Volkanik kül
Volkanik kül, volkanik patlamalar sırasında meydana gelen 2 milimetre (0,079 in) çapından daha az olan toz halindeki kayaç, mineraller ve volkanik cam parçalarıdır.[1] Volkanik kül terimi, genellikle, 2 mm'den büyük partiküller de dahil olmak üzere tüm patlayıcı maddeleri (tefra olarak adlandırılır) içine alabilecek şekilde kullanılır. Volkanik kül, magma içindeki çözünmüş gazlar genişlediğinde ve şiddetle atmosfere kaçtığında volkanik patlamalar sırasında oluşur. Sızan gazlar, magmayı parçalayarak volkanik kaya ve cam parçalarının katılaştığı atmosfere doğru iter. Kül aynı zamanda, freatomagmatik patlamalar sırasında magma suyla temasa girdiğinde ortaya çıkar ve suyun patlamayla buharlaşmasına neden olan magmanın parçalanmasına neden olur. Havaya çıktıktan sonra küller rüzgârla binlerce kilometre uzağa taşınır. Ayrıca yanardağ püskürmeleri sırasında, yanardağın üzerinde yer alan ince partiküller arasındaki sürtünmeden dolayı gök gürültüsü ve yıldırım da yaratabilir ya da yerden huni biçiminde yükselip atmosfere karışarak rüzgâr altında gittikçe büyüyen kül bulutları oluşabilir.[2]
Külün görünümü, yanardağın tipine ve püskürme tipine bağlı olarak çeşitlenir. Bu yüzden, rengi açık griden siyaha ve boyutları ince kumdan talk pudrası kadar ince olanına kadar değişebilir. Havada taşınan küller, güneş ışığını kapatarak görüş mesafesini azaltır ve zaman zaman gün boyunca tamamen kararmaya neden olur.[2]
Volkanik faaliyetlere bağlı olarak oluşan mineralce zengin büyük kül yağışları mevcut toprağa katılarak verimli toprakların oluşmasına sebep olur. Pek çok yanardağın çevresindeki toprakların verimliliği, eski kül çökellerine bağlıdır.[3] Ancak yeni düşmüş olan kül partiküllerinin akciğerler ve gözlerde kaşınmaya neden olabilecek asit kabukları vardır. Yağmurla hızla uzaklaştırılan bu asit kabuk, sonradan yerel su kaynaklarını kirletebilmektedir. Asidik küller bitki örtüsünü de tahrip ederek ekin kıtlığına yol açar.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Rose, W.I.; Durant, A.J. (2009). "Fine ash content of explosive eruptions". Journal of Volcanology and Geothermal Research. 186 (1–2). ss. 32-39. Bibcode:2009JVGR..186...32R. doi:10.1016/j.jvolgeores.2009.01.010.
- ^ a b "VOLKANİK KÜLÜN SAĞLIK ÜZERİNE ETKİLERİ" (PDF). 3 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Şubat 2017.
- ^ "Volkanik Kul Yagisi Bilgilendirme" (PDF). 3 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Şubat 2017.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- "Kül yağışı öncesinde, sırasında ve sonrasında yapılması gerekenler" (PDF). Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü. 3 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Şubat 2018.
