Ters şapka imi
Haçek, karon veya ters şapka işareti (ˇ), Latin alfabesi kullanan bazı dillerde bulunan bir ayırıcı imdir. Üzerine eklendiği harfin okunuşunu değiştirmek amacıyla kullanılır.
Ünsüz harflerde
[değiştir | kaynağı değiştir]Harflerin ses değerini değiştirerek yeni harfler oluşturur. Örneğin:
- Č: Latin alfabesi kullanan Baltık-Slav dillerinde (Lehçe hariç) kullanılan bu harf Kiril alfabesindeki Ч ve Türkçedeki Ç harflerine karşılık gelmektedir. Ötümsüz artdişyuvasıl patlamalı sürtünmeli (/t͡ʃ/) veya ona benzeyen ötümsüz üstdamaksıl patlamalı sürtünmeli (/ʈ͡ʂ/) ünsüzlerden birini ifade etmekte kullanılır.
- Ç̌: Lazcada kullanılır. Artdişyuvasıl dışgırtlaksıl patlamalı sürtünmeli ünsüzü (/t͡ʃʼ/) ifade eder.
- Ď: Çekçe ve Slovakçada kullanılır. Ötümlü damaksıl patlamalı ünsüzü (/ɟ/) ifade eder.
- Ǧ: Arapçanın romanizasyonunda kullanılır. ج harfine karşılık gelir.
- Ǩ: Lazcada kullanılır. Artdamaksıl dışgırtlaksıl patlamalı ünsüzü (/kʼ/) ifade eder.
- Ľ: Slovakçada kullanılır. Damaksıl yansürtünmesiz ünsüzü (/ʎ/) ifade eder.
- Ň: Çek, Slovak ve Türkmen alfabelerinde kullanılır. Çekçe ve Slovakçada damaksıl genizsil ünsüzü (/ɲ/), Türkmencede artdamaksıl genizsil ünsüzü (/ŋ/) ifade eder.
- P̌: Lazcada kullanılır. Çiftdudaksıl dışgırtlaksıl patlamalı ünsüzü (/pʼ/) ifade eder.
- Ř: Çekçede kullanılır. Dişyuvasıl sürtünmeli titrek ünsüzü (/r̝/) ifade eder.
- Š: Latin alfabesi kullanan Baltık-Slav dillerinde (Lehçe hariç), Estoncada ve Fincede kullanılır. Kiril alfabesindeki Ш ve Türkçedeki Ş harflerine karşılık gelir. Ötümsüz artdişyuvasıl sürtünmeli (/ʃ/) veya ona benzeyen ötümsüz üstdamaksıl sürtünmeli (/ʂ/) ünsüzlerden birini ifade etmekte kullanılır.
- Ť: Çekçe, Slovakça ve Lazcada kullanılır. Çekçe ve Slovakçada ötümsüz damaksıl patlamalı ünsüzü (/c/), Lazcada dişyuvasıl dışgırtlaksıl patlamalı ünsüzü (/tʼ/) ifade eder.
- Ž: Latin alfabesi kullanan Baltık-Slav dillerinde (Lehçe hariç), Estoncada, Fincede, Lazca ve Türkmencede kullanılır. Lazca dışındaki dillerde Kiril alfabesindeki Ж ve Türkçedeki J harflerine karşılık gelir. Bu dillerde ötümlü artdişyuvasıl sürtünmeli (/ʒ/) veya ona benzeyen ötümlü üstdamaksıl sürtünmeli (/ʐ/) ünsüzlerden birini ifade etmekte kullanılır. Lazcada ötümlü dişyuvasıl patlamalı sürtünmeli ünsüzü (/d͡z/) ifade eder.
- Ǯ: Lazcada kullanılır. Dişyuvasıl dışgırtlaksıl patlamalı sürtünmeli ünsüzü (/t͡sʼ/) ifade eder.
Ünlü harflerde
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ǎ, Ě, Ǐ, Ǒ, Ǔ, Ǚ harfleri Çincenin Pinyin romanizasyonunda dalgalı tonu belirtmek için kullanılır.
- Ǎ: Bulgarcanın romanizasyonunda Ъ harfinin karşılığı olarak, orta arka düz ünlüyü (/ɤ̞/) ifade etmekte kullanılır.
- Ě: Çekçede kullanılır. Önceki ünsüzün damaksıllaştığını ifade eder.
- Uluslararası Fonetik Alfabede haçek işareti yükselen tonu belirtir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kuhn, Markus (7 May 2001). "Apostrophe and acute accent confusion". Computer Laboratory, University of Cambridge. Retrieved 4 June 2012.