Tovma Artsruni
 | |
| Diğer ad(lar)ı | Thomas Artsruni |
| Meslek | Tarihçi |
| Tanınma nedeni | Artsrunik Hanesinin Tarihi |
Tovma Artsruni (Ermenice: Թովմա Արծրունի İngiliz dili tarihçiliğinde Thomas Artsruni olarak da bilinir; kesin doğum tarihi ve ölüm tarihi bilinmemektedir), dokuzuncu yüzyıldan onuncu yüzyıla kadar olan bir Ermeni tarihçisi ve Artsrunik Hanesinin Tarihi'nin (Ermenice: Պատմություն Արծրունյաց Տան) yazarıdır. Dört ciltlik eser, verilen başlığın aksine, üyesi olduğu Artsruni kraliyet ailesinin tarihi ile Van Gölü yakınındaki kökenlerini anlatmakla kalmıyor, aynı zamanda Ermenistan tarihini de kapsamlı bir şekilde ele almaktadır.[1][2]
Artsrunik Hanesinin Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Tovma, 870'lerde bir ara Tarih yazmaya başladı.[1] Ermeni tarihçilerin yazdığı diğer tarihler gibi, ilk cilt Ermeni milletinin başlangıcında başlar ve beşinci yüzyılın ortalarında biter. Bununla birlikte, Tovma'nın en değerli katkıları, Arap Halifelikleri yönetimindeki Ermeni yaşamını doğru bir şekilde detaylandıran ikinci ve üçüncü ciltlerde ve özellikle de Türk general Bugha al-Kabir liderliğindeki 851 Arap askeri seferi, bunun sonraki sonuçları ve Van Gölü kuzeyinde bağımsız Bagratuni devletinin kurulmasıdır.[1] Tovma, Vasburagan Kralı I. Gagik'in bir akrabasıdır[3] ve Akdamar Adası'nda inşa edilen ünlü saray ve Gagik kilisesi hakkında eserinde ayrıntılı bir açıklama yazmıştır.[4] Tovma'nın çalışmalarını tamamladığı kesin tarih bilinmemekle birlikte, bazı tarihçiler bunun 905'ten sonra derlendiği belirlemişlerdir.[5] Tovma'nın çalışması tamamlanmamış bir 29. bölümle bitiyor, ancak birkaç bilinmeyen yazar ("Anonim" olarak anılıyor; Ermenice: Անանուն) Tarihi 1370'lere kadar devam ettirme görevini üstlendi ve bir ek ve kolofon ekledi.[1] Tovma'nın Tarihi ilk olarak 1852'de Konstantinopolis'te Ermenice olarak yayınlandı ve ardından 1862'de Marie-Félicité Brosset tarafından Fransızcaya çevrildi.[1]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e (Ermenice) Vardanyan, Vrezh M. «Թովմա Արծրունի» (Tovma Artsruni). Soviet Armenian Encyclopedia. vol. iv. Erivan: Ermenistan SSC: Ermenistan Bilimler Akademisi, 1978, p. 201.
- ^ Thomson, Robert W. "Armenian Literary Culture through the Eleventh Century" in The Armenian People from Ancient to Modern Times, Volume I, The Dynastic Periods: From Antiquity to the Fourteenth Century. Richard G. Hovannisian (ed.) New York: Palgrave Macmillan, 1997, p. 228. 0-312-10169-4 (İngilizce)
- ^ Redgate, Anne Elizabeth. The Armenians (The Peoples of Europe). Cornwall: Blackwell, 1998, p. 7. 0-631-22037-2 (İngilizce).
- ^ Thomson. "Armenian Literary Culture", p. 228.
- ^ Sebeos. The Armenian History Attributed to Sebeos. Trans. and edited by Robert W. Thomson, James Howard-Johnston, and Tim Greenwood. Liverpool: Liverpool University Press, 1999, p. xxxv, n. 23. 0-85323-564-3 (İngilizce).
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Thomas Artsruni. History of the House of Artsrunik. Trans. and edited by Robert W. Thomson. Detroit: Wayne State University Press, 1985 (İngilizce).
