Tulpar

Tulpar (Başkurtça: Толпар, Kazakça: Тұлпар, Tatarca: Тулпар, Kırgızca: Тулпар, Rusça: Тулпар veya Тулпа́р), Türk mitolojisinde yer alan kanatlı at figürü. Pegasus ile benzerdir. Kırgızların Manas Destanı'nda bu uçan kanatlı atlardan söz edilir.^[1] Arkeolojik olarak da Kazakistan'da keşfedilen Esik Kurganında bulunan Altın elbiseli adam isimli elbisenin başlığında tulpar figürü vardır.

Tulpar'ın adı, Türk, Kırgız ve Altay mitolojilerinde geçer. Genelde beyaz veya kara (tek renk) bir at olarak betimlenir. Beyaz kanatları vardır ve Kuday (Tanrı) tarafından yiğitlere yardımcı olması için yaratılmıştır. Dünyanın en uzun destanı olan kırgızların manas destanında, Manas'ın ünlü savaşçılarının sürdüğü kanatlarıyla rüzgardan hızlı koştuğu söylenen efsanevi atlar. Başkurt inançlarına göre kanatlarını hiç kimse göremez. Tulpar kanatlarını yalnız karanlıkta, büyük engelleri ve mesafeleri aşarken açar. Eğer birisi tarafından tulpar'ın kanatları görülürse, Tulpar'ın kaybolacağına inanılır. Tulpar adı yalnızca Türklerde değil komşu Avar, Lak, Andı, Dargı ve Tabasaran dillerinde de yaşamaktadır. Osetlerde Tolpar, Çeçenlerde Turpal olarak yer alır. Bir Kumuk atasözünde şöyle der:

Tulpar yerün birevü buççağunda bulsa da, öz yılkısın tabar.

(Tulpar dünyanın bir başka köşesinde olsa da, kendi sürüsünü bulur.)

Kültürel etkisi

Tulpar efsanesinin günümüze etkileri,

Türkiye'nin ilk yerli yapımı Zırhlı Personel Taşıyıcı (ZPT) aracına da Tulpar ismi verilmiştir.
Kazakistan armasının sağ ve sol köşelerde birer tane Tulpar vardır.
Kazakistan'da bir hava yolu şirketi Tulpar ismini seçmiştir, Tulpar havayolları.
Monster Notebook şirketinin Tulpar isimli bir notebook serisi vardır.
Azerbaycan'da askeri 1 geminin adı Tulpar'dır
Türkiye'de Ufuk Seyar tarafından yazılmış Tulpar ; Kanije Savunması adında bir roman vardır.

Tulpar atları

Tulpar atına yiğitler, alp olanlar, bahadırlar (Tuvaca: maadır, Eski Türkçe: Bagatur) binebilir. Türk efsanelerine göre bu ata yüreği ve bedeni güçlü olanlar sahip olabilir. Tulpar adı verilen kanatlı Türk atlarına misal olarak, Alpamıs'ın Bayşubar'ı, Kobılandı'nın Tayburul'ı, Er Targın'ın Karakaska'sı, Kabanbay'ın Kuba'sı, Bugıbay'ın ve Akanseri'nin Kulager'i ve Karaserke'si, Navrızbay'ın Akazuv'ı, İsatay'ın Aktaban'ı vb.^[2]

Kaynakça

^ GÜRÇAY Serdar, Mitolojilerde Uçan At Motifi Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma, 2018
^ Gürçay, Serdar. "Mitolojilerde Uçan At Motifi Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma", 8 Bahar. Aydın Türklük Bilgisi Dergisi. 14 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi28 Aralık 2024.

Dış bağlantılar

Bibliyografya

Ufuk Seyar Tulpar ; Kanije Savunması, Cinius Yayınları, 2017 ISBN 6052960516

Mitoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] GÜRÇAY Serdar, Mitolojilerde Uçan At Motifi Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma, 2018

[:0-2] Gürçay, Serdar. "Mitolojilerde Uçan At Motifi Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma", 8 Bahar. Aydın Türklük Bilgisi Dergisi. 14 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi28 Aralık 2024.

[1]

[2]