Türk Dil Kurumu
| Türk Dil Kurumu | |
|---|---|
 | |
 Türk Dil Kurumu'nun bulunduğu Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu yerleşkesinin girişi | |
 | |
| Kısaltma | TDK |
| Slogan | Ülkesini, yüksek bağımsızlığını korumasını bilen Türk Milleti, dilini de yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır.[2] |
| Kuruluş | 12 Temmuz 1932) |
| Tür | Bilim kuruluşu[3] |
| Amaç | Türk dilinin öz güzelliğini ve zenginliğini meydana çıkarmak, onu yeryüzü dilleri arasında değerine yaraşır yüksekliğe eriştirmek[1] |
| Merkez | Üniversiteler Mahallesi, Toplum Cad. No.: 5 Çankaya, 0668 Ankara, Türkiye |
| Hizmet bölgesi | Ulusal |
| Üyeler | Çevrimiçi üyelik Süreli Yayınlar Aboneliği |
| Resmî diller | Türkçe |
| Kurucular | Mustafa Kemal Atatürk Sâmih Rif'at (Yalnızgil) Ruşen Eşref Ünaydın Celâl Sahir Erozan Yakup Kadri Karaosmanoğlu[4] |
| Başkan | Prof. Dr. Osman Mert[5] |
| Başkan Yardımcısı | Doç. Dr. Harun Şahin[6] |
| Önemli kişiler | Mustafa Kemal Atatürk (Kurucu ve Koruyucu Genel Başkan) İsmet İnönü (Koruyucu Başkan) Sâmih Rif'at (Kurucu Başkan)[4] Ruşen Eşref Ünaydın (İlk Genel Sekreter) Abdülkadir İnan (Başuzman) Agop Dilâçar (Batı Dilleri Başuzmanı) |
| Ana organ | Yönetim Kurulu Bilim Kurulu |
| Ana kurum | Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu |
| Bütçe | 1.031.710.397,05 ₺ (2023)[7] |
| Personel | 111 (2023)[7] |
| Resmî site | tdk.gov.tr |
| Eski adı | Türk Dili Tetkik Cemiyeti (1932-1934) Türk Dili Araştırma Kurumu (1934-1936)[1] |
| Makale serilerinden |
 |
Türk Dil Kurumu (TDK), Türkiye'nin başkenti Ankara'da bulunan, Türk dili üzerine çalışmalar yapan ve eserler yayımlayan bir devlet bilim kurumudur.
Türkçeyi incelemek ve Türkçenin gelişmesi için çalışmak amacıyla Mustafa Kemal Atatürk'ün talimatı ile 12 Temmuz 1932'de Türk Dili Tetkik Cemiyeti adıyla bir dernek olarak kurulmuştur. 1983'ten itibaren Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu bünyesinde bir devlet kurumu olarak faaliyetlerini sürdürmektedir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuruluşu öncesindeki dil olayları
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkiye'de cumhuriyetin ilanından sonra, ülkenin ulusal dili kabul edilen Türkçeyi geliştirip bir bilim ve kültür dili içeriğine kavuşturabilmek için Milli Eğitim Bakanlığına bağlı Dil Heyeti adlı özel bir kurul oluşturulması öngörülmüş; ancak söz konusu kurul uzun bir süre oluşturulamamıştı.[8] 23 Mayıs 1928'de Dil Heyeti ya da Alfabe Encümeni diye anılan dokuz üyeli özel bir kurul oluşturudu. Kurul, Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa'nın da katıldığı çalışmalarını Dolmabahçe Sarayı'nda Elifba (abece) ve Gramer diye iki kolda sürdürdü.
1 Kasım 1928'e Latinceye dayalı yeni alfabe kabul edildikten sonra üye sayısı 17'ye çıkarılan kurul, Milli Eğitim Bakanlığına bağlandı; Türkçe dilbilgisi kurallarını saptama, bir okul sözlüğü ve bir yazım kılavuzu hazırlama, Fransızca Larousse'ın saf Türkçe olarak çevrilmesi amacıyla çalışmalar yürüttü. İmla Lügati'nin 12 Aralık 1928'de yayımladıktan sonra 1929'da Türk Sözkitabı adlı sözlük çalışmasına başladı.[9] Sözlüğe hangi sözcüklerin alınacağı, terimlerin nasıl Türkçeleştirileceği, sözlüğe lehçelerin alınıp alınmaması konusunda kurulda yapılan tartışmalar, TBMM'ye de yansıdı; çalışmaları "uydurmacılık" olarak gören meclis üyelerinin girişimiyle heyetin ödeneği kesilen kurulun çalışmaları Temmuz 1931'de durdu.[8]
Sözlük çalışmalarının devamı için, herhangi bir bakanlığa ya da resmî kuruma bağlı olmayan, siyasal baskı altında kalmayacak yeni bir örgüt kurma ihtiyacı ortaya çıktı.[8] Tarih çalışmaları için 15 Nisan 1931'de kurulmuş olan Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti örnek alınarak bir dernek kurulmasına karar verildi.
Dernek dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuruluşu
[değiştir | kaynağı değiştir]Birinci Tarih Kurultayı çalışmalarının devam ettiği 10 Temmuz 1932 gecesi, kurultay üyelerinden bir kısmını ve bazı arkadaşlarını Çankaya Köşkü'ne çağıran cumhurbaşkanı Mustafa Kemal, onlarla Tarih Kurultayı çalışmalarının değerlendirdi ve ve dil sorununun nasıl çözüleceğini tartıştı.[8] 11 Temmuz 1932 akşamı ise Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti üyeleri ile birlikte Falih Rıfkı ve Ruşen Eşref Beyleri Çankaya Köşküne çağırdı. Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti'ne benzer bir cemiyet kurulmasını ve Türk Dil Tetkik Cemiyeti olarak adlandırılmasını istedi.
Cemiyetin taslak tüzüğü, kurucu üyeleri, nasıl çalışacağı da Gazi Mustafa Kemal tarafından belirlenmişti. Samih Rıfat’ın başkan, Ruşen Eşref Bey'in ise genel yazman olmasını istedi. Ruşen Eşref Bey'in önerdiği Yakup Kadri Bey ile Celal Sahir Beylerin diğer iki kurucu üye olmasını uygun gördü.[8]
Böylece Türk Dili Tetkik Cemiyeti, 12 Temmuz 1932'de hepsi de milletvekili ve dönemin tanınmış edebiyatçıları olan Samih Rıfat, Ruşen Eşref, Celâl Sahir ve Yakup Kadri tarafından kuruldu. Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal, Türk Tetkik Cemiyeti gibi bu cemiyetin de koruyuculuğunu üstlendi.[10] Cemiyet, o yıl açılmış olan Ankara Halkevi'nde ayrılan bir odada çalışmalara başladı.
.jpg)
I. Türk Dil Kurultayı
[değiştir | kaynağı değiştir]Cumhurbaşkanı, derneğin tüzük taslağına son biçimini vermek ve yönetim kurulunu oluşturmak için Kurultaya yazarların ve edebiyat öğretmenlerinin yanı sıra halkın her kesiminden vatandaşların katılması öngörüldü. 4 Eylül 1932'de gazetelerde yayımlanan bildiride ilk dil kurultayının 26 Eylül 1932 tarihinde Dolmabahçe Sarayında yapılacağını ilan edildi. Bildiride, “Kadın erkek her Türk yurttaş Türk Dili Tetkik Cemiyeti üyesidir. Kendini kurultaya çağırılmış saymalıdır" ifadesi yer aldı.[12]
"Türkçe Kurultay" adı verilen ilk genel kurul 26 Eylül -5 Ekim 1932 tarihinde Dolmabahçe Sarayında gerçekleşti. Katılımcı sayısı 917 idi. 19 madde olarak düzenlenen tüzük taslağı kurultayın son günü ele alındı. Derneğin amacı şöyle belirlendi:
| “ | Türk Dili Tetkik Cemiyetinin maksadı, Türk dilinin öz zenginliğini meydana çıkarmak, onu dünya dilleri arasında değerine yaraşır yüksekliğe eriştirmektir. | ” |
Genel Merkez Kurulunun kurultayın belirlediği bir başkan, bir genel yazman ve bir sayman dışında altı üyeden oluşmasına karar verildi. Eğitim Bakanı'nın derneğin fahri reisi olması kabul edildi. Halit Fahri Bey'in önerisi ile her yıl 26 Eylül'ün cemiyet tarafından Dil Bayramı olarak kutlanması kabul edildi. Cemiyetin çalışmalarının altı kol halinde yürütülmesi kararlaştırıldı. Belirlenen kollar şunlardır: Lengüistik-Filoloji, Etimoloji, Gramer-Sentaks, Lügat-Istılah, Derleme-Neşriyat.[9]
Bu kurultayda alınan kararlar gereği, ikinci kurultaya kadar Türkçeye Arapça ve Farsçadan girmiş kelimelere karşılık halk ağzından sözler derlendi ve 640 kelime Merkez Heyet tarafından kabul edildi. On kitap yayımlandı.[9] Cemiyetin yayın bülteni olarak ‘Türk Dili’ dergisi hazırlandı ve II. Kurultay'a kadar yedi sayı çıkartıldı.
İkinci Türk Dil Kurultayı
[değiştir | kaynağı değiştir]İkinci kurultay, 18 - 23 Ağustos 1934 tarihlerinde gerçekleşti. Bu kurultayda daha çok dillerin gelişim süreci üzerinde duruldu. Kurumun adı Türk Dili Araştırmaları Kurumu olarak değiştirildi.[9]
İkinci kurultayı izleyen yıllar dilde devrimin en yoğun yaşandığı günler oldu. Osmanlıca sözcüklere Türkçe karşılıklar bulunması için gazeteler yoluyla halkın katkısı istendi. 1935 baharında Osmanlıcadan Türkçeye Cep Kılavuzu yayımlandı. Türkçeden Osmanlıcaya Cep Kılavuzu ise Dil Bayramının üçüncü kez kutlandığı 26 Eylül 1935'te satışa çıkarıldı.[8] Bu kılavuzun önsözündeki ‘karşılığı bulunmamış mefhumlar için söz yaratma yolu ile yapılacak karşılıklar’dan bahsedilmesi, ilerde ‘uydurmacılık’ olarak nitelenmiş ve kurumun eleştirilmesine neden olmuştur.[12]
Özleştirme çalışmaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Türk dilinin yabancı kökenli sözlerden temizlenmesi akımı 1935 güzüne kadar sürdü. Bu süreçte bizzat Atatürk yeni kelimeler buldu. Soyadı Kanunu uygulamaya geçildiğinde bu yolla Türkçeye yüzlerce yeni sözcük kazandırıldı. Halkın diline girip yerleşmiş kelimelerin dilden atılması işleminden 1935'in güz aylarında vazgeçildi, ancak terim çalışmalarında öz Türkçe karşılıklar üretme çabası kararlılıkla sürdürüldü.[13]
Üçüncü Türk Dil Kurutayı
[değiştir | kaynağı değiştir]Cemiyetin üçüncü kurultayı 24-31 Ağustos 1936 tarihlerinde yine Dolmabahçe Sarayı'nda gerçekleşti. Bu kurultayda tüzükte bazı değişiklikler yapıldı. Cemiyetin adı, "Türk Dil Kurumu" (TDK) olarak değiştirildi. Altı çalışma kolunun adları ise şu şekilde yenilendi:[9] Lengüistik-Filoloji Kolu, Gramer-Sentaks Kolu, Lügat-Filoloji Kolu, Terim Kolu, Derleme Kolu, Yayın Kolu. Milli Eğitim Bakanlarının "fahri reis" değil, doğrudan doğruya kurum başkanı olmaları; TBMM başkanı, başbakan ve genelkurmay başkanları ise onursal başkan olmaları kabul edildi. Kurultayların üç yılda bir toplanması, Halkevleri'ndeki Dil tarih Edebiyat Komitelerinin, Kurumun taşra teşkilatı olması kararlaştırıldı.
Kurultaya yurt dışından önemli dil bilimciler, türkologlar da katıldı ve bilimsel bildiriler tartışıldı. Atatürk'ün öngördüğü, günümüzde dilbillim alanında kabul görmeyen Güneş Dil Kuramı[14][15] bu kurultayda konuşuldu.
Atatürk'ün vasiyeti
[değiştir | kaynağı değiştir]Atatürk, Üçüncü Türk Dil Kurultayı'ndan sonra 1 Kasım 1936'da Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin 5. dönem 2. yasama yılının açılış konuşmasında Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumunun gelecekte birer akademi durumuna gelmesi dileğini ifade etmişti.[16] Düzenlediği vasiyetnamesinde, İş Bankası'ndaki payının yıllık gelirlerinin ölümünden sonra Türk Dil Kurumu ile Türk Tarih Kurumu arasında paylaşılmasını istedi.
Atatürk yaşadığı dönemde TDTC ve TDK'nin giderleri Eğitim Bakanlığı yoluyla devletçe karşılanmaktaydı. Atatürk'ün vefatı sonrası vasiyeti gereği, İş Bankasındaki hisselerinin geliri iki kurum arasında eşit paylaştırıldı, ayrıca yetmediği durumda Milli Eğitim Bakanlığı bütçesinden mali destekte bulunuldu.[9]
Kamu yararına çalışan dernek statüsü
[değiştir | kaynağı değiştir]Kurum, 1940'ta Bakanlar Kurulu kararıyla "kamu yararına çalışan dernek" statüsü kazandı.
Diğer kurultaylar
[değiştir | kaynağı değiştir]Türk Dil Kurumunun dördüncü kurultayı 1942'de Ankara'da yapıldı. Dördüncü kurultaydan itibaren tüm TDK kurultayları Ankara'da gerçekleşti. Bu kurultaylar birer dernek genel kurulu niteliğindedir. İlk üç kurultaylardaki gibi bilimsel bildiriler sunulmamış; derneğin, yönetim organlarının seçildiği, çalışmaların ve harcamalarının incelenip, yeni dönem çalışma programının kabul edildiği toplantılardır.
1951, 1964 ve 1973 yıllarında Olağanüstü Türk Dil Kurultayı toplanarak tüzük değişikliği yapmıştır. 1951'deki Olağanüstü Kurultay'da cumhurbaşkanlarının derneğin koruyucu başkanı olduğu ifadesi tüzükten çıkarıldı; Eğitim Bakanlarının doğal başkanlıkları kaldırıldı; yönetim, denetleme, haysiyet kurulları oluşturuldu.[9] 1940-1950 yıllarında yarı resmî bir devlet dairesi gibi tasarlanmış olan TDK'nin devletle bağları, 1951 Olağanüstü Kurultayı'nda kesildi.[17] 1951'de Demokrat Parti iktidarı da bütçe görüşmeleri sırasında kurumun ödeneğinin kesilmesine karar verdi.[18] Kurum, çalışmalarını Atatürk'ün mirası ve yayın satış geliriyle sürdürdü.[9]
Çalışmalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Türk Dil Kurumu, dernek olduğu dönemde bir yandan Türkçenin zenginleştirilmesini sağlamak, diğer yandan yabancı kökenli söz varlıklarının Türkçe karşılıkları bulunarak özleşmek amacıyla çalışmalar yürüttü. Bu çalışmalardan bazıları şunlardır:
- Derleme ve tarama çalışmaları sonucunda Türkçeye binlerce söz varlığı kazandırdı. 1936 yılında başlayan Türkçe sözlük çalışmaları sonucuda Mehmet Ali Ağakay'ın hazırladığı sözlüğün ilk baskısı 1945'te yapıldı. 1955, 1959 ve 1966'da geliştirilmiş yeni baskıları yapıldı. 1974'teki beşinci baskıdan itibaren sözlüğü bir kurul hazırlamaya başladı.
- Resimli Türkçe Sözlük, Resimli İlkokul Sözlüğü gibi birçok yayın üretildi. Bilim terimlerine Türkçe karşılıklar bulunarak 1983' sayısı 102'yi bulan terim sözlüğü yayımlandı.
- 1965'te Yeni İmla Kılavuzu hazırlandı. Kılavuzun 11. baskısı 1981'de Yeni Yazım Kılavuzu adıyla yayımlandı.
- Kurumun popüler dil ve edebiyat dergisi Türk Dili, 1933 yılından bu yana dört dizi hâlinde yayımlandı. Belleten, Türk Dil Kurumu Haberleri gibi süreli yayınlar çıkarıldı.
- 27-29 Eylül 1972'de Türk Dili Bilimsel Kurultayı gerçekleştirildi.
- Dil, edebiyat, basın ve bilim dallarında 1955'ten itibaren ödüller verildi
Devlet kurumu dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]1982'de kabul edilen ve şu anda da yürürlükte olan Anayasa ile Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu 1983'te bir Anayasa kuruluşu olan Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu (AKDTYK) çatısı altına alınarak devletleştirilmiş ve dernek tüzel kişiliklerine son verilmiştir.[19][20] AKDTYK'nin kuruluş kanunu 17 Ağustos 1983 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanarak yürülüğe girdi. Dernek statüsündeki TDK'nın yönetim organları görevden ayrıldı. Artık hizmetlerini bir devlet bilim kurumu olarak sürdürmeye başlayan TDK'nın başkanlığına Hasan Eren atandı.[9] Kurum dışı kalan eski TDK üyeleri, 1987'de Dil Derneği çatısında toplanmıştır.[21]
Çalışmalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Türk Dil Kurumunun üç süreli yayını da bulunmaktadır. Güncel dil konularını ve geniş kitlenin anlayacağı dilde yazılmış araştırmaları içine alan Türk Dili dergisi ayda bir yayımlanmaktadır. Altı ayda bir yayımlanan Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi; Kazak, Kırgız, Tatar vb. Türk topluluklarının dil ve edebiyatlarıyla ilgili araştırmalara yer verir. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten ise tamamen bilimsel araştırmaları içine alır ve yılda bir sayı yayımlanır.
Türk Dil Kurumunun tamamladığı ve yürütmekte olduğu bazı projeler şunlardır:
|
|
Tartışmalı kelimeler ve tanımlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kurum, yayımladığı sözlüklerde verdiği tanımlar, önerdiği yeni kelimeler veya yazım şekilleri ile gündeme gelmekte ve önerileri kamuoyunda tartışılmaktadır. Örneğin "kendi fotoğrafını çekmek anlamındaki" "selfie" kelimesinin karşılığı olarak "özçekim"[22], "astronot" yerine "gökmen"[23] kelimesini kullanmayı; Suriye İç Savaşı sırasında bazı basın kuruluşlarında Suriye Cumhurbaşkanı Beşşar Esad'ın adının Beşşar Esed şeklinde yazılmasıyla başlayan tartışmada Beşşar Esed adının tercih edilmesini önermesi[24] Türk basınında gündeme gelmiştir.
TDK'nın internette yayımladığı Türkçe sözlükteki kelimelerin anlamlarının zaman zaman ülke gündeminin etkisiyle değiştirildiği iddiaları ortaya atılmakta ve bu iddialar nedeniyle kurum eleştirilere hedef olmaktadır. Örneğin 2013 Taksim Gezi Parkı Protestoları sırasında Başbakan Recep Tayyip Erdoğan tarafından eylemcilere çapulcu demesi ve bu yorumun çok tepki çekmesinin ardından [25][26][27] Türk Dil Kurumunun, çapulcu kelimesinin tanımı değiştirdiği; 2012-13 Mısır protestoları sonrasında görevden alınan Muhammed Mursi'nin durumu kamuoyu tarafından irdelenirken sözlükteki darbe tanımının değiştirildiği iddiaları ortaya atılmış;[28] kurum sözcüklerin tanımında değişiklik yapılmadığını açıklamıştır[28][29]
10 Mart 2015 tarihinde, TDK sözlüğünde "müsait" sözcüğünün karşılığını "flört etmeye hazır olan, kolayca flört edebilen (kadın)" olarak vermesi tepki görmüştür.[30][31] TDK, bir tür argo kullanım, belki de döneme özgü bir söz olan olan bu anlamın 1983'te yayımlanan 7. baskıdan beri sözlükte olduğu ve başka sözlüklerde de aynı şekilde yer aldığını; bu anlamıyla kullanışı cinsiyet ayrımcılığı içeren ve nerdeyse hiç bilinmeyen bu kelimenin Türkçe Sözlük'ün yeni baskısında ve Genel Ağ ortamındaki kullanımlarında gerekli taramalar yapıldıktan sonra yeniden düzenleneceğini açıklamıştır.[32]
Türk Dil Kurumu Ödülleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Türk Dil Kurumu 1955'ten başlayarak çeşitli dallarda ödüller verdi. Ödüller her yıl 26 Eylül Dil Bayramı'nda Ankara'da yapılan törenle sahiplerine verilirdi. Ödül verilen dallar farklı yönetmeliklere göre zaman zaman değişirdi. 1983'te kurumun Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu bünyesine girmesinden sonra Türk Dil Kurumu ödülleri kaldırıldı.
Günümüzde Türk Dil Kurumu tarafından "Türk Diline Hizmet Ödülleri" verilmektedir.
Yapısı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Türk Dil Kurumunun yapılanması, en az 20, en fazla 50 asli üye ile Kurum Başkanı ve başkan yardımcılarından oluşan bilim kuruluna dayanır. Asli üyeler dışında şeref üyeleri ve haberleşme üyeleri bulunur.
Asli üyeler genellikle üniversitelerde Türk dili ve edebiyatıyla ilgili alanlarda görev yapan öğretim üyeleri arasından seçilir.[33] Asil üyeler Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yönetim Kurulu tarafından seçilirler ve görev süreleri üç yıldır. Bilim Kurulu, Yürütme Kurulu ile Kol ve Komisyonların üyelerini seçer. Kurum Başkanı, Cumhurbaşkanı onayıyla atanır.
2023 Yılı Sayıştay Denetim Raporuna göre 111 personelle faaliyetlerini yürütmektedir.[34]
Süreli yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Türk Dili - İlk sayısı Ekim 1951'de yayımlanmış aylık dil ve edebiyat dergisidir.
- Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi - Uluslararası hakemli bir dergidir. Altı ayda bir yayımlanır.
- Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten - Tamamen bilimsel araştırmaları içine alır. Yılda iki sayı yayımlanır.[35]
Kurucular
[değiştir | kaynağı değiştir]- Mustafa Kemal Atatürk
- Samih Rıfat Horozcu
- Ruşen Eşref Ünaydın
- Celâl Sahir Erozan
- Yakup Kadri Karaosmanoğlu
Başkanlar[değiştir | kaynağı değiştir]
|
Genel Sekreterler[değiştir | kaynağı değiştir]1932'den itibaren kurumda Genel Sekreter olarak görev yapmış kimseler aşağıdaki tabloda gösterilmştir. 2 Kasım 2011 tarih ve 28103 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 664 sayılı Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile genel sekreterlik kadrosu sonlandırılmıştır.
Başkan Yardımcıları[değiştir | kaynağı değiştir]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "Türk Dil Kurumu - Tarihçe". TDK Resmî Sayfa. Çankaya, Ankara: Türk Dil Kurumu Başkanlığı. 27 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2015.
- ^ "TDK Ana Sayfası". TDK Resmî Web Sitesi. Çankaya, Ankara: Türk Dil Kurumu Başkanlığı. 15 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2015.
- ^ "TDK - Tarihçe". TDK Resmî. Çankaya, Ankara: Türk Dil Kurumu Başkanlığı. 27 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2015.
Türk Dil Kurumu 800'e ulaşan yayını, 40 Bilim Kurulu üyesi, 17 uzmanı, 56 çalışanı ve zengin bir araştırma kütüphanesiyle Türkiye'nin saygın bilim kuruluşlarından biri olarak çalışmalarını sürdürmektedir.
- ^ a b "Türk Dil Kurumu - Başkanlar". TDK Resmî. Çankaya, Ankara: Türk Dil Kurumu Başkanlığı. 6 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2023.
- ^ a b "SoN Faaliyet Raporu 2023" (PDF). tdk.gov.tr. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2025.
- ^ a b c d e f Şerafettin Turan, Sevgi Özel. "Atatürk'ün Türk Dil Kurumu". Türkçenin ve Dil Devriminin Öyküsü. Dil Derneği. 12 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2025.
- ^ a b c d e f g h i Nail Tan (Temmuz 2019). 1932’den 2012’ye Türk Dil Kurumu"TÜRK DİLİ - Dil ve Edebiyat Dergisi" (PDF). CXVII (811). Türk Dil Kurumu. ss. 41, 47. 19 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)21 Mart 2023.
- ^ "Tarihçe". Türk Dil Kurumu. 27 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2013.
- ^ "TBMM Albümü - Cilt. 1, sf. 86" (Albüm). TBMM Resmî. Ankara: TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları No: 1. Haziran 2010. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2015.
- ^ a b Ceyhan, Bayram (2007). "Türk Dil Kurumu'nun kuruluş sürecinde Mecliste ve basında dil tartışmalar". İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi.
- ^ "Atatürk ve Türk Dil Devrimi" (PDF). Fevziye Mektepleri Vakfı Yayınları. 2019. 6 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Eylül 2025.
- ^ Lewis, Geoffrey (1999-11-18). The Turkish Language Reform: A Catastrophic Success (İngilizce). Oxford University PressOxford. doi:10.1093/oso/9780198238560.001.0001. ISBN 978-0-19-823856-0.
- ^ Atay, Falih Rıfkı (2004). Çankaya: Atatürk'ün doğumundan ölümünekadar. Pozitif Yayınları Sosyal Tarih Dizisi. İstanbul: Pozitif Yayınları. ISBN 978-975-6461-05-1.
- ^ Atatürk'ün Türkiye Büyük Millet Meclisinin V. Dönem 2. Yasama Yılını Açış Konuşmaları (1 Kasım 1936) 14 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TBMM resmî internet sitesi
- ^ Dağtekin, Fuat (2021). "Türkiye'de dil tartışmaları ve Türk Dil Kurumu (1950-1983)". İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü doktora tezi.
- ^ 24 Şubat 1951, TBMM Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı bütçe görüşmeleri, 627. bölüm
- ^ "Ayrıca bakınız Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun Esas 2004/4-371, Karar 2004/375 sayılı 23.06.2004 günlü kararı ve karşıoy gerekçesi". 27 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2010.
- ^ Prof. Dr. Afet İnan, Yayına Hazırlayan: Arı İnan, Remzi Kitabevi, İstanbul 2005, s. 124: "1980 ihtilalinden sonra çıkarılan bir yasayla TTK ve TDK'nin (Atatürk'ün vasiyeti de hiçe sayılarak) özel statüleri değiştirilmiştir."
- ^ "Tarihçe". Dil Derneği. 28 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2025.
- ^ Ünal, Şenay (22 Mayıs 2024). "TDK kararını verdi, selfie "özçekim" oldu". Anadolu Ajansı. 20 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2025.
- ^ "TDK Başkanı, 'astronot' için Türkçe karşılığı açıkladı". Artı Gerçek. 11 Şubat 2021. 8 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2025.
- ^ 3 Nisan 2012 tarihli 4 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TRT haberi 6 Haziran 2013 tarihinde erişilmiştir
- ^ 2 Haziran 2013 tarihli 30 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Anadolu Ajansı haberi 6 Haziran 2013 tarihinde erişilmiştir
- ^ Eylemciler: Ne çapulcuyuz ne ayyaş 11 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Milliyet haberi 6 Haziran 2013 tarihinde erişilmiştir
- ^ Noam Chomsky: Ben de çapulcuyum! 8 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. soL Haber Portalı haberi 6 Haziran 2013 tarihinde erişilmiştir
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 21 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2015.
- ^ AA (6 Haziran 2013). "TDK'dan 'çapulcu' açıklaması". Hürriyet. 2 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2023.
- ^ "Kadınlardan TDK'ya "müsait" tepkisi: O parantezi kaldırın". 12 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2015.
- ^ "Kadınlardan TDK'ya "müsait" tepkisi". Milliyet.com.tr. Milliyet. 10 Mart 2015. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2015.
- ^ "Basın duyurusu". 15 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2015.
- ^ Akalım, Şükrü Haluk (2012). "Türk Dil Kurumu". TDV İslâm Ansiklopedisi. 3 Ağustos 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2025.
- ^ "Türk Dil Kurumu 2023 Yılı Sayıştay Denetim Raporu". 2024.
- ^ "Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten". Türk Dil Kurumu. 9 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2021.
- ^ "TDK'nın yeni başkanı Gürer Gülsevin oldu". TRT Haber. 26 Haziran 2018. 1 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2018.
- ^ "Başkan – Türk Dil Kurumu". tdk.gov.tr. 21 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2023.
- ^ "Başkan Yardımcısı". Türk Dil Kurumu. 11 Mart 2024. 28 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2024.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Dil Derneği
- TDK Çocuk Yazını Ödülü
- TDK Yazım Kılavuzu
- Türk Dil Kurumu Çeviri Ödülü
- Türk Dili dergisi
- Türk Tarih Kurumu
- Türkiye Türkçesi
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Resmî site
- sozluk.gov.tr 29 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- TDK Kütüphanesi, Ana sayfa
- TDK Güncel Türkçe Sözlük 19 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Sesli Türkçe Sözlük
- TDK Kişi Adları Sözlüğü 19 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- TDK Batı Kökenli Sözcükler Sözlüğü
- Kitaplar Listesi 9 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Süreli Yayınlar Listesi 9 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Hayatı |  | |
|---|---|---|
| Ailesi ve yakınları | ||
| Yaverleri | ||
| Düşünsel | ||
| Söylevleri | ||
| Yapıtları | ||
| Kurumsal | ||
| Anıt ve müzeler | ||
| Diğer | ||
