Orada Olmayan Adam

Orada Olmayan Adam

The Man Who Wasn't There
Yönetmen	Joel ve Ethan Coen
Yapımcı	Joel ve Ethan Coen
Senarist	Joel ve Ethan Coen
Oyuncular	Billy Bob Thornton Frances McDormand James Gandolfini Tony Shalhoub Scarlett Johansson Jon Polito Michael Badalucco
Dağıtıcı	USA Films Working Title Films Good Machine (satış) Entertainment Film Distributors (Birleşik Krallık)
Renk	Siyah beyaz
Yapım yılı	2001
Süre	118 dk.
Ülke	ABD
Dil	İngilizce
Bütçe	20.000.000$ (tahmini)

Orada Olmayan Adam (özgün adı: The Man Who Wasn't There), Joel ve Ethan Coen'in yazıp yönettiği 2001 yapımı yeni kara filmdir. Billy Bob Thornton'ın başrolde oynadığı filmde diğer rollerde James Gandolfini, Tony Shalhoub ve Scarlett Johansson ile Coen Kardeşler'in sürekli oyuncuları olan Frances McDormand, Michael Badalucco ve Jon Polito yer alır.

Analiz

Filmin ilham kaynağı, Coen Kardeşler'in The Hudsucker Proxy'yi çekerken gördükleri bir posterdi. Bu posterde 1940'ların değişik saç kesimleri yer alıyordu. Filmde 1949'da geçen öyküye ilişkin olarak Joel Coen, Double Indemnity, The Postman Always Rings Twice ve Mildred Pierce gibi romanlarıyla tanınan yazar James M. Cain'in eserlerinden "yoğun şekilde etkilendiklerini" söyledi. Filmin konusunun genelinde ve bazı detaylarda da Albert Camus'nün dışavurumcu romanı Yabancı'nın izleri görülür.

Filmde Roger Deakins'in yaptığı sinematografi doğrudan ve gelenekseldi. Çoğu çekimde kamera göz hizasındaydı, normal odaklama ve geniş netlik derinliği tercih edilmişti. Standart ışıklandırma kullanılmıştı. Bu sinematografi, 1950'lere ait donanım ve setlerin tutarlı ve yerinde kullanımıyla birlikte, filmin gerçekten de 50 yıl önce çekilmiş olduğu izlenimini veriyordu. Ed, neredeyse tüm sahnelerinde filtresiz bir sigara içiyordu ve bu da filmin geçtiği döneme uygun detaylardan biriydi. Film 2001'de En İyi Sinematografi Akademi Ödülü'ne aday gösterildi.

Film aslında renkli çekilmiş ve daha sonra siyah beyaza dönüştürülmüştü. Roger Ebert'in Movie Answer Man isimli köşesinde belirttiğine göre, bazı renkli kopyalar, ilk makaralarla birlikte yanlışlıkla dağıtıma sokulmuştu.

Film boyunca birkaç defa, rüyalarda ya da konuşmalarda, hatta çeşitli donanımlarda (örn. bir kültablasında) UFOlara yapılan göndermeler vardı.

Konu

Film Santa Rosa'da (Kaliforniya) ve çevresinde, 1949 yılında geçer. Küçük kasabada berberlik yapan Ed Crane, içki problemi olan ve muhasebecilik yapan Doris ile evlidir. Doris'in çalıştığı yerel market olan Nirdlinger's mağazasındaki patronu "Big Dave" Brewster, deniz piyadesi olarak görev yaptığı Pasifik Cephesi'ndeki savaş maceralarıyla sürekli böbürlenen, gürültücü bir adamdır. Savaş sırasında askerliğini ABD'deki bir üste ordu berberi olarak yapmış olan ve herhangi bir konuda heyecan duymayan, en garip olaylar karşısında bile genelde başını sallamaktan başka tepki vermeyen Ed ise, özellikle eşinin Big Dave'in canlılığından ve maceralarında etkilendiğini gördükçe, bu hikâyelerden sıkılmaktadır. Ed'in çalıştığı berber dükkânının sahibi de yine sürekli konuşan, İtalyan kökenli bir adam olan kayınbiraderi Frank'tir. Ed bir gün, kuru temizleme adı verilen yeni bir teknoloji için yatırımcı bulmaya çalışan bir iş adamı olan Creighton Tolliver ile karşılaşır. Tolliver'in cinsel ilişki talebini geri çeviren Ed yine de bu yatırıma girmeye karar verir. Gerekli olan 10.000 doları bulmak için, Big Dave'e Doris ile ilişkisi olduğunu bildiğinden bahseden bir şantaj mektubunu isimsiz olarak gönderir. Mektubu onun gönderdiğinden habersiz olan Big Dave, Ed'e ne yapması gerektiğini sorar ve parayı ödemesi gerektiği cevabını alır. Big Dave parayı belirtilen yere bırakır ve Ed'in parayı alışını görmez.

Ed'den parayı alan Tolliver ortadan kaybolur ve Ed dolandırıldığını düşünmeye başlar. Bu sırada Big Dave de Ed'i konuşmak için Nirdlinger's'a çağırır. Tolliver Big Dave'den de 10.000 dolar istemiştir ve Big Dave kendisine yapılan şantajda da aynı mikarta para istenmesinden şüphelenmiştir. Big Dave, Tolliver'i takip edip döverek ondan gerçeği öğrenmiştir. Şantaj karşısında akıl danışmak için Ed'e başvurmuş ve ondan parayı ödemesi gerektiği cevabını almış olması sebebiyle öfkeli olan Big Dave, Ed'e saldırır ve onu boğmaya çalışır. Ed bir puro bıçağını Big Dave'in boynuna saplayınca adam ölür. Ed eve döndüğünde Doris, o gün katıldıkları bir düğünde aldığı alkolün etkisiyle hâlâ kendinde değildir. Big Dave ile olan ilişkisinin ortaya çıkması ve sızmış durumda iken yaptıklarına dair açıklamada bulunamaması sebebiyle, cinayetin birinci şüphelisi Doris'tir. Yerel avukatların bu tür bir davada başarılı olamayacağını düşünen Ed, Sacramento'lu pahalı bir savunma avukatı olan Freddy Riedenschneider'ı tutar. Avukat kasabaya gelir ve en pahalı otele yerleşir.

Ed, Brewter'ı kendisinin öldürdüğünü ısrarla açıklasa da Riedenschneider onun sadece karısını korumaya çalıştığını düşünür. Bu öykünün mahkemede işlerine yaramayacağını öne sürer çünkü karı kocanın tek şahidi kendileridir. Doris'i savunmak için, belirsizlik ilkesi de dahil pek çok ilgisiz konuyu içeren çok detaylı bir savunma planı hazırlar. Bu sırada Big Dave'in II. Dünya Savaşı sırasında hiçbir muharebeye katılmadığını ortaya çıkarır. Cinayetle ilgisi olmayan bu bilgi yine de adamın karakterine bir utanç gölgesi düşürmekte kullanılır. Duruşmanın son gününde Doris mahkemeye geç kalır. Hakim, avukatları kürsüye çağırır ve davanın düştüğünü açıklar. Çünkü Doris intihar etmiştir. O güne kadar Ed'in tüm birikimini ücret olarak almış olan Riedenschneider hemen kasabadan ayrılır.

Yapılan otopside Doris'in hamile olduğu ortaya çıkar. Uzun süredir Ed ile ilişkiye girmemiş olduğu için, Doris'in gerçekten de Big Dave ile ilişkisi olduğu ve çocuğun da ondan olduğu artık kesinleşmiştir. Aşık olup kocasını aldatmayı göze aldığı adamın aslında bir yalancı ve sahtekar olduğunu öğrenmek Doris'in tüm yaşama istediği yok etmiştir.

Ed, daha önce Nirdlinger's'da gördüğü ve piyano çalışından çok etkilendiği genç bir kız olan Birdy Abundas'ı ziyarete gider. Etrafında olup bitenlere karşı hiçbir zaman ilgi göstermeyen ve hiçbir şeyden heyecan duymayan Ed, kızın piyano çalışı karşısında kendinden geçmiştir. Bu yüzden onun bu konuda eğitime devam etmesi gerektiğini düşünür ve piyano derslerinin ücretini ödemeye karar verir. Ünlü bir piyano hocasının kızı reddetmesinin ardından eve dönerlerken, Birdy Ed ile birlikte olmak ister. Ed'in karşı çıkmasına aldırmayan Birdy adamın pantolonunu çıkarmaya çalışırken, Ed karşıdan gelen bir başka araçla çarpışmamak için yolun dışına çıkarak kaza yapar. Hastanede kendine gelen Ed'e tutuklu olduğu söylenir. Ed Birdy'nin kazada öldüğünü düşünür, ama kızın kırık olan köprücük kemiği dışında sağlığı iyidir. Gölde yüzen bir çocuk, dibe batmış bir arabada Tolliver'ın cesedini bulmuştur. Görünüşe göre Big Dave, adamdan gerçekleri öğrenirken onu dövmekten fazlasını yapmıştır. Adamın çantasından Ed ile yaptığı sözleşme çıkınca polis, 10.000 dolar için Ed'in karısını Nirdlinger's'dan zimmetine para geçirmeye zorladığını ve daha sonra da Tollinger'ı öldürdüğünü düşünmektedir.

Cinayet ile suçlanan Ed, Riedenschneider'ı yeniden tutmak için evini ipotek ettirir. Avukatın jüriye yaptığı açılış konuşması sırasında, kayınbiraderi Frank Ed'e saldırır. Hakim davanın hükümsüz olduğuna karar verir. Savunmaya devam etmesi için Riedenschneider'a ödeyecek hiç parası kalmayan Ed, yetersiz bir yerel avukatın savunmasıyla yetinmek zorunda kalır. Bu avukat yüzünden jürinin gözünde acımasız ve tehlikeli bir sosyopat haline gelen Ed'e idam cezası verilir. Ed hapishanede idam sırasını beklerken, kelime başına ücret ödeyen bir ucuz dergiye öyküsünü gönderir. Bir gece uyanır ve tüm kapıların açık olduğunu fark eder. Dışarı çıkınca bir uzay gemisi görür. Bu olağanüstü durum karşısında kafasını sallamaktan başka bir şey yapmaz ve hücresine geri döner. Filmde bu sahnenin bir rüya olup olmadığı açıklık kazanmaz. Filmin sonunda elektrikli sandalyeye götürüp bağlanırken Ed, karısıyla yeniden karşılaşacağını düşünür ve ona söyleyeceklerini planlar. Yaptıklarının sonuçlarından dolayı mutsuzdur ama hayatını değiştirmek için bir şeyler yapmış olmaktan mutsuzluk duymaz.

Kadro

• Billy Bob Thornton: Ed Crane
• Frances McDormand: Doris Crane
• Michael Badalucco: Frank
• James Gandolfini: Big Dave Brewster
• Katherine Borowitz: Ann Nirdlinger Brewster
• Jon Polito: Creighton Tolliver
• Scarlett Johansson: Birdy Abundas

• Richard Jenkins: Walter Abundas
• Tony Shalhoub: Freddy Riedenschneider
• Christopher Kriesa: Memur Persky
• Brian Haley: Memur Krebs
• Jack McGee: P.I. Burns
• Adam Alexi-Malle: Jacques Carcanogues
• Christopher McDonald: Macadam Satıcısı

Film müziği

The Man Who Wasn't There
Carter Burwell ve çeşitli sanatçılar soundtrack'i
Yayımlanma	30 Ekim 2001
Kaydedilme	2001
Tarz	film müziği klasik müzik
Süre	45:43
Şirket	Decca

Orada Olmayan Adam'ın film müziği klasik müzik parçalarından, genelde Ludwig van Beethoven'ın piyano sonatlarından ve bunların arasına serpiştirilmiş, Carter Burwell'in bestelediği küçük parçalardan oluşur. Bu film, Burwell'in Coen Kardeşler ile birlikte çalıştığı dokuzuncu filmdir.

Parçalar (aksi belirtilmemişse Carter Burwell tarafından bestelenmiştir):

1. "Birdy's 'Pathétique'" (Piyano Sonatı No. 8 Do minör Op. 13 - Ludwig van Beethoven) – 1:17
   • Performans: Jonathan Feldman
2. "Che soave zeffiretto" (Figaro'nun Düğünü'nden - Wolfgang Amadeus Mozart) – 3:33
   • Performans: Edith Mathis ve Gundula Janowitz, Deutsche Oper Berlin Orkestrası ile birlikte, şef Karl Bohm, 1968
3. "Bringing Doris Home" (Piyano Sonatı No. 25 Op. 79 - Ludwig van Beethoven – 1:18
   • Performans: Jonathan Feldman
4. "I Met Doris Blind" – 1:15
5. "Ed Visits Dave" – 1:03
6. "Ed Returns Home" (Piyano Sonatı Op. 79 - Ludwig van Beethoven) – 1:57
7. "I Love You Birdy Abundas" – 0:42
8. "Nirdlinger's Swing" – 5:12
9. "Moonlight Sonata" (Piyano Sonatı No. 14 - Do diyez minör Op. 27 - Ludwig van Beethoven) – 2:29
   • Performans: Jonathan Feldman
10. "The Fight" – 3:01
11. "The Bank" – 1:03
12. "Adagio Cantabile" (Piyano Sonatı No. 8 - Do minör Op. 13 - Ludwig van Beethoven) – 5:33
    • Performans: Jonathan Feldman
13. "The Trial of Ed Crane" – 3:52
14. "Andante Cantabile" (Piano Trio No. 7 - Si bemol Op. 97 ("Archduke") - Ludwig van Beethoven) – 13:28
    • Performans: The Beaux Arts Trio, 1980

Dış bağlantılar

• Coenesque: The Films of the Coen Brothers
• You Know, For Kids! The Man Who Wasn't There sayfası
• IMDb'de Orada Olmayan Adam
• Rotten Tomatoes'ta The Man Who Wasn't There
• Box Office Mojo'da The Man Who Wasn't There
• The Man Who Wasn't There Taslak senaryo21 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• The Man Who Wasn't There Film değerlendirmesi6 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Gods of Filmmaking'deki The Man Who Wasn't There değerlendirmesi