Çekingenlik
| Makale serilerinden |
| Duygular |
|---|
  |
Çekingenlik veya utangaçlık, bazı insanların diğerleriyle beraberken, konuşurken veya yardım isterken yaşadığı güven yetersizliğidir. Zoolojide ise çekingen, genel olarak insanlardan kaçınmaya eğilimli olmak anlamına gelir.
Çekingenlik, alışılmadık durumlarda meydana gelir. Pek çok çekingen insan, rahatsız edici ve yakışıksız hissetmekten kaçınmak amacıyla, bu durumlardan kaçındığı için, durum alışılmadık kalmakta ve çekingenlik kendisini sürdürmektedir. Ancak çekingenliğin başlangıcının sebebi çeşitlendirilebilir. Bazen fiziksel kaygı tepkimesine sahip olan konulardan meydana geldiği görülmektedir. Bazen de çekingenliğin önceden edinildiği ve sonradan fiziksel kaygı bulgularına yol açtığı gözlemlenmiştir.
Bilim insanları, çekingenliğin en azından kısmen kalıtımsal olduğunu belirten hipotezi destekleyen bazı genetik bilgilerin yerini saptamışlardır[kaynak belirtilmeli]. Bununla birlikte içe dönük ve dışa dönüklüğün, yalnızca çocuğun genetik özyapıyla değil, bir çocuğun yetiştiği çevreyle de ilgisi olduğu kanıtlanmıştır[kaynak belirtilmeli]. Yabancılara karşı ürkek olan bir çocuk, bu kişisel özelliğini yaşlandığında kaybedebilir.
Çekingen insanlar, muhakkak tüm insanlara karşı aynı derecede utangaçlık hissetmezler. Örneğin, bir insan arkadaşlarıyla çıkıyor olabilir ama aynı zamanda karşı cinsten çekinebilir. Bir aktör sahnede cesur ve gürültülü fakat bir röportajda çekingen olabilir.
Çekingen insanlar kendi çekingenliklerini olumsuz bir kişisel özellik olarak algılamaya eğimlidirler ve özellikle bireyselliğe ve sorumluluk almaya değer veren toplumlarda, pek çok insan çekingenliklerinden tedirgindir. Diğer taraftan, çekingen insanların çoğunun iyi bir dinleyici olduğu ve konuşmadan önce düşünmelerinin diğer insanlara göre daha olası olduğu görülmektedir. Ayrıca çekingenliğin karşıtı olan utanmazlık, tıpkı laubalilik ve uygunsuz davranış gibi problemlere yol açabilir. Bu aynı anda utangaçlığın telafisi olarak da kullanılan, gözü pek davranmayı da içermektedir.
Utangaçlık doğrudan içe dönüklükle ilgili değildir. İçine kapanık kişiler, kendilerinden ödül almadıkları için, sosyal durumlardan kaçmayı seçerler ve aşırı duyumsal düşünceleri ezici bulabilirler. Çekingen insanlar böyle durumlardan korkarlar ve kaçınmaları gerektiklerini hissederler.
