Tilimhan
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Mart 2025) |
Tilimhan (d.1763 - ö.1831) İran'ın merkez eyaletine bağlı Save ilinde yaşamış Kızılbaş - Türk kökenli bir ozandır.
Yaşam öyküsü
[değiştir | kaynağı değiştir]1763 yılında Save ilinin Mezlagançay/Mezdagançay bölgesinde bulunan Mereğey/Marağa köyünde doğan Tilimhan "Karahan'ın torunu, Timur Han'ın oğlu Tilimhan" olarak da anılmaktadır.[1] Mereğeyliler / Marağalılar beş Türkmen boyundan oluşmaktadır. Bunlar Asgınlu, Kevhanlu, Zakurlu, Hadumlu ve Şürmanşahlulardır. Tilimhan, Asgınlu bölüğündendir.[1] Halk anlatılarına göre Tilimhan 14-15 yaşından beri ozanlık ile uğraşmış[2] ve bir bilge kadın onun bir seçkin insan olduğunu öngörmüştür.[3]
Etnik kimliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Tilimhan kendi şiirlerinde kimliğini Türkmen ve Türkman olarak açıklar.[4]
İran'daki Türk edebiyatı üzerine etkisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Tilimhan, kendi torunu olan Türkman Mahmud, Kaşkay ozanı Mazun ve Hekim Hideci gibi İranlı Türk şairleri etkilemiş[5] ve Zencan, Sulduz, Horasan gibi Türki ağırlıklı bölgelerde aşıkların piri olarak kabul edilmiştir.[6]
Şiirlerinde ele alınan konular
[değiştir | kaynağı değiştir]Birçok şiiri din ile ilgilidir. Şii mezhebine mensup olan Tilimhan peygamber sevgisi, İmam Ali, Hz. Fatma ve diğer imamlar ile ilgili dörtlükler düzmüştür.[7] Dini konuların yanında toplumsal sorunlar, aşk, öğütler, yalnızlık ve gurbet gibi konulara de değinmiştir.[8]
Tilimhan Divanı
[değiştir | kaynağı değiştir]Tilimhan'ı Türk dünyasına tanıtan kişi Saveli bir Türk olan edebiyat araştırmacısı Ali Kemali olmuştur. Telimhan'ın şiirlerini toplayan Ali Kemali hazırladığı kitabı bitiremeden ölmüştür.[9] Tilimhan divanının bir kısmı köylüsü olan Esedullah Emiri tarafından 2007 yılında İran'ın Kum ilinde yayımlanmıştır.[10]
Tilimhan Divanı 2020 yılında Talip Doğan tarafından Akçağ Yayınları üzeri latin abecesine aktarılarak yayınlanmıştır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Talip Doğan, Tilimhan Divanı, Akçağ Yayınları, 2020, Ankara, s.29
- ^ Ali Kemali, Save Türklerinin Büyük Şairi Telim Han, Kardaş Edebiyatlar, S 38, Erzurum, s.12
- ^ Esedullah Emiri, Hekim Tilimhan Divanı, Birinci Cild, Kum, s.34
- ^ Talip Doğan, Tilimhan Divanı, Akçağ Yayınları, 2020, Ankara, s.30
- ^ Esedullah Emiri, Hekim Tilimhan Divanı, Birinci Cild, Kum, s.34-35
- ^ Ali Kafkasyalı, İran Türk Aşıkları ve Milli Kimlik, Eser Ofset, Erzurum, s 115
- ^ Talip Doğan, Tilimhan Divanı, Akçağ Yayınları, 2020, Ankara, s 31
- ^ Talip Doğan, Tilimhan Divanı, Akçağ Yayınları, 2020, Ankara, s.30-31
- ^ Esedullah Emiri, Hekim Tilimhan Divanı, Birinci Cild, Kum, s.22-30
- ^ Talip Doğan, Tilimhan Divanı, Akçağ Yayınları, 2020, Ankara, s.34