Sovyet insanlı Ay programı
Sovyet insanlı Ay programı, Sovyetler Birliği tarafından Uzay Yarışı kapsamında Ay'a ABD'den önce bir insan göndermek için 1960'larda yürütülen proje. Sovyetler Birliği, uzun süre insanlı bir ay programı olduğunu inkâr etti. Batı ülkelerinde böyle bir programın varlığından uzun süre şüphelenilmekle birlikte gerçekliği ancak Perestroyka ve Glasnost hareketlerinden sonra kesin olarak ortaya çıktı.
Sovyetler'in bu program kapsamında geliştirdiği donanım içinde dev N1 roketi, Soyuz uzayaracı ve LK Ay Kondusu bulunmaktadır. Bunun dışında çok sayıda test aracı, eğitim merkezleri, uzay aracı rampaları gibi destek tesisleri yapıldı. Ay'a insan indirmenin bir koşulu olarak uzay elbiseleri geliştirildi, uzay yürüyüşü denemeleri yapıldı. Ayrıca Soyuz uzayaraçları, uzayda kenetlenme manevraları gerçekleştirdiler.
Projeyi başmühendis Sergey Korolyov yönetimindeki tasarım bürosu OKB-1 yürütüyordu. Korolyov'un 1965'teki erken ölümü, projeye büyük bir darbe indirdi. N1 roketi denemelerinin art arda başarısızlığa uğraması üzerine Sovyetler Ay'a herhangi bir yolculuk denemesi yapamadı ve ABD 20 Temmuz 1969'da Apollo tasarısı kapsamında Ay'a ilk insanı indirmeyi başardı.
ABD'nin başarısından sonra Sovyet projesi hemen iptal edilmedi. Ancak yıllar geçtikçe şevklerini kaybeden Sovyetler, 1974 yılında proje iptal edilinceye kadar insanlı Ay programına gitgide daha az kaynak ayırmaya başladılar.
