Sultan Mehmed Camii

Sultan Mehmed Camii
Σουλτάν Μεχμέτ Τζαμί
	Edward Lear'ın Sultan Mehmed Camii resmi
Genel bilgiler
Mimari tarz	Osmanlı; İslam
Konum	Narda, Yunanistan
Koordinatlar	39°09′56″K 20°59′17″D / 39.16556°K 20.98806°D
Tamamlanma	15. yüzyıl
Teknik ayrıntılar
Malzeme	Taş ve tuğla

Sultan Mehmed Camii (Yunanca: Σουλτάν Μεχμέτ Τζαμί) veya Süleyman Ağa Camii, Yunanistan'ın Narda kentinde bulunan bir camiydi. Cami, 15. yüzyılda Osmanlı döneminde inşa edilmiş olup Narda'daki sekiz camiden biriydi. Camii, Narda Kalesi'nde yer almaktaydı.

Tarihçe

Osmanlı döneminde Narda ve çevresinde Feyzullah Camii, Sultan Mehmed Camii, Sultan Bayazid Camii, Kılıç Bey Camii Tekke Camii, Bey Camii ile Faik Paşa Camii ve Rokka Camii olmak üzere sekiz cami bulunuyordu. Feyzullah ve Faik Paşa camileri günümüze kadar ayakta kalan iki isimdir.^[1]^[2]^[3]

Narda Metropoliti Serafim Ksenopulos'a göre caminin inşası, Faik Paşa Camii'nin inşa edildiğini duyunca yeni ve daha büyük bir caminin inşa edilip kendisine ithaf edilmesini isteyen Sultan II. Mehmed tarafından yaptırılmıştır. ancak sonuçtan memnun kalmayıp cami çalışmalarının durdurulmasını emretti. Cami Faik Paşa'nın hizmetkarı Süleyman Ağa tarafından tamamlanmıştır. Vigla ve Strongili köylerinin çevresindeki bazı araziler camiye aitti ve bunların işletilmesinden caminin geliri sağlanacaktı. Ksenopulos, caminin daha önceki bir Hristiyan kilisesinin üzerine inşa edildiğini ve bu kiliseden malzemelerin alındığını, bunun da caminin levhalarındaki Hristiyan sembollerinin varlığından anlaşılabileceğini kaydetti.^[4]^[5]

Narda, 24 Haziran 1881'de Yunanistan Krallığı tarafından ilhak edildi. Bundan sonra, kasabanın yakın Osmanlı geçmişini hatırlatan ve özel kılan tüm unsurların ortadan kaldırılması amacıyla Narda'nın kentsel planı yavaş yavaş kasıtlı olarak yeniden şekillendirilmeye başlandı. Sultan Mehmed Camii'nin, kale içindeki sembolik konumu nedeniyle hedef alınan ve sonunda yıkılan ilk Osmanlı eserlerinden biri olduğu ileri sürülürken, Narda'nın Müslüman sakinlerinin kaçmasının ardından Osmanlı dönemine ait kalıntıların büyük çoğunluğunun çürümeye terk edildiği iddia edilmektedir.^[6]

Mimarisi

Sultan Mehmed Camii, iki katlı olıp çatısı tuğla kaplı, minaresi rengarenk taşlarla süslüydü. Yapım tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte Faik Paşa Camii ile aynı tarihlerde yapıldığı ileri sürülmektedir. Narda Kalesi'in en yüksek noktasına kurulması, daha uzak mesafeden görülmesini sağlamaktaydı. Osmanlı binalarının en önemli konumlarda inşa edilmesi Narda'nın Hristiyan nüfusuna karşı bir güç işareti olarak kullanıldığından, yer tesadüfen seçilmedi. Kalenin içinde, caminin yanında bir zamanlar evler, kışlalar ve hapishaneler bulunurken, kapıda fakirlere bedava yemek sunan bir imaret bulunuyordu.^[7]^[8]^[9]

Resimli kanıtı

Caminin bilinen ilk tasvirlerinden biri, 15. yüzyılda Osmanlı yazarı Piri Reis tarafından Narda'yı kale camisi, Faik Paşa Camii ve Rokka Camii ile birlikte çizilmiştir. 1686 yılında Alman gravürcü ve yayıncı Jacob Enderlin, Narda'yı Sultan Mehmed Camii ile birlikte tasvir eden bir gravür yaptı. 1839'da Panayotis Zografos, Yannis Makriyannis'in liderliğinde Yunan İsyanı sırasında 1821'in sonlarında Narda Kuşatması'nı çekti. Zografos'un tablosu kaleyi, kasabanın yayılımını, ayrıca Sultan Mehmed, Sultan Beyazıt ve Kılıç Bey camilerini göstermektedir. En dikkat çekici tasvirlerden biri, 1851 yılında Narda'yı ziyaret eden İngiliz yazar ve sanatçı Edward Lear tarafından yapılmıştır. Lear, eserinde Narda'yı Saat Kulesi, camiler ve kaleyle birlikte resmetmiştir. Benzer bir gravür, 1854 yılının Nisan ayında kasabayı ziyaret eden İngiliz gravürcü Edmund Evans tarafından yapılmıştır.^[10]

Galleri

Pîrî Reis haritasında Narda ve cami
Jacob Enderlin'in bir gravüründe Narda'nın yaratıcı tasviri
Panayotis Zografos'un kale ve cami gravürü.
Edward Lear tasviriyle Narda Kalesi (1849).
Edmund Evans'ın tasviriyle kale ve saat kulesi (1854).

Kaynakça

^ Xenopoulos 1884, ss. 176-179.
^ «The population of Arta exceeds 6000: it contains six mosques, and twentyfour Greek churches.», Travels in Albania and Other Provinces of Turkey in 1809 & 1810, Volume 1, John Cam Hobhouse Broughton.
^ Sir Henry Holland (1815). Travels in the Ionian Isles, Albania, Thessaly, Macedonia, &c: during the years 1812 and 1813. Longman. s. 84. 27 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023.
^ Serafeim Xenopoulos, Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης και Πρεβέζης (1884), p. 179" «Το μεν Β. εις όνομα άδηλου άγιου σωζομένων εισέτι πολλών πλακών, έγκεχαραγμένους έχουσών σταυρούς». (Yunanca)
^ Fotis Vrakas, Περίπατος στην Οθωµανική Άρτα 1449 – 1881 και από την απελευθέρωση 11 Aralık 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., p.23. (Yunanca)
^ Anastasios Orlandos, Αρχείο των Βυζαντινών Μνημείων της Ελλάδας (1935), p. 200 (Yunanca)
^ Christopher Wordsworth Greece: Pictorial, Descriptive, and Historical (1839), p. 235: «Just within the north-eastern horn of this curve stands a castle of the Greek empire, distinguishable by the painted minaret of its mosque.»
^ Serafeim Xenopoulos, Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης και Πρεβέζης (1884), p. 177: «Το έντος του φρουρίου τέμενος Σουλτάν Μεχμέτ, και τούτου ή χρονολογία σχεδόν άγνωστος, καθότι ένουδενί τών κτιρίων άναφαίνεται τι, εκ παραδόσεως όμως εικάζεται ότι σύγχρονόν έστι τών Μαρατίω τού Φαήκ Πασσά.». (Yunanca)
^ Evangelos Kontogiannis (2014) Ιμαρέτ-Φεϋζούλ: Επαρμηνεύοντας τα τεμένη της Άρτας (Yunanca) 11 Aralık 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. p. 24
^ Fotis Vrakas, Η Άρτα και ο Αμβρακικός κόλπος από τον 15ο ως τον 20ο αιώνα μέσα απο χαρακτικά και πίνακες (Yunanca) 11 Aralık 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Bibliyografi

Xenopoulos, Serapheim (1884). Δοκίμιον ιστορικής τινός περιλήψεως της ποτέ αρχαίας και εγκρίτου ηπειρωτικής πόλεως Άρτης και της ωσαύτως νεωτέρας πόλεως Πρεβέζης / Συλλεγέν και συνταχθέν υπό του μητροπολίτου Άρτης Σεραφείμ του Βυζαντίου, (Yunanca). Atina.

[FOOTNOTEXenopoulos1884176-179-1] Xenopoulos 1884, ss. 176-179.

[2] «The population of Arta exceeds 6000: it contains six mosques, and twentyfour Greek churches.», Travels in Albania and Other Provinces of Turkey in 1809 & 1810, Volume 1, John Cam Hobhouse Broughton.

[travels-3] Sir Henry Holland (1815). Travels in the Ionian Isles, Albania, Thessaly, Macedonia, &c: during the years 1812 and 1813. Longman. s. 84. 27 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2023.

[4] Serafeim Xenopoulos, Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης και Πρεβέζης (1884), p. 179" «Το μεν Β. εις όνομα άδηλου άγιου σωζομένων εισέτι πολλών πλακών, έγκεχαραγμένους έχουσών σταυρούς». (Yunanca)

[5] Fotis Vrakas, Περίπατος στην Οθωµανική Άρτα 1449 – 1881 και από την απελευθέρωση 11 Aralık 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., p.23. (Yunanca)

[6] Anastasios Orlandos, Αρχείο των Βυζαντινών Μνημείων της Ελλάδας (1935), p. 200 (Yunanca)

[7] Christopher Wordsworth Greece: Pictorial, Descriptive, and Historical (1839), p. 235: «Just within the north-eastern horn of this curve stands a castle of the Greek empire, distinguishable by the painted minaret of its mosque.»

[8] Serafeim Xenopoulos, Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης και Πρεβέζης (1884), p. 177: «Το έντος του φρουρίου τέμενος Σουλτάν Μεχμέτ, και τούτου ή χρονολογία σχεδόν άγνωστος, καθότι ένουδενί τών κτιρίων άναφαίνεται τι, εκ παραδόσεως όμως εικάζεται ότι σύγχρονόν έστι τών Μαρατίω τού Φαήκ Πασσά.». (Yunanca)

[9] Evangelos Kontogiannis (2014) Ιμαρέτ-Φεϋζούλ: Επαρμηνεύοντας τα τεμένη της Άρτας (Yunanca) 11 Aralık 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. p. 24

[10] Fotis Vrakas, Η Άρτα και ο Αμβρακικός κόλπος από τον 15ο ως τον 20ο αιώνα μέσα απο χαρακτικά και πίνακες (Yunanca) 11 Aralık 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

g t d Yunanistan'daki camiler
Batı Trakya	Çelebi Sultan Mehmet Camii Dedeağaç Camii Eski Cami Selvili Camii Süleyman Camii^* Yeni Cami Yunus Bey Camii
Ege Adaları	Bayraklı Camii Defterdar Camii Enderun Camii^* Eski Cami Gazi Hasan Paşa Camii (Lonca) Gazi Hasan Paşa Camii (Platani) Hamza Bey Camii Hanzade Mescidi ^* İbrahim Paşa Camii Kavaklı Mescidi^* Mecidiye Camii Mehmet Ağa Camii Meis Camii Murat Reis Camii Mustafa Paşa Camii (Rodos) Osmaniye Camii Recep Paşa Camii Süleymaniye Camii Valide Camii Yeni Cami
Epir	Aslan Paşa Camii Faik Paşa Camii Fethiye Camii Feyzullah Camii Kanlı Çeşme Camii Rokka Camii Sultan Mehmed Camii Veli Paşa Camii
Girit	Defterdar Ahmet Paşa Camii^* Deli Hüseyin Paşa Camii Hamidiye Camii Hünkar Camii^* Kara Musa Paşa Camii Küçük Hasan Paşa Camii Valide Sultan Camii Veli Paşa Camii Yeni Camii^*
Makedonya	Ahmed Bey Camii Alaca İmaret Camii Arap Camii Ayasofya Camii^* Bey Camii^* Eskicuma Cami^* Feride Hanım Camii Halil Bey Camii Hamza Bey Camii Hünkar Camii^* İbrahim Paşa Camii İki Şerefiye Camii^* İshakiye Camii^* Kasımiye Camii^* Kavalalı Mehmed Ali Paşa Camii Kazancılar Camii^* Koca Mustafa Camii Kurşunlu Camii Mahmud Çelebi Camii Mehmet Bey Camii Medrese Camii Orta Camii Saraylı Camii^* Soğuksu Camii^* Soluca Camii^* Süleyman Hortacı Efendi Camii^* Yakup Paşa Camii^* Yeni Cami (Selanik) Yeni Cami (Vodina) Zincirli Camii
Mora Yarımadası	III. Ahmed Camii Ağa Paşa Camii Ayasofya Camii^* Benefşe Camii Eski Cami Fethiye Camii^* Kurşunlu Camii^* Vrontohion Camii^*
Orta Yunanistan	Atina Camii Cizderiye Camii Emirzade Camii Fethiye Camii (Atina) Fethiye Camii (İnebahtı) Gazi Ömer Bey Camii Partenon^* Partenon Camii
Teselya	Bayraklı Camii Muharrem Paşa Camii Osman Şah Camii Yeni Cami
Kategori Kalın yazılı camiler ibadete açıktır. ^* Kiliseye veya tapınağa çevrilmiştir.