atamalarını Sophia'nın yönlendirdiğini aktarır.[4]
Dini politikalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Sophia, dini konularda Justinus ile uyumlu bir çizgi izledi; ancak saray çevresindeki patrik seçimleri ve kilise hiyerarşisindeki bazı atamalarda etkili oldu. Eutychianus gibi bazı yüksek din adamlarının yükselişinde Sophia'nın desteği olduğu kaynaklarca belirtilmektedir. Ayrıca Justinianus dönemindeki teolojik bölünmelerin ardından, kilise içinde ılımlı bir tutum izlemiş ve Justinus'un agresif din politikalarını yumuşatmaya çalışmıştır.
Diplomasi
[değiştir | kaynağı değiştir]Sophia'nın imparatorluk siyasetindeki rolü sadece sarayla sınırlı değildi. Justinus döneminde Balkanlar ve doğu sınırlarındaki karışıklıklar sırasında, sarayda bir istikrar unsuru olarak görülmüş; isyanların bastırılması sürecinde diplomatik temsilcilerle görüşmeler yürüttüğü aktarılır. Ayrıca Sasani İmparatorluğu ile ilişkilerde, Justinianus döneminden miras kalmış gerilimlerin azaltılmasına yönelik saray politikalarını desteklemiştir.[2]
Justinus’un ölümü ve sonraki yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]578 yılında Justinus'un ölümüyle birlikte imparatorluk tahtına II. Tiberius geçti. Tiberius'un sarayda Sophia'ya karşı saygılı ve ihtiyatlı bir tutum sergilediği, ancak yeni yönetimle birlikte onun siyasi ağırlığının kaçınılmaz şekilde azaldığı dönemin kroniklerinde aktarılır.[5] Buna rağmen Sophia, saray içindeki statüsünü tamamen kaybetmemiş; özellikle kendi ailesinin konumunun ve Justinus döneminden kalan çevresinin korunması için çeşitli girişimlerde bulunmuştur. Theofanis ve bazı geç dönem Bizans kronikleri, Sophia'nın bu yıllarda hâlâ belirli bir diplomatik etkiye sahip olduğunu belirtir.[6] Modern araştırmalar, Sophia'nın 601 yılı civarında veya biraz sonrasında öldüğünü kabul eder.[1]
Mirası
[değiştir | kaynağı değiştir]Aelia Sophia, Bizans tarihindeki en aktif imparatoriçelerden biri olarak kabul edilir.
- Ekonomiyi istikrara kavuşturmaya yönelik girişimleri,
- Justinus'un zihinsel rahatsızlığı sırasında devletin dağılmamasını sağlayan yönetim becerileri,
- Saray hiyerarşisine getirdiği düzenlemeler
onun imparatoriçe rolünü sıradan bir protokol unvanı olmaktan çıkardığını gösterir.
Modern tarihçiler tarafından, Bizans'ta kadınların devlet yönetiminde üstlenebileceği rollerin en güçlü örneklerinden biri olarak değerlendirilir.[1]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Garland, Lynda. Byzantine Empresses: Women and Power in Byzantium AD 527–1204. London: Routledge, 1999.
- ^ a b The Cambridge History of the Byzantine Empire. Cambridge University Press.
- ^ Kaegi, Walter. Byzantium and the Early Islamic Conquests. Cambridge University Press.
- ^ Mango, Cyril. The Art of the Byzantine Empire, 312–1453. Toronto, 1986.
- ^ Evans, J. A. S. The Age of Justinian: The Circumstances of Imperial Power. Routledge, 1996.
- ^ Theophanes Confessor, Chronographia, ed. Mango & Scott, Oxford University Press, 1997.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- The article about Sittas in the Prosopography of the Later Roman Empire 10 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- The article about Dulcidius in the Prosopography of the Later Roman Empire 10 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- The article about Baduarius in the Prosopography of the Later Roman Empire 10 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Page from "The Art of the Byzantine Empire, 312-1453" by Cyril Mango (1972), quotting Theophanes on the burial of Justus 10 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Her profile, along with her family, in "Medieval Lands" by Charles Cawley19 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
