Tuat
| Tuat | |
|---|---|
| Rakım | 260 m |
</img></img>Tuat veya Touat adındaki bölge, orta Cezayir'de bir dizi küçük vaha içeren doğal bir çöl bölgesidir.Geçmişte vahalar, Sahra'yı geçen kervanlar için önemliydi.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Tuat,Grand Erg Occidental'ın güneyinde,Erg Chech'in doğusunda ve Tademaït Platosu'nun güneybatısında yer alır.Wadi Saoura'nın devamı olan Wadi Messaoud'un doğu kenarı boyunca uzanan bir dizi küçük vaha içerir.Vahalar 160 metrelik bir mesafe boyunca uzanıyor.Kuzeyde Bouda ilçesinden güneyde Reggane'ye kadar km. Bölgedeki en büyük kasaba Adrar'dır, 20 Bouda'nın km güney doğusunda.Adrar, 1900 yılında Fransızlar tarafından fethinden sonra kurulmuş ve 2002 yılında 43.903 nüfusa sahipti [1] Her bir vahayla ilişkili ksour(tekil ksar veya gsar ) adı verilen küçük duvarlı köyler vardır.Çoğu terk edilmiş olan bazı hisarlar da(kasbahlar ) vardır. [2]
Bölgede neredeyse hiç yağış yok ve tarım, 600.000'den fazla yer kaplayan muazzam bir akifer olan Continental Intercalary'den gelen yeraltı suyuna bağlı.km 2,Cezayir, Libya ve Tunus'un bazı kısımlarını kapsayan bir bölge.Continental Intercalary,Moskova ve Senomaniyen dönemleri arasında biriken gözenekli bir kumtaşı tabakasıdır.Kuzey Batı Sahra Akifer Sisteminin(NWSAS) iki akiferinin daha derinini oluşturur. [3]Tuat Kıta Arası'nın güney batı sınırında yer alır ve burada akifer sadece 2-6 yüzeyin altında m. [4]
Vahalar,4.500 kişilik bir alanda 700.000-800.000 hurma ağacı(Phoenix dactylifera ) hektar içerir. [2]Palmiye bahçeleri bir sisgara sistemi ile sulanmaktadır.Bunlar, vadinin yakınındaki alçak zeminden yakındaki yüksek zeminin altında uzanan akifere hafif bir yokuş yukarı eğimle inşa edilmiş bir tünelden oluşan geleneksel yerçekimi toplama sistemleridir.Her 10–20'de bir dikey erişim delikleri Tünel boyunca havalandırma sağlar ve inşaat ve bakımı kolaylaştırır. [5]Çoğu sisgaranın uzunluğu bir kilometreden fazladır. Tipik olarak 2L/sn ve 3 L/sn arasında akış hızları sağlarlar.1963'te Tuat bölgesi 531 sisgara içeriyordu ve bunlardan sadece 358'i çalışıyordu. [2]Toplam kombine akış hızı yaklaşık 2000 L/sn. Foggaraların yapımı ve bakımı pahalıdır.Çöktüklerinde genellikle tamir edilmezler.Bunun yerine, dikey kuyular ve elektrikli pompalar kullanılarak su elde ediliyor ve tahılın merkezi eksenli bir sulama sistemi kullanılarak yetiştirilmesine olanak sağlıyor.Tek bir kuyu 30 sağlayabilir L/s - 50 L/s su. [2]
Suya ek olarak,Tuat'ın altındaki kaya doğal gaz cepleri içerir. Cezayir devletine ait petrol şirketi Sonatrach,bu gaz rezervlerini kullanmak için yabancı şirketlerle ortak girişimlerde işbirliği yapıyor.Sonatrach ve Çin Ulusal Petrol ve Gaz Arama ve Geliştirme Şirketi (CNODC),40 yaşındaki Sbaa köyü yakınlarında bir rafineri inşa etti.Adrar'ın km kuzeyinde.Bu 2006 yılında faaliyete geçti.Gaz de France (GDF Suez) ve Total liderliğindeki ayrı projelerin her ikisinin de 2013 yılında gaz tedarik etmeye başlaması planlanıyor.Hassi R'Mel'e bağlanmak için bir boru hattı inşa ediliyor.[6]
Tuat'ın kuzeyinde benzer bir bölge olan Gourara yer alır ve hurma ağaçlarının bulunduğu vahaları sisgaralarla sulanır.En büyük şehir olan Timimun,162 Adrar'ın km kuzey doğusunda yer alır.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Tuat vahaları, Tanezruft yolunun kuzey ucunda yer almaları nedeniyle Sahra-ötesi ticarette önemlidir.Reggane, Gao kasabasının 1150 km kuzeyinde ve Timbuktu'dan benzer bir uzaklıkta yer alır. Sudan'dan gelen kervanlar kuzeye,Sijilmasa veya Tlemcen gibi kasabalara doğru devam eder.
İlk Arap coğrafyacılardan hiçbiri vahalardan bahsetmez [7] ancak Bouda bölgesinin bir köyünde bulunan bir mezar taşında 1329 tarihli İbranice bir yazıt bulunduğundan Yahudilerin erken bir tarihte vahalarda yaşadıkları anlaşılmaktadır. [8] [9]
Tuat'a en eski yazılı referans İbn Battuta'ya aittir.1353'te bugünkü Nijer'deki Takedda'dan Sahra'yı geçtikten sonra 1390'da Bouda'yı ziyaret etti (1390 km). [10]İçinde 600 cariye bulunan büyük bir kervanla seyahat etti.Şöyle yazdı:"Sonra Tuwāt'ın en büyük köylerinden biri olan Buda'ya vardık.Arazisi kum ve tuzlalardan oluşmaktadır.İyi olmayan pek çok hurması var ama halkı onları Sicilmāsa hurmasına tercih ediyor.Orada ekim yok, yağ yok, yağ yok. Buraya sadece akşam diyarından petrol ithal edilir. Halkının yiyeceği hurma ve çekirgedir.Bunlar onlarda çoktur; hurma gibi depolarlar ve yemek için kullanırlar.Güneş doğmadan onları avlamaya çıkarlar, çünkü o vakitler soğuktan uçmazlar." [10]İbn Battuta, Buda'da birkaç gün kaldıktan sonra bir kervanla Sijilmasa'ya devam etti.[11]
Bouda'nın yanı sıra Sijilmasa,Timbuktu ve Gao,Abraham Cresques'in 1375 Katalan Atlası'nda işaretlenmiştir.[9]Bir noktada Bouda terk edildi ve bölgenin ana ksour'u olarak Tamentit ile değiştirildi.Tamentit daha merkezi bir konumdaydı ve belki de savunması daha kolaydı. [10]Arap coğrafyacı ve tarihçi İbn Haldun (1332'de Tunus'ta doğdu,1406'da Mısır'da öldü),kendisinin ziyaret etmediği bir yer olan Tuat'ı Kitab al-'Ibar'da şöyle anlatıyor:
Anavatanlarından biri Sijilmāsa'nın güneyinde üç aşamada yatıyor ve adı Tuwāt.Batıdan doğuya dizilmiş 200 qusur'dan oluşur ve bunlardan en doğusu Tamanțīt olarak adlandırılır,günümüzde Mağrip ile Sudan'ın Māli ülkesi arasında gidip gelen tüccarlar için gelişen bir yer ve bir hareket noktasıdır. . . Bu qusurların en batısındaki Budā kasabası,Mālī bölgesinin ileri karakolu olan Wālātan için hareket noktasıydır.Ancak Sūs çölünden gelen bedevi Araplar,eşkıyalık eylemlerine başlayınca terk edildi.Karayolu ve kervanları taciz etmek.Orayı terk ettiler ve Tamanțīt yoluyla Sudan topraklarına giden yolu izlediler. [10]
Gerçekte Adrar'ın 540 olduğunu unutmayın.Sijilmasa'nın 540 km güneydoğusunda,İbn Haldun'un bahsettiği üç aşamadan oldukça fazladır.Ayrıca vahalar batıdan doğuya değil,kuzey-kuzeybatıdan güney-güneydoğuya doğru sıralanmıştır.
Tuat hakkında daha fazla bilgiyi 1447'de İtalyan Antonio Malfante'nin 'Tueto'dan Cenova'daki bir tüccara yazdığı Latince bir mektuptan öğreniyoruz.Malfante, Tamentit olduğuna inanılan bir köyü anlatıyor: "Bu bölge, tüccarların mallarını satmak için geldikleri Moors ülkesinin bir pazarıdır: altın buraya taşınır ve kıyıdan gelenler tarafından satın alınır.Burası De Amament [Tamentit] ve burada pek çok zengin adam var.Bununla birlikte, genellik çok fakirdir, çünkü beslendikleri tarihler dışında hiçbir şey ekmezler ve hiçbir şey hasat etmezler.Az bulunan ve çok pahalı olan iğdiş edilmiş deve etinden başka et yemezler."[12]Yahudi nüfusu hakkında da şu yorumu yapar:"Burada iyi bir hayat süren çok sayıda Yahudi var çünkü onlar,Allah'ın koruması altındalar.Her biri kendi müvekkillerini savunan birkaç yönetici.Böylece çok güvenli bir sosyal statüye sahip olurlar.Ticaret onların ellerindedir ve birçoğuna büyük bir güvenle güvenilmelidir."[12]
Tlemcen Ziyyani hanedanının Sultanı II. Ebu Hammu (1359-1389),iyi karşılandığı Gourara bölgesine sığındı.Padişah, Tlemcen'i Timimoun'daki bir sebkha yakınlarındaki bir ksarda("Gourara'nın Başkenti" olarak anılır)Merinidlerden geri almadan önce bir süre orada kaldı,söz konusu ksar hala padişahın Tal n Hammu adını taşıyor.Aşiret ittifakları yoluyla Ziyyaniler, Touat üzerinde belirli bir etkiye sahipti.[13][14]
15. yüzyılın başlarından itibaren Tlemcen Krallığı ile bölge arasındaki siyasi ilişkiler kurulmuştur.Legion of Honor'un Fransız subayı Alfred Georges Paul Martin tarafından aktarılan bir Touati kaynağına göre,belirli bir el-Amuri tarafından yazılan bir metin,1435'te bir grup göçebeye(Ouled Ali İbn Hariz) ve Yahudilere karşı çıkan bir çatışmayı anlatıyor.Tamantit'in,Göçebeler veresiye bazı hurmalar satın aldılar ve ödemeyi reddettiler.Çatışmayı sonlandılar.[13][14]
1490 civarında,Tlemcen'den bir Maliki alimi olan Muhammed el-Maghili tarafından teşvik edilen Tamentit'in Müslüman nüfusu,Yahudi sinagogunu yok etti ve Yahudileri başka bir yere taşınmaya zorladı.[15] [9]
1583 ile 1588 yılları arasında Fas sultanı Ahmed el-Mansur'un güçleri Tuat ve Gourara vahalarının kontrolünü ele geçirdi.[7]Bölge siyasi olarak Fas'a bağımlı kaldı ancak Alevi sultanlarının egemenliği neredeyse nominal hale geldi.[16]
Touat bölgesindeki Taflilelt kabilelerinin seferlerinin ardından, vahanın ileri gelenleri Cezayir Dey'inin müdahale etmesi için yalvardı.Dey, göçebeleri tehdit eden mektuplar yazdı ve bir yıl sonra 1579'da gelen bir sefer gönderdi.Cezayir Dey'i tarafından gönderilen birlikler,diğer vahalara keşif birlikleri göndererek Tiberchrine harabelerine yerleştiler.Sonra kuzeye döndü.Touat-Gourara,Tlemcen Cezayir naipliği tarafından ilhak edildiğinden beri Cezayir beyini çağırdı,vahaların ileri gelenleri hangi makama başvurmaları gerektiğini biliyorlardı.[14]
1830'dan önce Touat,Cezayir Dey'ine haraç ödedi.[17]
1890'larda Fransız yönetimi ve ordusu,Fransızların Cezayir'e gelişinden önce yüzyıllar boyunca Fas İmparatorluğu'nun bir parçası olan Touat,Gourara ve Tidikelt'in [18] ilhakı için çağrıda bulundu.[19] Ancak Fransız askeri,seramikçi ve İslambilimci Alfred Le Chatelier'e göre Touat,tarihin hiçbir anında Fas'ın bir parçası olmamıştı.Fez ve Marakeş hükümdarları Touat'ın kontrolünü hiçbir zaman fiilen ele geçirmediler,bölge sakinleri onlara birkaç yıldan fazla bağımlı olmadılar.Her fırsatta bağımsızlıklarını tasdik edecekler ve kendilerini herhangi bir dini kölelikten kurtaracaklardı.[20]
Aït Atta konfederasyonunun Aït Ounbgui khams'ının bir kısmı olan Aït Khabbash'a karşı Fransız 19. Kolordu Oran ve Cezayir tümenlerine silahlı bir ile çatışma karşı çıktı.Çatışma,Touat-Gourara-Tidikelt kompleksinin 1901'de Fransa tarafından Cezayir'e ilhak edilmesiyle sona erdi.[21] [22]
Fransız yönetimi altında bölge "Territoire des oasis sahariennes " olarak biliniyordu.1903 yılında yerel kabilelerin iletişim hatlarına yönelik saldırıları,Fransız birliklerinin ciddi kayıplar vermesine neden oldu.Kabileleri cezalandırmak için Figuig kasabası, 8 Haziran'da Fransızlar tarafından bombalandı.Takip eden 2 Eylül'de bir göçebe çetesi , El Mungar adlı bir yerde Taghit'e giden bir konvoyun refakatçisine saldırdı.Savaşı yedi saatten fazla sürdürdükten sonra,Fransızlar takviye edildi ve saldırganları geri çekildi.115 savaşçıdan Fransızlar 38'i öldü ve 47'si yaralandı. Konumlarını sağlamlaştırmak için Fransız yetkililer,vahaları taşıma yolları ve demiryolları ile Cezayir Sahra'ya uygun şekilde bağlamaya karar verdiler.[23]
Bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Répartition des sièges des assemblées populaires communales: 01 — Wilaya d'Adrar" (PDF), Journal Officiel de la République Algérienne (Fransızca), 47, 2002, 8 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)14 Mayıs 2023
- ^ a b c d Dubost & Moguedet 1998.
- ^ Sokona & Diallo 2008.
- ^ Kassir 1983.
- ^ Khadraoui 2007.
- ^ Algeria: Country Analysis Brief (PDF), Energy Information Administration, 17 Kasım 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi28 Kasım 2010
- ^ a b Hunwick 2003.
- ^ Berger 1903.
- ^ a b c Hunwick 2006.
- ^ a b c d Levtzion & Hopkins 2000.
- ^ The Travels of Ibn Battutah. Londra: Picador. 2002. s. 294. ISBN 9780330418799.
- ^ a b Crone 1937.
- ^ a b Elise Voguet (18 Aralık 2018). "Tlemcen-Touat-Tombouctou : un réseau transsaharien de diffusion du mālikisme (fin viii/xive-xi/xviie siècle)". Revue des Mondes Musulmans et de la Méditerranée (141): 141259-141479. doi:10.4000/remmm.9963. 14 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi – Open Edition Journals vasıtasıyla.
- ^ a b c Rachid (August 2001). Les oasis du Gourara Sahara algérien Fondation des ksour (Fransızca). Isd. ss. 17, 106, 124. ISBN 9789042909243.
- ^ Hunwick 1985.
- ^ Dunn 1977. Dunn cites Martin 1923.
- ^ Mémoires de la Société bourguignonne de géographie et d'histoire (Fransızca). Impr. Darantiere (Dijon). 1896. s. 91. 14 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2023.
- ^ Frank E. Trout, Morocco's Boundary in the Guir-Zousfana River Basin 23 Mayıs 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., in: African Historical Studies, Vol. 3, No. 1 (1970), pp. 37-56, Publ. Boston University African Studies Center: « The Algerian-Moroccan conflict can be said to have begun in the 1890s when the administration and military in Algeria called for annexation of the Touat-Gourara-Tidikelt, a sizable expanse of Saharan oases that was nominally a part of the Moroccan Empire (...) The Touat-Gourara-Tidikelt oases had been an appendage of the Moroccan Empire, jutting southeast for about 750 kilometers into the Saharan desert »
- ^ Frank E. Trout, Morocco's Saharan Frontiers, Droz (1969), p.24 (9782600044950) : « The Gourara-Touat-Tidikelt complex had been under Moroccan domination for many centuries prior to the arrival of the French in Algeria »
- ^ Le Chatelier (1890). Questions sahariennes Touat, Châamba, Touareg. Mission dans le Sud Algerien juin-août 1890 (Fransızca). s. 6. 14 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2023.
- ^ Claude Lefébure, Ayt Khebbach, impasse sud-est. L'involution d'une tribu marocaine exclue du Sahara 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., in: Revue de l'Occident musulman et de la Méditerranée, N°41-42, 1986. Désert et montagne au Maghreb. pp. 136-157: « les Divisions d'Oran et d'Alger du 19e Corps d'armée n'ont pu conquérir le Touat et le Gourara qu'au prix de durs combats menés contre les semi-nomades d'obédience marocaine qui, depuis plus d'un siècle, imposaient leur protection aux oasiens »
- ^ Dunn 1977.
- ^ Önceki cümlelerden bir veya daha fazlası artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Tuat". Encyclopædia Britannica (11. bas.). Cambridge University Press.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- "Une inscription juive du Touat", Comptes rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres (Fransızca), 47 (3), 1903, ss. 235-239, doi:10.3406/crai.1903.19383
|ad=ve|soyadı=eksik (yardım). - Crone, G.R., (Ed.) (1937), The Voyages of Cadamosto and other documents on Western Africa in the second half of the fifteenth century, Londra: Hakluyt Society.
- "Un patrimoine menacé: les foggaras du Touat", Sécheresse (Fransızca), 9 (2), 1998, ss. 117-122.
- Resistance in the Desert: Moroccan responses to French Imperialism 1881-1912, Londra: Croom Helm, 1977, ISBN 0-85664-453-6
|ad=ve|soyadı=eksik (yardım). Google Preview. - "Al-Mahîlî and the Jews of Tuwât: the demise of a community", Studia Islamica, 61 (61), 1985, ss. 155-183, doi:10.2307/1595412
|ad=ve|soyadı=eksik (yardım). - Timbuktu and the Songhay Empire: Al-Sadi's Tarikh al-Sudan down to 1613 and other contemporary documents, Leiden: Brill, 2003, ISBN 978-90-04-12560-5
|ad=ve|soyadı=eksik (yardım). - Jews of a Saharan oasis: elimination of the Tamantit community, Princeton NJ: Marcus Wiener, 2006, ISBN 1-55876-346-5
|ad=ve|soyadı=eksik (yardım). Google: Preview. - "Exploitabilité des eaux souterraines du Gourara-Touat (Sahara Nord-Occidental - Algérie)" (PDF), International Association of Hydrological Sciences (IAHS) Publication (Fransızca), 142 (1), 1983, ss. 149-158, 13 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)14 Mayıs 2023
|ad=ve|soyadı=eksik (yardım). - La foggara dans les Oasis du Touat-Gourara et de Tidikelt (PDF) (Fransızca), République Algérienne, Ministère des Ressources en Eau, Agence de Bassin Hydrographique Sahara, 2007, 19 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi
|ad=ve|soyadı=eksik (yardım). - Hopkins, J.F.P., (Ed.) (2000), Corpus of Early Arabic Sources for West Africa, New York, NY: Marcus Weiner Press, ISBN 1-55876-241-8
|ad=eksik (yardım). First published in 1981. - Quatre siècle d'histoire marocaine, au Sahara de 1504 à 1902, au Maroc de 1894 à 1912. D'après archives et documentations indigènes (Fransızca), Paris: F. Alcan, 1923
|ad=ve|soyadı=eksik (yardım). - Les Juifs au Sahara : le Touat au Moyen Age (Fransızca), Paris: CNRS Éditions, 1994
|ad=ve|soyadı=eksik (yardım). - Diallo, O.S., (Ed.) (2008), The North-Western Aquifer System: Joint management of a trans-border water basin. Synthesis Collection 1 (PDF), Tunis: Sahara and Sahel Observatory (OSS), 27 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi
|ad=eksik (yardım).
İleri okumalar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Villages désertés et structures agraires anciennes du Touat-Gourara (Sahara algérien) (Fransızca), Paris: Arts et métiers graphiques, 1972
|ad=ve|soyadı=eksik (yardım). - Sahara algérien (Fransızca), Paris: Librairie Armand Colin, 1908
|ad=ve|soyadı=eksik (yardım). - À la frontière du Maroc. Les Oasis Sahariennes (Gourara-Touat-Tidikelt) (Fransızca), Alger: L'Imprimerie Algérienne, 1908
|ad=ve|soyadı=eksik (yardım). - "Tuwat", Encyclopaedia of Islam 2nd Ed. Vol. 10, Leiden: Brill, 2000, ss. 757-758
|ad=ve|soyadı=eksik (yardım). - = QG1CAAAAcAAJ Reise durch Marokko, Uebersteigung des grossen Atlas, Exploration der Oasen von Tafilet, Tuat und Tidikelt, und Reise durch die grosse Wüste über Rhadames nach Tripoli
|url=değerini kontrol edin (yardım) (Almanca), Bremen: J. Kühtmann, 1868|ad=ve|soyadı=eksik (yardım). - = Touat.f5.langEN Touat, Sahara et Soudan : étude géographique, politique, économique et militaire
|url=değerini kontrol edin (yardım) (Fransızca), Paris: Société d'Éditions Scientifiques, 1891, 15 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından = Touat.f5.langEN arşivlendi|arşivurl=değerini kontrol edin (yardım)14 Mayıs 2023|ad=ve|soyadı=eksik (yardım).
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Tuat ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur- Les Zénètes du Gourara d’hier à aujourd’hui 25 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Fransızca) About the Gourara region which lies to the north of Tuat.
