Usûl el-Hikem fî Nizâm el-'Âlem

Başlığın diğer anlamları için Alem sayfasına bakınız.

Usûl el-Hikem fî Nizâm el-'Âlem, Osmanlı alimi Hasan Kâfî el-Akhisârî'nin ünlü siyaset konulu eseri. Bir tür siyasetnâme veya ıslahatnâme olarak tanımlanabilecek Usûl el-Hikem, 1596 yılında yazarın dünya düzeninde (âlemin nizâmında) bozulma olarak yorumladığı, çağına dair sorunlar hakkında yazılmış bir eserdir. Yazar birçok farklı eserden alıntı yapmıştır, fakat bu eserin bir tür derleme olarak görülmesi gerektiği anlamına gelmez, zira eserde yazarın birçok özgün fikri de bulunmaktadır. Nitekim bu fikrî yapı ve yaklaşım taraftar toplamış, eserden sonra aynı konuya benzer metotlarla yaklaşan kısacası eserdeki geleneği sürdüren iki eser daha kaleme alınmıştır. Bunlardan ilkini Hasan Beyzâde kaleme almıştır ve ismi Usûl el-Hikem fî Nizâm el'Âlem'dir. Bu eser Hasan Kâfî'nin eserine, gerek biçim, gerek yaklaşım, gerekse içerik açısında büyük benzerlik göstermektedir. İkinci eser ise İbrahim Müteferrika'nın Usûl el-Hikem fî Nizâm el-Ümem isimli eseridir. Bu eser de Hasan Kâfî'nin konulara yaklaşım biçiminden kopmamış olsa da, içerik açısından farklılıklar ve yenilikler barındırır.

Hasan Kâfî el-Akhisârî'nin Usûl el-Hikem'inde yazar çağın sorunlarının sebeplerini bulmaya çalışır daha sonra da bu sorunlara çeşitli çözümler üretmeye çalışır. Kitapta yazar insanları 4 sınıfa ayırır: askerler, alimler, çiftçiler, sanatçılar ve tüccarlar. Tüm bu sınıfların başında ise padişah veya sultan yani yönetici bulunur.