GNOME
 | |
 GNOME 49'dan bir ekran görüntüsü. | |
| Geliştirici | GNOME geliştiricileri |
|---|---|
| İlk yayınlanma | 3 Mart 1999)[1] |
| Güncel sürüm | 49[2]  17 Eylül 2025 |
| Kod deposu | |
| Programlama dili | C, C++, Vala, Python, JavaScript[3] |
| İşletim sistemi | Unix tipi |
| Platform | Wayland ve X11 |
| Tür | Masaüstü ortamı |
| Lisans | GPL ve LGPL |
| Resmî sitesi | gnome.org |
GNOME (İngilizce: GNU Network Object Model Environment, Türkçe: GNU Ağ Nesne Modeli Ortamı), açık kaynak kodlu, özgür masaüstü ortamı. GNU Tasarısı'na bağlı GNOME Projesi topluluğunca geliştirilmekte olan GNOME, Unix ve BSD tabanlı birçok işletim sistemine kurulabilmektedir.
Ağustos 1997'de Richard Stallman'ın özgür yazılım öğelerini tam olarak taşıyan bir masaüstü ortamı arayışları doğrultusunda Miguel de Icaza ve Federico Mena tarafından, o sıralar özgür yazılım olmayan QT kütüphanesini kullanan KDE'ye bir başka seçenek olması için geliştirilmeye başlanmış ve günümüzde de KDE ile birlikte en popüler Unix masaüstü ortamı olmuştur.
GIMP Toolkit (GTK+) ve kendine ait GNOME kütüphaneleri kullanılarak geliştirilmektedir. Yalnızca kişisel bilgisayarlar için değil, taşınabilir ortamlar için de yavaş yavaş yer edinmeye başlamış ve Nokia'nın ağ (web) tablet ürünleri için kullanıcı arabirimi ortamı olarak kullanılmaktadır.
GMEA ile bu platform OpenMoko ve Intel MID ve diğer taşınabilir aygıtlarına da taşınmaktadır. 3.36 sürümü itibarı ile GNOME arayüzü, 38'den fazla dili desteklemektedir. Her bir dilde en az %80 oranında tercüme edilmiştir.[4]
Detaylar
[değiştir | kaynağı değiştir]GNOME, KDE ile beraber en çok kullanılan masaüstü ortamlarından biridir.[5][6][7] Minimalist tasarımı, akıcılığı ve bazı tarihi nedenler onun birçok dağıtımda varsayılan masaüstü ortamı olmasını sağlamıştır.[8][9][10][11]
2025 itibarıyla,
dahil olmak üzere birçok dağıtımda varsayılan masaüstü ortamı olarak gelmektedir ve çoğu dağıtımın resmi depolarında bulunmaktadır.[12][13]
GNOME, hem gönüllü hem de maaşlı geliştiriciler tarafından ortak geliştirilmektedir. En çok katkıda bulunan şirket geliştirici ise Red Hat'tir.[14]
Tasarım felsefesi
[değiştir | kaynağı değiştir]GNOME'un tasarım felsefesi GNOME 2 ile beraber değişikliğe gitmiş, verimlilik ve sadelik odaklı şekillenmiştir. GNOME'un ileri bilgiye ihtiyaç duymaksızın kullanımı hedeflenmiştir.[15]
GNOME bu düşüncesini gerçekleştirmek için birtakım tercihleri benimsemektedir. Bunlardan bazıları bir uygulamanın kullanımı için akılda tutulması gereken bilginin azlığı, verilen herhangi bir bilginin kısa ve anlaşılabilir olması, yapılacak bir işin olabildiğince kısa yoldan gerçekleştirilmesinin sağlanmasıdır.[15]
GNOME'un dizayn felsefesinin detaylarını içeren yönergelere "GNOME Human Interface Guidelines" adı verilmiştir.
Birçok masaüstü ortamının aksine, minimalizm hedefi sebebiyle bazı temel özellikler GNOME'da tercih edilmemektedir ancak üçüncü parti eklentilerin yardımıyla birçok özellik ve kişiselleştirme seçeneği kullanıcıya kolaylıkla sunulmaktadır. Masaüstüne herhangi bir dosya veya uygulama yerleştirilememesi bunlardan biridir.[16]
| “ | GNOME, dikkat dağıtıcı unsurları ortadan kaldırarak işinize odaklanmanızı sağlar. Sadelik, özellik yoksunluğu değil; amacın netliğidir. | „ |
—GNOME Baş Tasarımcısı Allan Day[17] | ||
GNOME 3 tartışmaları ve eleştiriler
[değiştir | kaynağı değiştir]_showing_search_function_in_overview_mode.png)
GNOME, övgülerin yanı sıra eleştirilere de maruz kalmıştır. GNOME 2 ile başlayan ve GNOME 3 ile somutlaşan minimalizm odaklı tasarım felsefesinin bir sonucu olarak birçok özelliğin kaldırılması veya yenisiyle değiştirilmesi bazı topluluklar tarafından tepkiye karşılanmış, kullanıcılar arasında tartışmaya sebebiyet vermiştir.
Bu tartışmalardan bazıları, 2011'de yayınlanan GNOME 3 ile hazır gelen GNOME Shell arayüzünün ciddi değişikliklerden biri olan pencere küçültme ve büyütme tuşlarının kaldırılması üzerine yaşanmıştır.[18][19][20] Tepki gösteren kullanıcılara Linux'un oluşturucusu Linus Torvalds da dahildir. GNOME 3'ün felsefesini beğenmemiş, GNOME çatallaması bir masaüstü ortamı görmeyi dilediğini belirtmiştir.[21][22]
GNOME alternatifleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Geleneksel masaüstü deneyiminin GNOME 3 ile ciddi manada değişmesi sonucu GNOME alternatifi birtakım masaüstü ortamları çıkış yapmış, geleneksel masaüstü deneyimini geri getirmeyi hedef belirlemişlerdir.
İlk kez 2011'de yayınlanan, GNOME 2 çatallaması olan MATE, GNOME'un aldığı kararların ardından geleneksel masaüstü deneyimini geri getirmeye çalışan masaüstü ortamlarından biridir.[23] Hızlıca popülaritesini arttırmayı başaran MATE, 628 kişinin katıldığı 2011'de düzenlenen LinuxQuestions Members Choice Awards üzerinde yapılan bir ankette çıkışından birkaç ay sonra "en iyi masaüstü ortamı" anketinde yüzde 3.5 oy almış, bir sene sonra, 793 kişinin katıldığı 2012 anketinde bu oranı yüzde 7.5'e yükseltmiştir.[24][25]
GNOME'un tercihlerinin ardından çıkış yapan ve geleneksel masaüstü deneyimini korumayı amaçlayan masaüstü ortamlarından biri de 2011'de yayımlanan Cinnamon'dur. Linux Mint 13 ile hazır gelmeye başlamasının ardından hızlıca popülarite kazanmıştır. LinuxQuestions Members Choice Awards 2011 anketinde yüzde 2.5 oy alan Cinnamon, bu oranı 2012'de yüzde 10'a kadar yükseltmeyi başararak aynı ankette yüzde 12.8 oy alan öncülü GNOME'a son derece yaklaşmıştır.[24][25]
Ubuntu'nun geliştiricisi Canonical tarafından geliştirilen Unity, GNOME'un tasarım felsefesinin "Canonical'ın görüşüyle uyuşmaması" sebebiyle geliştirilmiştir.[20]
GNOME Flashback
[değiştir | kaynağı değiştir]GNOME Flashback, yeni arayüze alışamayan kullanıcıların isteklerini yerine getirmek için geleneksel masaüstü deneyimini benimseyen, bizzat GNOME tarafından desteklenen bir masaüstü ortamıdır.[26]
GNOME masaüstü ortamı kullanan bazı Linux dağıtımları
[değiştir | kaynağı değiştir]Listedeki bazı dağıtımlar GNOME'u varsayılan olarak kullanmakta, bazıları ise opsiyonel olarak sunmaktadır.
- Pardus
- Manjaro Linux
- Ubuntu
- Debian
- Solus
- Zorin OS
- Fedora
- Arch Linux
- CentOS
- OpenSUSE
- Kali Linux
- VanillaOS[27]
- GnomeOS[28]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- GNOME Ana Sayfası2 Ağustos 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- GNOME Türkiye Ana Sayfası 17 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Eklenti sitesi25 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "GNOME 1.0 Released". The GNOME Project. 3 Mart 1999. 19 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2016.
- ^ "Introducing GNOME 49, "Brescia"" (İngilizce). 17 Eylül 2025. Erişim tarihi: 17 Eylül 2025.
- ^ "GNOME Languages". 26 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2014.
- ^ "GNOME 3.36 Release Notes >> Internationalization". 21 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2020.
- ^ Mart, VPS. "Linux GUI Options: 9 Best Linux Desktop Environments to Use". VPS Hosting (İngilizce). 23 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2025.
- ^ Kiarie, James (14 Ağustos 2024). "10 Most Popular Linux Desktop Environments of All Time". www.tecmint.com (İngilizce). 4 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2025.
- ^ "Google Search". www.google.com. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2025.
- ^ King, Bertel (1 Temmuz 2022). "7 Ways GNOME Is the Leading Linux Desktop Environment". MUO (İngilizce). 2 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2025.
- ^ Perkins, John (27 Kasım 2020). "GNOME Shell Review: Minimal Desktop with Great Performance". Make Tech Easier (İngilizce). 3 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2025.
- ^ McKay, Dave (9 Nisan 2024). "GNOME 46: Does It Make the Switch to Linux Worth It?". How-To Geek (İngilizce). 10 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2025.
- ^ "GNOME 48 released with Notification Stacking, Performance Improvements and initial HDR support". GamingOnLinux (İngilizce). 20 Mart 2025. 22 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2025.
- ^ "GNOME 48 Released! To be Default in Ubuntu 25.04 | Fedora 42 | UbuntuHandbook". ubuntuhandbook.org. 22 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2025.
- ^ "GNOME". gnome.org (İngilizce). 1 Aralık 1998 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2025.
- ^ "Wayback Machine" (PDF). blogs.gnome.org. 21 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2025.
- ^ a b "Design Principles - GNOME Human Interface Guidelines". developer.gnome.org. 8 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2025.
- ^ "Chapter 1. Enabling desktop icons | Customizing the GNOME desktop environment | Red Hat Enterprise Linux | 9 | Red Hat Documentation". docs.redhat.com. 17 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2025.
- ^ https://garyarmstrong.blog/62605/the-sleek-modern-fast-linux-gnome-desktop-environment
- ^ "GNOME 3 Removes Minimise, Maximise Buttons – OSnews". www.osnews.com. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2025.
- ^ Allan (1 Mart 2011). "Where did the buttons go?". As far as I know (İngilizce). 20 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2025.
- ^ a b "Canonical Ubuntu Splits From GNOME Over Design Issues". PCWorld (İngilizce). Erişim tarihi: 14 Ağustos 2025.
- ^ "Linus Torvalds would like to see a GNOME fork". ZDNET (İngilizce). 21 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2025.
- ^ "Linus Torvalds finds GNOME 3.4 to be a "total user experience design failure"". ZDNET (İngilizce). 7 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2025.
- ^ bobjabba (17 Mayıs 2012). "Going back to what works: the MATE Desktop Environment" (İngilizce). Erişim tarihi: 14 Ağustos 2025.
- ^ a b "Desktop Environment of the Year". www.linuxquestions.org (İngilizce). 16 Ekim 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2025.
- ^ a b "Desktop Environment of the Year". www.linuxquestions.org (İngilizce). 7 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2025.
- ^ "Projects/GnomeFlashback – GNOME Wiki Archive". wiki.gnome.org. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2025.
- ^ VanillaOS 19 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ GnomeOS 15 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
 | Linux ile ilgili bu madde bir taslaktır. Maddenin içeriğini geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. |
 | Özgür ve açık kaynak kodlu yazılım ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
| Uygulamalar |
| | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Platform bileşenleri |
| |||||||||||||||||
| Topluluk | ||||||||||||||||||
| Kişiler | ||||||||||||||||||