Tsotsheba
Tsotsheba (Gürcüce: ცოცხება), tarihsel Klarceti bölgesinde, günümüzde Artvin ilinin Borçka ilçeside eski bir yerleşimdir. Uzun süre ayrı bir köyken, sonradan Çavuşlu köyünün mahallesine dönüşmüştür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Tsotsheba adı, Türkçe Sosheba (صوصخبا), Rusça Tsotsheba (Цоцхеба) şeklinde yazılmıştır.[1][2] Gürcüce bir yer adı olan Tsotsheba (ცოცხება), "totshi" (ცოცხი) ve "heoba" (ხეობა) kelimelerinden oluşan "Tsotshisheoba"dan (ცოცხის ხეობა) değişime uğramış olmalıdır.[3][4][5] Bu yer adı "süpürgelik vadisi" şeklinde çevrilebilir.
Tsotsheba köyünün içinde yer aldığı Klarceti bölgesi, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan yerlerden biriydi. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarına doğru Gürcülerden ele geçirmiştir.
Tsotsheba, uzun süre Osmanlı yönetiminde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. 1886 yılında Rusların yaptığı nüfus sayımına göre köy, Batum Oblastı sınırları içinde Batum sancağının (okrug) Gonio kazasına (uçastok) bağlı Kataphia nahiyesinin 13 köyünden biriydi. Nüfusu, 25'i erkek ve 25'i kadın olmak üzere, 16 hanede yaşayan 50 kişiden oluşuyordu. Köy halkının tamamı, Müslüman Gürcü anlamında "Acaralı" (Аджарцы) adıyla kaydedilmiştir.[6]
Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze, 1893 ყილინდა "Tsotsheba" () şeklinde yadığı yerleşim yerini, Livane bölgesinin Müslüman Gürcü köyleri arasında saymıştır. Verdiği bilgiye göre köy, hayli yüksek bir yerde konumlanmıştı ve nüfusu 40 haneden oluşuyordu. Çiçinadze ayrıca köyden 30 hanenin Osmanlı ülkesine göç ettiğini belirtmiştir.[7][8] Nitekim Tsotsheba köyünden Gürcü göçü Osmanlı kayıtlarında da yer almıştır.[9]
I. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından, 1918-1921 arasında bağımsız olan Gürcistan sınırları içinde yer alan Tsotsheba, 16 Mart 1921'de Sovyet Rusya'yla imzaladığı Moskova Antlaşması'yla Türkiye'ye bırakıldı.[10] Tsotsheba bu tarihte büyük bir olasılıkla Murkiveti'nin bir mahallesine dönüştürülmüştür. Türkçe "Sosheba" adı günümüzde yaygın biçimde "Soshoba" veya "Soskoba" şeklinde anılmaktadır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 240, ISBN 9786055708856
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı": 1234". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2022.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (მუსულმან ქართველობა და მათი სოფლები საქართველოში), Tiflis, 1913, s. 149". 15 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2024.
- ^ "ცოცხი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt ISBN 0-9535878-3-5
- ^ "ხეობა" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt ISBN 0-9535878-3-5
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı": 1234". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2022.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (მუსულმან ქართველობა და მათი სოფლები საქართველოში), Tiflis, 1913, s. 149". 15 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2024.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcülerin Osmanlı Ülkesine Göçü (ქართველ მაჰმადიანთ გადასახლება ოსმალეთში), Tiflis, 1912, s. 136". 7 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2023.
- ^ Murat Kasap, "93 Harbi Sonrası Borçka’dan Göçler", Borçka Kültür
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.