Türk Dili (dergi)
| Sıklık | Aylık |
|---|---|
| Yayımcı | Türk Dil Kurumu |
| İlk sayı | Ekim 1951 |
| Ülke | Türkiye |
| Dil | Türkçe |
| Website | tdk.gov.tr |
Türk Dili, Türk Dil Kurumunun Ekim 1951'den beri çıkardığı aylık dil ve edebiyat dergisi.
Dergide deneme, şiir, hikâye, eleştiri ve benzeri edebî ürünler ile Türkçenin ve Türk edebiyatının güncel sorunlarını ele alan, bilimsel veya popüler yazılar, ayrıca çeviriler yayımlanır.[1]
2025 yılı itibarıyla Türk Dili dergisinin Türk Dil Kurumu adına Sahibi ve Genel Yayın Yönetmeni Prof. Dr. Osman Mert, Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Doç. Dr. Harun Şahin, Editörü Uzman Uğur Mantu'dur.[2]
1951 yılından 2011 yılına kadar yayımlanmış olan 717 sayısındaki makale, şiir, haber, duyuru vb.nden oluşan 20.038 metin dijital ortama aktarılmış, erişime açılmıştır.[3] Derginin 2012 yılından günümüze dek yayımlanan tüm sayıları genel ağ sayfasında okuyucuların kullanımına sunulmuştur.
Geçmişi
[değiştir | kaynağı değiştir]Birinci Türk Dili Kurultayı'nın 5 Ekim 1932 günü yapılan son oturumunda yayımlanmasına karar verilen ve 3 Ocak 1933 günü Türk Dili Umumi Heyeti tarafından adının "Türk Dili" olmasına karar verilen dergi, Ekim 1951'den itibaren Türk Dil Kurumu tarafından yayımlanan Türk Dili dergisi ile 1952'de yayıma başlayan "Belleten" adlı dergilerin atası kabul edilir.[4] Söz konusu dergi 1933-1938 arasında otuz üç sayı çıktıktan sonra yayımına iki yıl ara vermiş, 1940 yılının Ocak ayında yeniden "Türk Dili" adıyla ve "Türkçe-Fransızca Belleten" alt başlığı ile yeniden yayımlanmıştır. 1943 sonlarında yayımına ara veren bu dergi, 1945 Haziran'ında "Türk Dili Belleten" adıyla yeniden yayımlanmaya başlamıştır.[4]
1945 Kasım'ında toplanan Türk Dili Kurultayı'nda yeni bir dergi çıkarılması önerilip kabul edilmişse de bir sonraki kurultaya kadar bu konuda bir girişim olmamıştı. 1949 yılındaki kurultayda konu yeniden gündeme geldi ve Feridun Ankara, hikâyelerde, romanlarda, gazetelerde yeni kelimelerin, terimlerin kullanılmasını sağlama, bunların benimsenmesi için dergi çıkarılmasını önerdiğini belirtti. 6. Kurultaydaki tartışmalardan sonra derginin çıkarılmasına karar verildi. Nisan 1933-Ocak 1950 arasında altmış sekiz sayı yayımlanan dergi bu kararla yerini iki ayrı dergiye bıraktı: Ekim 1951'de yayına başlayan "Türk Dili" ve 1953 yılında ilk sayısı çıkan "Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten".
Türk Dili dergisinin imtiyazı Kurum başkanı Hakkı Tarık Us tarafından, mesul müdürlüğü ise genel yazman Agâh Sırrı Levend tarafından üstlenildi. Kurum başkanları değişse de Kurum adına sahiplik görevini uzun yıllar Levend sürdürdü. 1 Kasım 1976 tarihli 302. sayıda Agah Sırrı Levend derginin sahipliğini Seha L. Meray'a bıraktı; derginin sorumlu yönetmeni ise Cahit Külebi oldu. Kasım 1976'da Şerafettin Turan, Kasım 1983'te Kemal Deriray, 1995'te Ahmet Ercilasun, 2001'de Hamza Zülfikar ve ardından Şükrü Haluk Akalın Türk Dil Kurumu adına derginin sahibi oldu.[4] 2012-2018 yıllarında Kurum adına derginin sahipliğini o dönemki Kurum Başkanı Mustafa S. Kaçalin üstlenirken 2018-2023 yılları arasında Gürer Gülsevin bu görevi devam ettirmiştir. 2023'ten bu yana Kurum Başkanı olarak görev yapan Osman Mert, aynı zamanda Kurum adına derginin sahibi ve genel yayın yönetmeni ünvanlarını da taşımaktadır.
Derginin adı Falih Rıfkı Atay'ın önerisi ile "Türk Dili Aylık Fikir ve Edebiyat Dergisi" oldu.[4]
Derginin ilk sayısı için bir yazı istemek üzere Cumhurbaşkanı Celal Bayar'ı ziyaret eden Türk Dil Kurumu heyetine Bayar, Atatürk'ün üzerinde dil çalışmaları yaptığı kara tahtayı hatıra olarak hediye etmiş; beyanatı derginin ilk sayısının ikinci sayfasında yer almıştır.[4]
Derginin ilk sayısında resim, fotoğraf yoktur. İkinci sayıdan itibaren derginin hemen hemen her sayısı Hüseyin Mumcu tarafından çizilmiş birkaç resimle yayımlanmıştır. Mumcu, Türk Dili dergisine yaklaşık on yıl boyunca resimler çizmiştir.[4]
Derginin alt başlıkları
[değiştir | kaynağı değiştir]Türk Dili dergisinde "Aylık Fikir ve Edebiyat Dergisi alt başlığı on yıldan uzun süre kullanıldı, 1 Mayıs 1962 tarihli 128. sayıda alt başlık "Aylık Düşün ve Edebiyat Dergisi" olarak değişti. 145. sayıda alt başlık "Aylık Dil ve Edebiyat Dergisi"ne dönüştü. 1 Kasım 1973 tarihli 266. sayı "Türk Dili ve Yazını Özel Sayısı" olarak çıkarken, alt başlık da "Aylık Dil ve Yazın Dergisi" olarak değişti.[4]
32. yılında 384. sayı ile birlikte derginin alt başlığı "Aylık Dil Dergisi" olarak değişti. Bu alt başlık 1994'te yayımlanacak 505. sayıya kadar kullanıldı. 505. sayıda alt başlık "Dil ve Edebiyat Dergisi" oldu.[4]
Türk Dili dergisinin özel sayıları
[değiştir | kaynağı değiştir]
|
|
|
|
Türk Dili dergisinin özel bölümleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Tarık Buğra (2018 aralık) 28 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Mehmet Âkif Ersoy ve İstiklâl Marşı (2021 mart) 14 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Yunus Emre ve Türkçe (Eylül 2021)
- Rasim Özdenören (Ekim 2022)
- Abbas Sayar (Mart 2023)
- "Cumhuriyet ve Türkçemiz" Konulu Deneme Yarışması
- Şule Gürbüz (Kasım 2024)
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi Veritabanı11 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Derginin 2012'den beri yayımlanan sayılarının veritabanı. 1 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Türk Dili Dergisi Yayın İlkeleri". Türk Dil Kurumu web sitesi. 2 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2017.
- ^ "Türk Dili dergisi künye". Türk Dil Kurumu web sitesi, Künye. 9 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2020.
- ^ "Süreli Yayınlar Veritabanı". Türk Dil Kurumu web sitesi. 11 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2017.
- ^ a b c d e f g h Akalın, Şükrü Halûk (Nisan 2010). "Bir Tarih:Birinci Sayısından Yedi Yüzüncü Sayısına Türk Dili" (PDF). Türk Dili ve Edebiyat Dergisi. Cilt XCVIII. 11 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)10 Ocak 2017.