X.Org Sunucusu
 | |
| Geliştirici | X.Org Foundation |
|---|---|
| Güncel sürüm | 21.1.21[1]  25 Kasım 2025 |
| Kod deposu | |
| İşletim sistemi | Unix benzeri, Linux, BSD, macOS, Solaris |
| Tür | Pencere sistemi |
| Lisans | MIT Lisansı |
| Resmî sitesi | x |
X.Org Sunucusu, X Pencere Sistemi protokolünün bir uygulamasıdır ve Unix benzeri işletim sistemleri için en yaygın kullanılan X sunucusudur.[2] X.Org Sunucusu, X.Org Foundation tarafından geliştirilmektedir ve özgür, açık kaynak kodlu bir yazılımdır.[2]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]X.Org Sunucusu, XFree86 projesinden ayrılarak 2004 yılında bağımsız bir proje olarak ortaya çıkmıştır.[3] XFree86'nin lisans değişikliği ve topluluk ile yaşanan anlaşmazlıklar sonucunda, geliştiriciler X.Org Foundation çatısı altında yeni bir X sunucusu geliştirmeye başlamışlardır.[4]
Özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]X.Org Sunucusu, istemci-sunucu mimarisi ile çalışır; grafiksel uygulamalar (istemciler), X sunucusu aracılığıyla ekran, klavye ve fare gibi donanımlara erişir.[2] Sunucu, ağ üzerinden çalışmaya uygun şekilde tasarlanmıştır ve birden fazla istemcinin aynı anda grafiksel arayüzü kullanabilmesini sağlar.[5]
Başlıca özellikleri şunlardır:
- Donanım hızlandırmalı grafik desteği
- Çoklu monitör desteği (Xinerama, RandR)
- Geniş sürücü desteği (özellikle Linux ve BSD çekirdekleri için)
- Uzaktan masaüstü erişimi (XDMCP, SSH tünelleme ile)
- Genişletilebilirlik (modüller ve eklentiler ile)
Platform Desteği
[değiştir | kaynağı değiştir]X.Org Sunucusu, başta Linux olmak üzere pek çok Unix benzeri işletim sisteminde çalışmaktadır. Ayrıca BSD türevleri, Solaris ve macOS gibi sistemlerde de kullanılabilir.[2]
Kullanım ve Yaygınlık
[değiştir | kaynağı değiştir]X.Org Sunucusu, özellikle GNOME, KDE, Xfce gibi popüler masaüstü ortamları tarafından varsayılan olarak kullanılmıştır.[6] Son yıllarda Wayland gibi yeni nesil pencere sistemleri geliştirilmeye başlanmış olsa da, X.Org Sunucusu hâlâ birçok dağıtımda varsayılan olarak yer almaktadır.[7]
Geliştirme ve Lisans
[değiştir | kaynağı değiştir]X.Org Sunucusu, MIT Lisansı ile dağıtılmaktadır ve açık kaynak kodludur.[2] Geliştirme çalışmaları X.Org Foundation tarafından yürütülmekte ve dünya genelinde birçok gönüllü katkıda bulunmaktadır.[8]
Ayrıca Bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "[ANNOUNCE] xorg-server 21.1.21". 25 Kasım 2025. Erişim tarihi: 25 Kasım 2025.
- ^ a b c d e "X.Org Server". 21 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2025.
- ^ "X.Org Foundation Announces X Window System X11R6.7 Release". Erişim tarihi: 20 Mayıs 2025.
- ^ Stone, Daniel (2004). "X.Org: Rebuilding the X Window System Community". Linux Journal, 124. ss. 74-76.
- ^ "X Window System Architecture". Erişim tarihi: 20 Mayıs 2025.
- ^ "Desktop Environments for Linux". 17 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2025.
- ^ "The Future of the Linux Desktop". 28 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2025.
- ^ "X.Org Foundation". 10 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2025.