Speti Kurtarıcı İsa Kilisesi
 Speti Kurtarıcı İsa Kilisesi | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Speti, Saçhere Belediyesi, İmereti, Gürcistan |
| Koordinatlar | 42°19′22″K 43°28′14″D / 42.32278°K 43.47056°D |
| Mimari | |
| Mimari tür | Tek nefli salon kilisesi |
Speti Kurtarıcı İsa Kilisesi (Gürcüce: სპეთის მაცხოვრის სახელობის ეკლესია), Batı Gürcistan'ın İmereti bölgesindeki bir 11. yüzyıl Gürcü Ortodoks kilisesidir. En bilinen özelliği, kaymak taşı ve ustukadan yapılmış süslü ikonostasisi olan yapı, Orta Çağ'da yapılmış tek nefli bir salon kilisesidir. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.[1]
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Speti Kurtarıcı İsa Kilisesi, Speti köyünün yakınlarındaki yüksek Kvirike Dağı'nın tepesinde, Kvirila Nehri vadisinde konumlanmıştır. İmereti bölgesindeki Saçhere belediyesine bağlı Saçhere kentinin 16 kilometre doğusunda yer almaktadır. Kilise yaygın olarak Yukarı Kurtarıcı İsa Kilisesi (ზედამაცხოვარი, zedamatskhovari) olarak bilinmektedir. Çünkü kentin aşağılarında kiliseyle aynı ismi taşıyan bir Geç Orta Çağ kilisesi vardır.[2] 1920 yılında bölgeyi inceleyen Ekvtime Takaişvili, kilisenin yarı harabe durumunda olduğunu raporlamıştır.[3] Kilise, 1938'de büyük ölçüde onarılmıştır.[2]
Planı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kilise büyük kesim kumtaşı plakalardan inşa edilmiştir. Dış dikdörtgene yerleştirilmiş yarım daire biçimli apsisi olan, küçük bir tek nefli salon kilisesidir. Ana apsisin inşası, Ehvevi Kilisesi'ndeki ana apsise benzemektedir. Kilisenin güney ve batı cephesinde kapısı vardır, ama güney bölümündeki kapının önü günümüzde doludur; kapının oyulmuş başkemeri korunmuştur. Biri güneyde, diğeri batıda olmak üzere iki pencere vardır, fakat pencerelerin oyulmuş bezemeleri zarar görmüştür. Doğu penceresinin her iki tarafında da, Orta Çağ Gürcü alfabesi asomtavruli ile yazılmış, zar zor okunabilen iki yazıt bulunmaktadır.[3]
Kilisenin içi, üç kemer ile desteklenen bir beşik tonoz ile kaplanmıştır. İç kısım, sırakemerler ile boylamasına iki bölüme ayrılmıştır. Apsisin her iki yanında küçük bir niş bulunurken, yukarılarda, doğuda, dairesel açıklıklarda, oymalı döküm ile dışarıya açılan büyük girintiler vardır. Bu girintiler, protez ve diakonikona tekabül etmektedir. Kiliseyle uyumlu olan yüksek ikonostasis, koruma amacıyla Tiflis'teki Gürcistan Ulusal Müzesi'ne kaldırılmıştır. İkonostasis çim süsleme ile kaplanmıştı, ancak nem nedeniyle rengi solmuştur. İkonostasis, kaymaktaşı-ustukadan inşa edilmiştir ve ortada bir kraliyet kapısı bulunan üç kemer ve dört sütundan oluşmaktadır. Kraliyet kapısının önünde, dikdörtgen bir taş kaidenin üzerinde, bir zamanlar gümüş yapraklarla kaplı olan çok büyük bir tahta haç bulunmaktadır. Kilise, avcıların hürmet ettiği bir yerdi ve birçok geyik boynuzu binada sergilenmektedir.[3]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "List of Immovable Cultural Monuments" (PDF) (Gürcüce). National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia. 12 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Temmuz 2019.
- ^ a b Andguladze, N. (1985). "სპეთი [Speti]". ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. IX [Georgian Soviet Encyclopaedia] (Gürcüce). Tiflis. s. 509.
- ^ a b c Taqaishvili, Ekvtime (1936). "Four Basilican Churches of the Qvirila valley". Georgica. 1 (2-3). ss. 164-168.