Valar (tekili Vala), J. R. R. Tolkien'in Orta Dünya evrenindeki karakterlerdir. Bunlar tek Tanrı'ya (Eru Ilúvatar) tabi olan "meleksi güçler" veya "tanrılar"dır.^{[T 1]} Ainulindalë'de, Ainur'dan bazılarının, biçimi Ainur'un Müziği tarafından belirlendikten dünyanın (Arda) fiziksel yaratılışını tamamlamak için dünyaya girmeyi seçtikleri anlatılır. Bunların en güçlülerine Valar ya da "Dünyanın Güçleri" denir, diğerleri ise Maiar olarak bilinir.

Valar'dan Yüzüklerin Efendisi'nde sadece kısaca bahsedilir, ancak Tolkien onları çok daha önce yaratmıştı; ölümünden sonra yayınlanan eserleri Silmarillion'da, özellikle "Valaquenta"da (Quenya'da "Valar'ın Hikayesi"), Orta Dünya Tarihi'nde ve Bitmemiş Öyküler'de onlardan detaylıca bahsedilir. Araştırmacılar, Valar'ın Hristiyanlıktaki meleklere benzediğini ancak Tolkien'in onları daha çok pagan tanrıları gibi gösterdiğini belirtmiştir. Orta Dünya sakinlerinin talih veya ilahi takdir olarak gördükleri olayları sağlama konusundaki rolleri de tartışılıyor.

Ainur, cinsiyeti olmayan meleksi varlıklardır.^[1] Bununla birlikte, Arda'ya (dünyaya) indiklerinde bu alemin doğasına uygun olarak bir kısmı eril forma bürünmüş, diğer bir kısmı ise dişil forma bürünmüştür.^[1] Bununla birlikte Valar, seçtikleri bu bedenlerin içinde sabit değildir, istedikleri zaman görünmez forma ya da tercih ettikleri başka formlara bürünebilirler. Valar, genel anlamda bütün Vaları kastederek söylenen bir isimdir.

Başlıca Valar

Valaquenta'da anlatıldığı şekliyle başlıca Valar'ın isimleri aşağıda listelenmiştir. Orta Dünya'da Valar, Sindarin isimleriyle bilinirler: örneğin Varda, Elbereth olarak anılır. İnsanlar onları başka pek çok farklı isimle tanır ve bazen tanrı olarak tapınırlar. Oromë dışında, aşağıda verilmiş isimler gerçek isimleri değil, onların unvanlarıdır: Valar'ların gerçek isimleri hiçbir yerde kayıtlı değildir. Erkeklere "Valar Efendileri", kadınlara ise "Valar Kraliçeleri" ya da Valier denir. Bilinen yedi erkek ve yedi kadın Valar arasında altı evli çift vardır: yalnızca Ulmo ve Nienna tek başlarına yaşarlar. Bu evlilikler ruhsal bir birliktelik olup bedensel değildir, çünkü Tolkien'in sonraki tasarımlarında Valar üremezler.^{[T 2]}

Valar arasında sekiz isim en güçlü olarak öne çıkar: Manwë, Ulmo, Aulë, Oromë, Mandos, Varda, Yavanna ve Nienna. Bunlar, Aratar (Quenya: Yüceler), Arda'nın Yüceleri, ve Máhani olarak bilinirler. Lórien ve Mandos kardeşler aynı zamanda Fëanturi, yani "Ruhların Efendileri" olarak bilinirler.^{[T 2]}

Ilúvatar, Valar'ı (ve tüm Ainur'u) düşüncesiyle varlığa getirmiştir ve bu nedenle onların babası sayılabilir. Ancak tüm Valar kardeş değildir; aralarında kardeş kabul edilenler, "Ilúvatar'ın düşüncesinde" böyle olmalarından dolayı kardeştirler. Evliliği ilk uygulayan ve daha sonra bu geleneklerini Elflere aktaran Valar'dır; Nienna, Ulmo ve Melkor dışında tüm Valar'ın eşleri vardır. Valar arasında dünya içinde gerçekleşen tek evlilik, İki Lamba'nın inşasından sonra yapılan Tulkas ile Nessa'nın evliliğidir.^{[T 2]}

Valar Efendileri

Valar Efendileri^{[T 2]}
Ad(lar)ı	Görevleri	Eşi	Mekanı	Hakkında
Manwë	Valar Kralı, Arda'nın Hükümdarı, Havanın, Rüzgarın ve Bulutların Efendisi	Varda	Dünyanın en yüksek dağı Taniquetil Dağı'nın zirvesindede, oradan Orta Dünya'nın tamamını görebildiği kubbeli Ilmarin salonlarında	Ainur'un en soylusu, aralarında güçte değil ama yetkide en büyük olanı; Aratar'ın en büyüğü. Orta Dünya'da olup bitenleri gözlemler ve gerektiğinde habercileri Manwë Kartalları ve onların kralı Thorondor aracılığıyla müdahale eder.
Ulmo	Suların Efendisi	——	Sabit bir mekanı yok: okyanusun derin sularında yaşar.	Valinor'a ancak büyük ihtiyaç anlarında gelir. Arda'nın başlıca mimarlarından biridir. Yetkide Manwë'den sonra ikinci sıradadır. Ñoldor'un başına gelenlere üzülüp anlayış göstermiş ve onlara Tuor aracılığıyla umut getirmiştir; Tuor, daha sonra Idril ile evlenmiş ve zorlu denizlerde yolculuk edip Ñoldor adına Valar'a yalvarmak üzere Valinor'a giden denizci Eärendil'i dünyaya getirmiştir.
Aulë	Maddenin Efendisi, Tüm zanaatların ustası	Yavanna	Valinor	Cücelerin yedi atasını yaratır; Cüceler ona Mahal, yani Yaratıcı der. Eru bundan hoşnut değildir çünkü taş halkı onun asıl tasarısında yoktur ve onlar fëa'ya sahip değildirler, sadece Aulë'nin istediğini yaparlar. Ama Aulë pişman olup çekiciyle onları parçalamaya kalkışınca Cüceler titrerler, çünkü Eru o anda onlara fëa bahşeder ve Aulë'nin itaatsizliğini bağışlar. Eru bunun sonuçlarını da belirtir; Cücelerin demire olan sevgisinin Yavanna'nın ağaçlarına zarar vereceği de dahil. Ainur'un Müziği'nde Aulë'nin temaları Arda'yı oluşturan maddi şeylerdir; Eru, Ainur'un temalarını gerçeğe çevirince onun müziği Orta Dünya'nın topraklarına dönüşür. Angainor'u (Melkor'un zinciri), İki Lamba'yı, bahsi geçen cüceleri ve Güneş ve Ay'ın taşıyıcılarını yapmıştır.
Oromë, Sindarin'de Araw, Aldaron "Ağaçların Efendisi", Arum, Béma, Arāmē, Yüce Süvari	Valar'ın Avcısı	Vána		Nessa'nın kardeşi. Morgoth'a karşı mücadelede aktif rol alır. Öfkesiyle bilinir, gazap halindeyken Valar'ın en korkuncu olur. Valaróma adında güçlü bir borusu ve Nahar isminde bir atı vardır. Ağaçlar Çağı'nda Valar'ın çoğu Aman'a çekildikten sonra bile Oromë, Valar'ın Tazısı Huan'la Orta Dünya ormanlarında Düşman'ı avlamayı sürdürür. Orada Cuiviénen'de Elfleri bulur.^[a]
Mandos, Námo	Ölülerin Yargıcı, Kaderin Efendisi, Manwë'nin Baş Danışmanı, Elf ruhlarının Koruyucusu	Vairë	Mandos'un Salonları	Sert ve duygusuzdur ve hiçbir şeyi unutmaz. Ñoldor Elflerin Aman'ı terk etmesine karşı Kuzey'in Kehanetini söyler ve geri dönmelerine müsaade edilmemesi gerektiğini öğütler.^[b] Mandos'un kehanetleri ve hükümleri, Morgoth'un aksine, kendi kendi kötülüğünden kaynaklanarak acımasız ya da öç alıcı değildir. Bunlar sadece Eru'nun isteğini yansıtır ve Mandos bunları ancak Manwë emrettiğinde söyler. Yalnızca bir kez merhamete gelmiştir, o da Lúthien'in sevgilisi Beren ile Beleriand'da çektikleri acıları şarkısıyla anlattığı zamandır.
Lórien, Irmo	Hayallerin ve Rüyaların Efendisi	Estë	Lórien
Tulkas		Nessa

Valar Kraliçeleri (Valier)

*Valar Kraliçeleri*^{[T 2]}
Ad(lar)ı	Eşi	Hakkında
Varda Quenya'da Elentári Sindarin'de Elbereth Gilthoniel Yıldızların Hanımı Tutuşturucu	Manwë	Ainur dünyaya inmeden önce ilk yıldızları tutuşturur; daha sonra onları İki Ağaç'ın gelen altın ve gümüş çiyleriyle parlatır. Melkor en çok ondan korkup nefret eder, çünkü Varda onu daha Zaman başlamadan önce reddetmiştir. A Elbereth Gilthoniel adlı Elf ilahisi ona adanmıştır ve Yüzüklerin Efendisi'nde üç ayrı biçimde geçer.^{[T 5]}^{[T 6]}^{[T 7]}
Nienna Merhametin Hanımı, keder ile aşina	——	Olórin'in öğretmeni; sürekli ağlar ama kendisi için değil; ona kulak verenler merhamet ve umutla dayanma gücü öğrenir. Mandos'un Salonları'ndakilere güç verir. Onun gözyaşları üzüntüden değil, şifa ve merhamet içindir ve güçlü bir etkiye sahiptir; Nienna, İki Ağaç'ı gözyaşlarıyla sulamış, yok edildikten sonra da üzerlerindeki Ungoliant'ın pisliğini yıkayıp temizlemiştir. Melkor'un kötü doğasını göremediği için, cezası bittikten sonra serbest bırakılmasından yanaydı.
Estë "yaraların ve yorgunluğun şifacısı"	Irmo	İsmi "Dinleniş" anlamına gelir. "Griydi giysileri ve huzurdu kendisine bahşedilen hüneri." Irmo ile Valinor'daki Lórien Bahçeleri'nde yaşar. Gündüzleri Lorellin Gölü'ndeki adacıkta uyur.
Vairë Dokumacı	Mandos	Dokumaları tüm Mandos'un Salonları'nı kaplar ve bu dokumalara dünyanın öyküsünü işler.
Yavanna Yeryüzü'nün Hanımı Meyve Verici	Aulë	Hem kelvar'dan (hayvanlar) hem de olvar'dan (bitkiler) sorumludur. Kocası Cüceler'i yarattıktan sonra ağaçların güvenliğinden endişe ederek Ent'lerin yaratılmasını istemiştir. İki Lamba, Yavanna'nın isteği üzerine Aulë tarafından yaratılmıştır; onların ışığı da Yavanna'nın Arda'ya ektiği tohumları filizlendirmiştir. İki Lamba'nın Melkor tarafından yok edilmesi ve Valar'ların Aman'a çekilmesinin ardından, Yavanna şarkı söyleyerek en büyük eseri olan Valinor'un İki Ağacı'nı yaratmıştır.
Vána Açan Çiçeklerin Kraliçesi ve Ebedi-genç	Oromë	Yavanna'nın kardeşi. "O geçerken tüm çiçekler sürgün verir, çiçeklenirlerdi gözü değerse onlara eğer ve tüm kuşlar şakırdı onun gelişiyle". Altın çiçeklerle dolu bahçelerde yaşar ve sık sık Oromë'nin ormanlarına gelir. Tolkien, Vána'nın "biçim ve özellik bakımından en mükemmel şekilde 'güzel' (aynı zamanda 'kutsal', ama heybetli ya da yüce değil)" olduğunu ve canlılardaki doğal ve bozulmamış biçim mükemmelliğini temsil ettiğini yazmıştır.^{[T 8]}
Nessa Dansçı	Tulkas	Oromë'nin kardeşi. Çevikliği ve hızıyla bilinir, vahşi doğada onu takip eden geyikleri bile geçebilir. Valinor'un ebedi yeşil çimenliklerinde dans etmeyi ve kutlama yapmayı sevmesiyle bilinir.

Kovulmuş Valar

Kovulmuş Valar^{[T 2]}
Ad(lar)ı	Görevleri	Eşi	Mekanı	Hakkında
Melkor ya da Morgoth	——	——	Thangorodrim dağlarındaki Angband Kalesi, Beleriand.	Melkor, "Güç içinde yükselen" anlamına gelir. Morgoth, "Karanlık Düşman" anlamına gelir. Başlangıçta en güçlü Valar'lardan biriydi. Büyük düşman, ilk Karanlıklar Efendisidir; hem Elfleri hem de İnsanları yok etmeye çalışır. Sauron ve Balrog'lar gibi pek çok Maiar'ı yozlaştırıp kendi tarafına çekmiştir.

Orta-Dünya'da Valar çeşitli isimlerle bilinirler. Örneğin, Sindarin dilinde Varda'ya "Elbereth" denir. Cüceler, yaratıcıları Aulë'ye "Mahal" derler. Rohirrim arasında ise Oromë "Béma" ismiyle bilinir.

Valar Arasında İlişkiler

Eru'nun fikrinde bazı Valar kardeşken bazıları ise karı-kocaydı. Evlilik, ilk defa Valar arasında uygulanmıştı ve sonra bu geleneği elflere aktardılar. Valar arasında gerçekleşen son evlilik (dünyada gerçekleşen tek evlilik), Tulkas ve Nessa'nın Almaren'deki evliliğiydi.^[2]

Ulmo, Nienna (ve Melkor) evli değillerdi.

Ilúvatar

Vairë

Mandos

Nienna

Irmo

Estë

Ulmo

Melkor

Manwë

Varda

Aulë

Yavanna

Vána

Oromë

Nessa

Tulkas

Etimoloji

Vala kelimesi Quenya dilinde "güç" anlamına gelir.^[3]

Diğer adları

Valar'ın Sindarin dilindeki adı Belain idir. Daha yaygın olarak Rodyn (tekili Rodon) adı kullanılırdı.

Ayrıca Ulular, Arda'nın Hükümdarları, Batı'nın Efendileri ve Valinor'un Efendileri diye de bilinirler.

Notlar

^ Kralın Dönüşü'nde Théoden, Pelennor Çayırları Savaşı'nda Rohirrim'e öncülük ederken Oromë'ye benzetilir: "Delirmiş gibiydi adeta; ya da babalarının cenk çılgınlığı damarlarında akmaya başlamıştı; Karyele'nin üzerinde eskinin tanrıları gibi duruyordu, tıpkı dünya daha gençken olan Valar savaşındaki Muhteşem Oromë gibi."^{[T 3]}
^ "Sayısız gözyaşı dökeceksiniz ve Valar size karşı öyle bir duvar örecek ve sizi öyle bir dışarıda bırakacak ki, ağıtlarınızın yankısı bile aşamayacak dağların üzerinden. Batıdan doğunun en uç noktasına dek, Valar'ın gazabı Fëanor Hanedanı'nın üzerine çökecek ve onların takipçisi olan herkes de uğrayacak bu akıbete. Ettikleri Yemin önüne katacak onları ve yanlış yola sürükleyecek ve onları daima peşinden gitmeye ant içtikleri hazinelerinden ayrı koyacak. İyi başlayan her şey felakete dönüşecek ve akrabanın akrabaya ihaneti ve ihanet korkusu yol açacak tüm bunlara. Bundan böyle ebediyen Yoksun Bırakılanlar olacaklar." Silmarillion^{[T 4]}

Kaynakça

^ Carpenter 2023, #154 to Naomi Mitchison, September 1954
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Tolkien 2022, "Valaquenta"
^ Tolkien 1998, 5. kitap, 6. bölüm "Pelennor Çayırları Savaşı"
^ Tolkien 2022 9. bölüm "Noldor'un Kaçışına Dair"
^ Tolkien 1997, 1. kitap, 3. bölüm "Üç Kafadar"
^ Tolkien 1997, 2. kitap, 1. bölüm "Nice Buluşmalar"
^ Tolkien 1998a, 4. kitap, 10. bölüm "Efendi Samwise'ın Seçimi"
^ Tolkien 2007, s. 150 "Words, Phrases and Passages"

^ ^a ^b Kocher, Paul H. (1980). A reader's guide to The Silmarillion. Boston: Houghton Mifflin. ISBN 0-395-28950-5.
^ Tolkien, J.R.R. (2007). Silmarillion. İthaki.
^ Tolkien, J.R.R. (2007). "Quenya ve Sindarin İsimlerindeki Öğeler". Silmarillion.

Carpenter, Humphrey, (Ed.) (2023) [1981], The Letters of J. R. R. Tolkien: Revised and Expanded Edition, New York: Harper Collins, ISBN 978-0-35-865298-4
Tolkien, J. R. R. (1997) [1954], Yüzük Kardeşliği, Yüzüklerin Efendisi, Metis Yayınları, s. 432, ISBN 978-975-342-598-8
Tolkien, J. R. R. (1998a) [1954], İki Kule, Yüzüklerin Efendisi, Metis Yayınları, s. 432, ISBN 978-975-342-181-2
Tolkien, J. R. R. (2022) [1977], Christopher Tolkien (Ed.), Silmarillion, İthaki Yayınları, s. 512, ISBN 9786258327656
Tolkien, J. R. R. (1998) [1955], Kralın Dönüşü, Yüzüklerin Efendisi, Metis Yayınları, s. 428, ISBN 978-975-342-202-4

Dış bağlantı

Valar. (2024, September 7). Tolkien Gateway. Retrieved 19:07, November 10, 2024 from https://tolkiengateway.net/w/index.php?title=Valar&oldid=409424.

J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde Ainur
Ainulindalë
Valar Efendileri:	Manwë \| Ulmo \| Aulë \| Oromë \| Mandos \| Irmo \| Tulkas
Valar Kraliçeleri (Valier):	Varda \| Yavanna \| Nienna \| Estë \| Vairë \| Vána \| Nessa
Düşman:	Melkor
Maiar:	Eönwë \| Ilmarë \| Ossë \| Uinen \| Salmar \| Sauron \| Melian \| Arien \| Tilion \| Gothmog Curumo \| Olórin \| Aiwendil \| Mavi Büyücüler \| Durin'in Felaketi

Orta Dünya ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[5] Kralın Dönüşü'nde Théoden, Pelennor Çayırları Savaşı'nda Rohirrim'e öncülük ederken Oromë'ye benzetilir: "Delirmiş gibiydi adeta; ya da babalarının cenk çılgınlığı damarlarında akmaya başlamıştı; Karyele'nin üzerinde eskinin tanrıları gibi duruyordu, tıpkı dünya daha gençken olan Valar savaşındaki Muhteşem Oromë gibi."^{[T 3]}

[7] "Sayısız gözyaşı dökeceksiniz ve Valar size karşı öyle bir duvar örecek ve sizi öyle bir dışarıda bırakacak ki, ağıtlarınızın yankısı bile aşamayacak dağların üzerinden. Batıdan doğunun en uç noktasına dek, Valar'ın gazabı Fëanor Hanedanı'nın üzerine çökecek ve onların takipçisi olan herkes de uğrayacak bu akıbete. Ettikleri Yemin önüne katacak onları ve yanlış yola sürükleyecek ve onları daima peşinden gitmeye ant içtikleri hazinelerinden ayrı koyacak. İyi başlayan her şey felakete dönüşecek ve akrabanın akrabaya ihaneti ve ihanet korkusu yol açacak tüm bunlara. Bundan böyle ebediyen Yoksun Bırakılanlar olacaklar." Silmarillion^{[T 4]}

[1] Carpenter 2023, #154 to Naomi Mitchison, September 1954

[Valaquenta-3] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Tolkien 2022, "Valaquenta"

[4] Tolkien 1998, 5. kitap, 6. bölüm "Pelennor Çayırları Savaşı"

[6] Tolkien 2022 9. bölüm "Noldor'un Kaçışına Dair"

[Three_is_Company-8] Tolkien 1997, 1. kitap, 3. bölüm "Üç Kafadar"

[Many_Meetings-9] Tolkien 1997, 2. kitap, 1. bölüm "Nice Buluşmalar"

[10] Tolkien 1998a, 4. kitap, 10. bölüm "Efendi Samwise'ın Seçimi"

[Parma_Eldalamberon_2007-11] Tolkien 2007, s. 150 "Words, Phrases and Passages"

[SilmarillionÜzerine-2] Kocher, Paul H. (1980). A reader's guide to The Silmarillion. Boston: Houghton Mifflin. ISBN 0-395-28950-5.

[:1-12] Tolkien, J.R.R. (2007). Silmarillion. İthaki.

[13] Tolkien, J.R.R. (2007). "Quenya ve Sindarin İsimlerindeki Öğeler". Silmarillion.

[T 1]

[1]

[T 2]

[a]

[b]

[T 5]

[T 6]

[T 7]

[T 8]

[2]

[3]

[T 3]

[T 4]