Taş Rabat Kervansarayı

Taş Rabat, (Kırgızca: Тaш Рaбaт) Kırgızistan'nın Narin İlinde Çatır Gölü ile Torugart Geçiti'nin kuzeyinde ve Koşoy Korgon harabelerinin güneyinde, At-Başı İlçesi sınırları içinde Narin şehrine 125 km. ve Hudut kapısı Torugart Geçitine 80 km. uzaklıkta, ortalama deniz seviyesinden 3530 metre yükseklikte Orta Çağ mimari anıtlarından biridir.

Kervansarayın yapılış tarihi kesinlikle belirsizdir- fakat bu bölgenin 10. yüzyılda dolu olduğunu sezdiren kazıbilimsel kanıtlar vardır. Büyük İpek Yolunda Çin'den gelen kervanlara dinlenme, ibadet etme ve kar fırtınalarından korunma olanağı sağlamıştır. Yapı, küçük güzel bir vadiyi ortalama 15 kilometre geçtikten sonra, Tanrı Dağları eteğindeki, yamaçın karşısında yerleşir. Ana kubbeli bölüm, yaklaşık 30 veya 31 tane (hiç kimse tam olarak bilmiyor- nedeni de çoğu duvarların bazılarının durmuyor olmasıdır.) küçük kubbeli odalarla çevrilidir, ayrıca bir de mutfak vardır.

Yapı ile ilgili araştırmalar ve savlar

Ribat (Arapça: ‏رباط, ribāṭ; Türkçe: hisar), İslami bölgelerde (Arapça: ‏دار الإسلام, dār al-islām; Türkçe: İslam ülkesi (yurt)) sınır koruma görevi yapan, konak, han ve kervansaray^[1] gibi yapılara verilen isimdir. Orta Asya'da, İslam dinini korumak veya yaymak amacıyla müslüman olmayanlara karşı yapılan kutsal savaş (gaza)larda, konaklama amaçlı yapıldığı varsayılır.

9. yüzyılda bölgede aynı yerde eski bir Nasturi manastırı olduğunu, bölgede İslamın yayılmasından sonra yapının yerine kervansaray yapıldığını ileri sürenlerde vardır. Taş Rabat, ilk defa Kazak araştırmacı Çоkаn (Şоkan) Çingisоviç Vаlihаnоv (Rusca: Чока́н (Шока́н) Чинги́сович Валиха́нов) (1835-1865) (gerçek ismi Muhаmmed Hаnаfiyya) tarafından, onun 1858-1859 yılları arasında Kaşgara yaptığı gezi notlarında bahsedilmiştir.

Valihanov, Taş-Rabat kervansarayının XV. yüzyılda yaşamış olan Abdullah Han tarafından kurdurulduğunu beyan etmektedir.^[2]

Valihanov eserinde Taş-Rabat kervansarayı hakkında oldukça ilginç bilgiler vermektedir; “Rabat, seyahatçiler için doğudaki büyük yol üzerinde kurulmuş taştan bir yapıdır. Kırgızlar bu yeri kutsal bir bölge olarak kabul etmişlerdir. Bunu Kırgızların kervansaray için kurbanlar kesmelerinden ve kurbanın kanının kervansarayın giriş kapısının eşik kısmına akıtılmasından, kervansarayın etrafına keçi veya geyik iskeletlerinin yerleştirilmesinden anlamak mümkündür.^[3]”

12. - 16. yüzyıllara ait kervansaray, Atbaşı bölgesindeki Karakoyun köyünün güney batısında bulunmaktadır. Bazı araştırmacılar XV asra ait olduğunu söylemektedirler. Bu Kervansaray Fergana'yı Kaşgar'a bağlayan İpek yolu üzerinde bulunmaktadır.^[4] Bu Kevansarayı Hızır Hocanın oğlu Muhammed Han restore etmiştir. Bu bina taştan yapıldığı için kalıntıları günümüze kadar ulaşmıştır.^[5] Bu bina koridor, koridorun etrafındaki odalar; koridor ve koridorun etrafındaki odalar olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır. Binanın içinde 31 oda bulunmaktadır.^[6]

Notlar

^ Prof. Dr. Mehmet Kanar, Osmanlı Türkçesi Sözlüğü.
^ C. C. Valihanov, Kaşkarski Dinivnik, Almata 1985, vıp. III., s. 12.
^ C. C. Valihanov, Kaşkarski Dinivnik, Almata 1985, vıp. III., s. 11.
^ B. U. Urstanbekov, T. K. Çorayev, Kırgız Tarihi Kıskaça Entsiklopediyalık Sözdük, Furunze 1990, s. 169
^ Šāh-Maḥmūd b. Mīrzā Fāżel Čorās, Tārīḵ-e Šāh-Maḥmūd Čorās, s. 226.
^ Öskön Osmanov, Kırgızistan Tarihi Maalımatnaama, Bişkek 2003, s. 169.

Kaynakça

Tarih Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi^{[ölü/kırık bağlantı]}

Dış bağlantılar

Taş Rabat Kervansarayı için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft

[1] Prof. Dr. Mehmet Kanar, Osmanlı Türkçesi Sözlüğü.

[2] C. C. Valihanov, Kaşkarski Dinivnik, Almata 1985, vıp. III., s. 12.

[3] C. C. Valihanov, Kaşkarski Dinivnik, Almata 1985, vıp. III., s. 11.

[4] B. U. Urstanbekov, T. K. Çorayev, Kırgız Tarihi Kıskaça Entsiklopediyalık Sözdük, Furunze 1990, s. 169

[5] Šāh-Maḥmūd b. Mīrzā Fāżel Čorās, Tārīḵ-e Šāh-Maḥmūd Čorās, s. 226.

[6] Öskön Osmanov, Kırgızistan Tarihi Maalımatnaama, Bişkek 2003, s. 169.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]