Tunca, Ardeşen
| Tunca | |
|---|---|
 | |
_Lazona.jpg) | |
 Rize | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | Rize |
| İlçe | Ardeşen |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Belediye başkanı | Ramazan Topçu (AK Parti) |
| Nüfus (2020) | |
| • Toplam | 3.773 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 464 |
| İl plaka kodu | 53 |
| Posta kodu | 53400 |
Resmî site [1] | |
Tunca, Rize ilinin Ardeşen ilçesine bağlı bir beldedir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Tunca köyünün eski adı Duthe’dir.[1][2] 1704 tarihli Osmanlı mufassal defterinde "Tuthe" (طوتخە) ve 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde ise "Duthe" (دوتخە) olarak geçer.[3][4]
Duthe köyünün bulunduğu Lazeti bölgesi, Antik Çağ'da Kolheti Krallığı'nın sınırları içinde bulunuyordu. Osmanlılar, Trabzon İmparatorluğu'nu 1461'de ortadan kaldırdıktan sonra, 1547 yılında, bugünkü Batum kenti ve çevresi dışında, bu bölgeyi de tamamen ele geçirmiştir.[5][6]
Duthe köyü, 1704 tarihli "Batum Livası Mufassal Defteri"ne göre, Batum livasının Atina nahiyesine bağlıydı. Batum livası ise, merkez nahiye (Nefs-i Batum nahiyesi) ile Atina, Arhave ve Hemşin nahiyelerinden oluşuyordu. Bu tarihte Duthe köyünde 63 hane bulunuyordu. Ayrıca 18 bekâr erkek (mücerred) yaşıyordu. Köyde erzen, darı ve kenevir tarımı ile bağcılık ve arıcılık yapılıyor, sebze ve meyve yetiştiriliyordu.[7]
Nikolay Marr, 1910 yılında Lazistan’da gerçekleştirdiği araştırma gezisi notlarında Duthe şeklinde yazdığı köyü, Fırtına Deresi'nin sağ yakasında yukarı kesimindeki köyler arasında saymıştır.[8] Duthe köyü Birinci Dünya Savaşı’nda Rusların eline geçmiştir. Gürcü dilbilimci İoseb Kipşidze, Rus idaresi sırasında, 1917 yılında Lazistan bölgesindeki araştırma gezisinde köyün adını Gürcüce Duthe (დუთხე) ve Rusça Dutha (Дутха) şeklinde not etmiş, köydeki 184 hanede 912 kişinin yaşadığını belirtmiştir[9]
Duthe köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Duthe (دوتخە) olarak geçer. Bu sırada köy, Rize vilayetinin Atina kazasının Ardeşen nahiyesine bağlıydı.[4] 1935 genel nüfus sayımında "Dutha" şeklinde yazılmış olan yerleşim, Artvin ve Rize vilayetlerinin birleştirilmesiyle kurulmuş olan Çoruh vilayetinde aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 1.389 kişiden oluşuyordu. Bu arada Atina kazasının adı Pazar olarak değiştirilmişti.[10] Duthe veya Dutha Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında Tunca olarak değiştirilmiştir.[11] 1965 genel nüfus sayımında Tunca köyünün nüfusu 1.756 kişiden oluşuyor ve bu nüfus içinde 652 kişi okuma yazma biliyordu.[12]
Tunca köyünde 15 Haziran 1993 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan kararın ardından belediye teşkilatı kurulmasına karar verilmiştir.[13] Beldeye bağlı Ada (Zendi), Esentepe (Xokvati), Konak (Nobağule), Merkez (Didiçoyi) ve Şenyuva (Xalikana) adında beş mahalle vardı. Bunlara son yıllarda Düz (Perteti) ve Orta (Çirina) mahalle de eklenmiş, mahalle sayısı 7 olmuştu.[14] Halen daha belde statüsündedir.
Köydeki Omcore mahallesinde bulunan cami, 1817'de Pune Hüseyin tarafından yaptırılmıştır.[15]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Tunca köyü, Rize il merkezine 67 km, Ardeşen ilçe merkezine 20 km uzaklıktadır.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre belde nüfus verileri | |
|---|---|
| 2020 | 3.773 |
| 2019 | 3.272 |
| 2018 | 2.528 |
| 2017 | 3.466 |
| 2016 | 3.224 |
| 2015 | 2.828 |
| 2014 | 2.749 |
| 2013 | 1.826 |
| 2012 | 2.376 |
| 2011 | 2.514 |
| 2010 | 2.338 |
| 2009 | 1.900 |
| 2008 | 1.988 |
| 2007 | 2.034 |
| 2000 | 3.443 |
| 1997 | 2.643 |
| 1990 | 2.263 |
| 1985 | 1.962 |
| 1980 | 1.755 |
| 1975 | 1.736 |
| 1970 | 1.446 |
| 1965 | 1.756 |
| 1842 | 257 (erkek nüfus)[16] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "İuri Siharulidze, Çaneti / Lazeti (ჭანეთი / ლაზეთი), II. cilt, Batum, 1979, s. 95". 16 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2025.
- ^ İrfan Aleksiva - İsmail Bucaklişi, Svacoxo - Laz Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2009, s. 131, ISBN 978-605-89094-0-3
- ^ ორი ოსმალური დავთარი ბათუმის შესახებ / Two Ottoman Defters About Batumi, Yayına Hazırlayan Zaza Şaşikadze, Tiflis, 2024, s. 272, ISBN 978-9941-33-756-7
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 620.
- ^ ,,კოლხური (მეგრულ-ლაზური) ენა", (Hazırlayanlar) Rusudan Amirecibi-Mullen (editör), Nana Danelia, İnga Gundua, Tiflis, 2006, s. 22. 19 Haziran 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 99940-61-43-7
- ^ ორი ოსმალური დავთარი ბათუმის შესახებ / Two Ottoman Defters About Batumi, Yayına Hazırlayan Zaza Şaşikadze, Tiflis, 2024, s. 10, ISBN 978-9941-33-756-7
- ^ ორი ოსმალური დავთარი ბათუმის შესახებ / Two Ottoman Defters About Batumi, Yayına Hazırlayan Zaza Şaşikadze, Tiflis, 2024, s. 96-97, ISBN 978-9941-33-756-7
- ^ Nikolay Marr, Lazistan'a Yolculuk (Çeviri: Yulva Muhurcişi), İstanbul, 2016, s. 74, ISBN 9786055753634.
- ^ "İoseb Kipşidze, "Çaneti'de Yolculuk" (ჭანეთში მოგზაურება), მოამბე / Bulletin, I. Cilt, Tiflis 1937, s. 168". 26 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2025.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 116" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Mayıs 2025.
- ^ Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 639.
- ^ "1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 524" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Mayıs 2025.
- ^ "Belediye Kurulmasına Dair Kararlar" (PDF). Resmî Gazete. 15 Haziran 1993. 9 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Mayıs 2021.
- ^ "MAHALLELERİMİZ". Tunca Belediyesi. 5 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2014.
- ^ Hüseyin Saraç. "Atina Kazası". academia.edu. 25 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2022.
- ^ Murat Ümit Hiçyılmaz, “Ardeşen Nüfus Kütüğü 1842 Ardeşen Sülaleleri”, Ardeşen Belediyesi Kültür Sanat Tanıtım Eserleri Serisi-13, 2011, Rize, ss. 18-25