Viva Zapata (film)
| Viva Zapata! | |
 "Viva Zapata" (Viva Zapata!) filminin özgün sinema afişi | |
| Yönetmen | Elia Kazan |
|---|---|
| Yapımcı | Darryl F. Zanuck |
| Senarist | John Steinbeck (senaryo) Edgecumb Pinchon (kitap) |
| Oyuncular | Marlon Brando Jean Peters Anthony Quinn |
| Müzik | Alex North |
| Görüntü yönetmeni | Joseph MacDonald |
| Kurgu | Barbara McLean |
| Stüdyo | Twentieth Century-Fox |
| Dağıtıcı | Twentieth Century-Fox |
| Cinsi | Sinema filmi |
| Türü | Biyografik dram, tarihî western |
| Renk | Siyah-beyaz |
| Yapım yılı | 1952 |
| Çıkış tarih(ler)i | 7 Şubat 1952, New York Nisan 1952, Cannes Film Festivali Aralık 1953, İstanbul (Atlas Sineması) |
| Süre | 113 dakika |
| Ülke |  ABD |
| Dil | İngilizce, yer yer İspanyolca |
| Diğer adları | Viva Zapata (Türkiye, Almanya, Avusturya) Viva Zapata! (ABD) ¡Viva Zapata! (İspanya) |
Viva Zapata, 1952 ABD yapımı, biyografik dramatik western filmdir. Filmin adı İspanyolcada Yaşasın Zapata anlamına gelmektedir. Film Türkiye'de ilk kez Aralık 1953'te sinemalarda,[1] son olarak da 4-19 Nisan 2009 tarihleri arasında yapılan 28. Uluslararası İstanbul Film Festivali'nde gösterilmiştir.[2]
Senaryosunu Pulitzer ve Nobel Edebiyat ödüllü Amerikalı yazar John Steinbeck'in, Edgecumb Pinchon'ın 1941 yılında yayımladığı Zapata the Unconquerable (Yenilmez Zapata) adlı biyografik kitabına[3] dayandırarak yazdığı (bu durum jenerikte belirtilmemiştir) filmi Elia Kazan yönetmiş, başlıca rollerinde Marlon Brando, Jean Peters ve Anthony Quinn oynamışlardır. Yapımcılığını Darryl F. Zanuck'un üstlendiği filmin özgün müziğini Alex North bestelemiş, siyah beyaz görüntülerini ise Joseph MacDonald çekmiştir.
Film 1910'dan 1917'ye kadar süren Meksika Devrimi'nin en önemli kişiliklerinden biri olan köylü lider Emiliano Zapata'nın, Meksika'nın gaddar diktatörü Porfirio Díaz'ın yozlaşmış ve baskıcı rejimine karşı başlattığı mücadelenin öyküsünü anlatmaktadır. Filmin tanıtım sloganı şöyledir: "Efsane olmuş bir haydut!... Meksika'nın beyaz atlı kaplanının kükreyen öyküsü"[4]
1953'te Anthony Quinn'in "en iyi yardımcı aktör" Oscar'ını kazandığı Sinema Sanatları ve Bilimleri Akademisi töreninde film 4 dalda daha ödüle aday gösterilmişti. Bunlar "En iyi aktör" (Marlon Brando), "en iyi senaryo" (John Steinbeck), "en iyi müzik" (Alex North) ve "en iyi dekor" ödülleriydi. Marlon Brando'ya ayrıca Cannes Film Festivali ve BAFTA "en iyi aktör" ödülleri verildi.
Konusu
[değiştir | kaynağı değiştir]1909 yılında aralarında Emiliano Zapata'nın da (Marlon Brando) bulunduğu bir grup Meksikalı köylüden oluşan heyet, yaşadıkları bölgedeki adaletsizlikleri aktarmak üzere Meksika'nın devlet başkanı Porfirio Diaz'ın (Fay Roope) huzuruna çıkarlar. Üzerleri hakaret edilircesine aranarak huzura kabul edilen bu pejmürde kıyafetli insanlar oldukça ezik tavırlar içindedirler. Hükûmete yakın toprak ağaları tarafından verimli topraklarına el konmuş ve çorak, kayalık bir bölgede yaşamaya zorlanmışlardır. Çekinerek arz ettikleri bu şikâyetleri Diaz tarafından kulak ardı edilir. Bu duruma heyettekilerden bir tek Zapata itiraz eder ama bu karşı gelmesi Diaz tarafından mimlenmesinden başka işe yaramaz.
Yasal yollardan haklarını alamayınca Emiliano Zapata, kardeşi Eufemio Zapata (Anthony Quinn) ile birlikte Meksika'nın güneyinde bir isyanı başlatırlar. Meksika'nın kuzeyinde de aynı şekilde Pancho Villa (Alan Reed) ayaklanmıştır. Her iki isyancı da naif reformcu Francisco Madero'nun (Harold Gordon) liderliği altında güçlerini birleştirirler. Sonunda Diaz ülkeyi terk etmek zorunda kalır ve yerine Madero geçer. Madero iyi niyetli ve inançlı bir reformcudur ama işleri kısa sürede çözecek gibi gözükmemektedir. Zayıf karakterli bu lider Zapata'nın köylülerinin toprak sorununa köklü bir çözüm getiremediği gibi hemen General Huerta'nın (Frank Silvera) etkisine girer. Durumdan hoşlanmayan ve kendine sunulan nimetleri de geri tepen Zapata güneye, bölgesine geri döner. Bir darbeyle Madero'yu öldürüp idareyi ele alan General Huerta, Zapata'nın peşine düşer ama Zapata'ya yenilir.
Artık General rütbesi almış olan iki devrimci, Zapata ve Pancho Villa merkezde buluşurlar. Zapata'ya saygı duyan ve onun gerçek bir lider olacağına inancı tam olan Villa, ülkenin başına geçmekte çekimserdir. Pancho Villa'nın ısrarı ile bir süreliğine ülke yönetimini alan Zapata'nın, mevcut rejimin de en az öncekiler kadar yozlaşmış olduğunu anlaması uzun sürmez. Politik veya askerî gücü eline geçirenlerin, uğruna savaştıkları halkı unutup tıpkı devirdikleri despot liderler gibi halka zulmetmeyi sürdürdüklerine şahit olur. Kendi bölgesinden gelen bir köylü heyetini kabul ettiğinde onlardan kardeşi Eufemio Zapata'nın bölgesinde diktatör kesildiği ve kendi kanunlarını uyguladığını, köylülerin topraklarına ve hatta kadınlarına el koyduğunu öğrenir. Bıkkın bir şekilde sorunla ilgileneceğini söyleyip köylüleri başından savmaya çalışırken filmin başındaki Diaz gibidir. Hatta köylülerden biri de (Henry Silva) tıpkı onun yıllar önce yaptığı gibi ısrarcı davranınca köylünün adını tıpkı Diaz'ın yıllar önce kendisine yaptığı şekilde kalemle işaretlerken birden kendine gelir. Her şeyi olduğu gibi bırakarak bölgesine döner ve kardeşinden hesap sorar. Kardeşi karısını elinden aldığı köylü tarafından gözlerinin önünde öldürülür. Kardeşinin haksız olduğunu bilen Zapata buna ses çıkarmaz.
Köylülere kendi topraklarını kendi silahlarıyla savunmalarını, bunu yaparken de sadece kendilerine güvenmelerini, asla liderlerden veya kurtarıcılardan medet ummamalarını salık veren Zapata mücadelesine kaldığı yerden devam ederken yalnız başına gittiği bir köyde kendisine tuzak kurulur ve delik deşik edilerek öldürülür. Tanınmaz hâle gelmiş cesedi ibret için kendi köyünün meydanına bırakılır. Ancak köyün sağduyulu yaşlıları bu cesedin tanınmayacak durumda olduğunu ve Zapata'ya ait olmadığını yayarlar. Önemli olanın kişiler değil bir inanç sistemi olduğu yönündeki Zapata'nın öğretilerinin böylelikle hayata geçmiş olduğu anlaşılır.
Oyuncu kadrosu
[değiştir | kaynağı değiştir]
.jpg)
| Aktör/Aktris | Rolü |
|---|---|
| Marlon Brando | Emiliano Zapata |
| Jean Peters | Josefa Zapata |
| Anthony Quinn | Eufemio Zapata |
| Alan Reed | Pancho Villa |
| Joseph Wiseman | Fernando Aguirre |
| Arnold Moss | Don Nacio |
| Margo | Soldadera (kadın asker) |
| Harold Gordon | Francisco Indalecio Madero |
| Lou Gilbert | Pablo |
| Frank Silvera | Victoriano Huerta |
| Florenz Ames | Señor Espejo |
| Richard Garrick | Yaşlı General |
| Fay Roope | Başkan Porfirio Diaz |
| Mildred Dunnock | Señora Espejo |
| Henry Silva | Hernandez (Zapata'ya Hesap Soran Köylü) |
Ödülleri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Oscar Ödülleri 1953[değiştir | kaynağı değiştir]
BAFTA 1953[değiştir | kaynağı değiştir]
|
Cannes Film Festivali 1952[değiştir | kaynağı değiştir]
Altın Küre 1953[değiştir | kaynağı değiştir]
Amerikan Yönetmenler Birliği Ödülü 1953[değiştir | kaynağı değiştir]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Film hakkında notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Sinemada genellikle sert kötü adamı canlandıran Amerikalı oyuncu Henry Silva'nın da filmde çok küçük bir rolü var. Aslında bu rol Silva'nın sinemadaki ilk oyunculuk denemesi ve filmin jeneriğinde de adı geçmiyor. Filmin sonlarına doğru Zapata'dan hesap soran köylü rolünü oynuyor.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Milliyet Gazetesi Arşivi". gazetearsivi.milliyet.com.tr. 12 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2010.
- ^ "28. Uluslararası İstanbul Film Festivali". www.iksv.org. 23 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2010.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2009.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- IMDb'de Viva Zapata
- allmovie.com'da "Viva Zapata!" 23 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- 1950'lerde macera filmleri
- 1950'lerde Western filmler
- Amerika Birleşik Devletleri macera filmleri
- Film ödülü sahipleri
- Tarihî filmler
- Gerçek olaylara dayanan filmler
- Amerika Birleşik Devletleri romanlarından uyarlanan filmler
- Amerika Birleşik Devletleri biyografik filmleri
- Konusu Meksika'da geçen filmler
- John Steinbeck'in senaryosunu yazdığı filmler
- Joseph MacDonald'ın görüntülediği filmler
- Elia Kazan'ın yönettiği filmler
- Alex North'un müziğini yaptığı filmler
- 20th Century Fox filmleri
- Colorado'da çekilmiş filmler
- Darryl F. Zanuck'un yapımcısı olduğu filmler
- Amerika Birleşik Devletleri yapımı siyah-beyaz filmler
- 1950'lerde İngilizce filmler
- 1952 çıkışlı dramatik filmler
- Amerika Birleşik Devletleri dramatik aksiyon filmleri