Tskaltbila
 | Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. (Eylül 2022) |
Tskaltbila (Gürcüce: წყალთბილა; okunuşu: "ts'q'altbila"), Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesinde, Ahaltsihe Belediyesi'nde bir köydür. Potshovi vadisinde, deniz seviyesinden 1.300 metre yükseklikte yer alır. Ahaltsihe kentine 15 km uzaklıktadır.
Tskaltbila, Abathevi, Naohrebi, Tsinubani ve Culğa köyleriyle birlikte Tskaltbila temini oluşturur ve bu teminin merkezidir.[1]
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Tskaltbila, Gürcüce "tskali" (წყალი: su) ve "tbili" (თბილიი: ılık) kelimelerinden oluşan bir tamlamadır ve "ılık su" anlamına gelir. Köy bu adını, köyün merkezindeki kaplıcadan almıştır. Tskaltbila'da ayrıca maden suyu kaynağı bulunmaktadır.[2]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]
Tskaltbila, tarihsel Gürcistan’ın güneybatı topraklarını oluşturan Mesheti bölgesinin köylerinden biridir. Osmanlılar köyü 16. yüzyılın ortasında, birleşik Gürcistan Krallığı’nın ardından bu bölgeye hakim Gürcü devleti olan Samtshe-Saatabago‘dan ele geçirdi.
Tskaltbila, 1595 tarihli Osmanlı tahrir defterine göre, Gürcülerden ele geçirildiği için Gürcistan Vilayeti olarak adlandırılmış olan bölgenin sınırları içindeki Poshov livasının Kuzay nahiyesine bağlıydı. Köyde, ispenç vergisi vermekle yükümlü 9 hane yaşıyordu. Hane reisleri Aleksan, Elia, Maharabel, Merhaba, Batata, Vardzel gibi adlar taşıyordu. Bu kayıttan o tarihte Hristiyan Gürcü köyü olduğu anlaşına Tskaltbila, Osmanlı idaresi tarafından Zğaltbila (زغالتبلە) biçiminde kaydedilmiştir. Köyde arpa, darı tarımı, şarapçılık ve arıcılık yapılıyor, koyun ve domuz besleniyordu.[3]
Tskaltbilia, yaklaşık 250 yıl Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından imzalanan Edirne Antlaşması’yla Çarlık Rusyası’na bırakıldı. Böylece bu imparatorluğun bir parçası olan Gürcistan’a yeniden katılmış oldu. Günümüzde köyün sakinleri olan Katolik Ermenilerin ataları 1830 yılında Erzurum vilayetine bağlı Tortum kazasının Norşen (bugün Karlı) ve Rabat (bugün Kemerkaya) köylerinden gelip yerleşmiştir. Ermeniler Tskaltbila'yı bundan dolayı Norşen olarak adlandırmaktadır. Köyün nüfusu 1870 yılından 5 haneden oluşuyordu.[4] Rus idaresinin Ermenileri yerleştirdiği sırda köyde bulunan Müslüman nüfus, 1944 yılında Stalin yönetimi tarafından Orta Asya'ya sürülmüştür.
Tskaltbila köyünde varlığı bilinen tek tarihsel yapı, Gürcü kilisesidir. Tskaltbila Kilisesi adlı yapı günümüze büyük ölçüde yıkık halde ulaşmıştır. Kilisenin yıkıntılarının ortasına bir Ermeni kilisesi inşa edilmiştir. Kilise 2013 yılında Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine alınmıştır.[5]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]Tskaltbila köyünde, 2014 yılı verilerine 883 kişi yaşıyordu. Nüfusun çoğunluğu Ermenilerden oluşuyordu.[2]
| Sayım tarihi | Nüfus | Erkek | Kadın |
|---|---|---|---|
| 2002 | 1.573 | 713 | 834 |
| 2014 | 883 | 392 | 491 |
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]
.jpg)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Samshe-Cavaheti (Gürcüce), Yazarlar (Dali Nikolaişvili, Davit Sartania, Avtandil Ucmacuridze, Lamzira Lağidze, Vaja Trapaidze, Tinatin Nanobaşvili), Tiflis, 2016, s. 273 26 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8626-7
- ^ a b Samshe-Cavaheti (სამცხე–ჯავახეთი), Yazarlar (Dali Nikolaişvili, Davit Sartania, Avtandil Ucmacuridze, Lamzira Lağidze, Vaja Trapaidze, Tinatin Nanobaşvili), Tiflis, 2016, s. 272 26 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8626-7
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947), s. 331, II. cilt (1941), s. 323". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2021.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 465". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2021.
- ^ "საქართველოს კულტურისა და ძეგლთა დაცვის მინისტრის ბრძანება № 03/44 2013 წლის 12 მარტი". 20 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2021.