Yahya Muhammed Hamideddin
| Yahya Muhammed Hamideddin | |
|---|---|
| Majeste Emîrü'l-mü'minîn İmam ve Müminlerin Emiri Müminlerin Prensi Evrenin sahibi olan Allah’a güvenen kimse | |
 Yahya'nın Portresi, Ameen Rihani, 1922. İmam Yahya hayatı boyunca fotoğraflanmayı reddetti. | |
| Yemen Kralı | |
| Hüküm süresi | 30 Ekim 1918 - 17 Şubat 1948 |
| Önce gelen | Akdilek Mahmud Paşa (Osmanlı Valisi olarak) |
| Sonra gelen | Ahmed bin Yahya |
| Yemen İmamı | |
| Hüküm süresi | 4 Haziran 1904 - 17 Şubat 1948 |
| Önce gelen | Muhammad bin Yahya Hamideddin |
| Sonra gelen | Ahmed bin Yahya |
| Doğum | el-Mutawakkil 'ala Allah Rab ül-Alemin İmam Yahya bin El-Mansur bi'llah Muhammed Hamidaddin 18 Haziran 1869 San'a, Yemen, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 17 Şubat 1948 (78 yaşında) Yemen Krallığı |
| Çocuk(lar)ı | Ahmed bin Yahya Hasan bin Yahya Ali bin Yahya Abdullah bin Yahya İbrahim bin Yahya İsmail bin Yahya Kasım bin Yahya Yahya bin Yahya Abdülrahman bin Yahya Almtehr bin Yahya Mohsen bin Yahya Abbas bin Yahya Hüseyin bin Yahya |
| Babası | Muhammad bin Yahya Hamideddin |
| Dini | Zeydi Şii İslam |
| İmza |  |
Emirû'l-Müminin el-Mütevekkil Alellah Rab'ül-Alemin İmam Yahya bin el-Mansur Bi'llah Muhammed Hamideddin (Arapça: يحيى محمد حميد الدين محمد المتوكل, 18 Haziran 1869 - 17 Şubat 1948), kısaca Yahya Muhammed Hamideddin ya da Osmanlı kaynaklarında geçtiği gibi İmam Yahya; Yemenli imam ve siyasetçi ve 1918-1948 arası Yemen Mütevekkilî Krallığı kralı ve kurucusu. Yemen'in büyük bölümünü ve bugünkü Suudi Arabistan'ın güney bölgesini 900 yılı aşkın bir süre yöneten Kasımî hanedanının Hamideddin kolundan dünyaya geldi. Babasının ölümünden sonra 4 Haziran 1904'te Yemen imamı olup Zeydi yönetimini tanımayan Osmanlı İmparatorluğu'na karşı çeşitli isyanlar düzenledi.[1] 1911 yılında imzalanan Da'an Mukavelesi'nde tanınmasıyla Osmanlı'yla uyumlu bir politika yürütmeye başladı.[2] I. Dünya Savaşı'nda tertiplenen Arap Ayaklanması'na katılmayarak Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı kaldı. Savaşın Osmanlı'nın yenilgisiyle sonuçlanması ve Mondros Ateşkes Anlaşması hükümleri uyarınca Osmanlı Ordusunun Kasım 1918'de diğer Arap vilayetlerinden olduğu gibi Yemen'den de çekilmesi üzerine İmam Yahya 17 Kasım 1918'de San'a'ya girdi ve Yemen'in bağımsızlığını ilan etti. 30 Ekim 1918 tarihinde ise kendini Yemen Emiri ilan ederek Yemen Zeydi Emirliği'ni kurdu. Osmanlı Ordusu'nun bıraktığı ve silah tacirlerinden temin ettiği silahlar ile Birleşik Krallık'a karşı direndi. Kasımiler döneminden kalan Büyük Yemen idealini gerçekleştirmek isteyen Yahya Osmanlı ile Birleşik Krallık arasında belirlenen sınır olan Menekşe Hattı'nı tanımadığını ilan ederecek Aden Protektorası'na birçok baskın düzenledi. Bunun yanı sıra Asir Emirliği ve daha sonra Suudi Arabistan olacak Hicaz ve Necid Krallığı'yle karşı karşıya geldi. Asir Emirliği'nin İmam Yahya'nın baskılarına dayanamayıp Suudi Arabistan'ın himayesine girmesinin ardından Asir Emirliği'nin isyan edip başarısız olunca Yemen'e kaçmasıyla İbn Suud ile İmam Yahya arasında bir çatışma başladı. Bu çatışma Suudi-Yemen Savaşı'na dönüştü ve sonucunda İmam Yahya yenilerek büyük bir otorite kaybına uğradı. Bu yenilgiden sonra izolasyonist bir politika izledi. II. Dünya Savaşı'nda tarafsız bir politika izledi ve herhangi bir agresif tutum sergilemedi. 17 Şubat 1948 tarihinde San'a yakınında damadı tarafından suikastle öldürüldü. İmam Yahya Yemen'i kasıp kavuran ve Yahudiler dahil olmak üzere halka acılar çektiren anarşi ve şiddet ortamına son vermeyi başarmıştır. Onun saltanatı döneminde Yahudiler nispeten elverişli koşullara sahiptiler.[3] Fotoğraf çekinmeyi sevmediğinden hiçbir fotoğrafı bulunmamaktadır.
Tuğgeneral Harold Jacob, 1923'te İmam Yahya'yı ziyaret ettiğinde bir Ford marka araba hediye etti.[4]
Çocukluk ve yetişkinlik (1869-1904)
[değiştir | kaynağı değiştir]Dönemin Osmanlı İmparatorluğu hakimiyeti altındaki Kuzey Yemen dağlık bölgelerindeki Zeydilerin imamı olan Muhammed bin Yahya Hamideddin oğlu olarak 18 Haziran 1869 Cuma günü San'a'da doğdu. Ailesi Kasımîlerin bir alt kolu olan Hamideddin hanedanından gelmekteydi. İlk eğitimini babasından aldıktan sonra Yemen'in farklı bölgelerinde dönemin hatırı sayılır isimlerinden dersler almaya devam etti. 6 yaşında Kuran'ı ezberledi.[5] 1892-93 yılları arasında Cebelüehnûm'a giderek eğitim aldı. Ali b. Ali el-Yemani, Muhammed b. Abdulmelik Anesi ve Ahmed b. Rızku's-Seyyani gibi hocalardan eğitim aldı. Eğitimini tamamladıktan sonra hocalık yapmaya başladı.[6] Dinî eğitim vermenin yanı sıra Yemen Vilayeti'nin yönetiminde çeşitli görevler aldı.[7]
İmamlığı (1904-1918)
[değiştir | kaynağı değiştir]Babasının ölümünden sonra 4 Haziran 1904 tarihinde Kafletüazir'de el-Mütevekkil Alellah unvanıyla imâmet görevine getirildi. İmamlığı'nın ilk dönemlerinden itibaren Osmanlı İmparatorluğu'nu Yemen'den çıkartmayı hedefliyordu. Göreve gelişinden kısa bir süre sonra Osmanlı'ya karşı cihat çağrısında bulunarak Yemen'in o ana kadar kalkıştığı en büyük isyanı çıkartmıştır.[8][9]
Hükümdarlığı (1918-1948)
[değiştir | kaynağı değiştir]3 Mart 1924 tarihinde halifeliğin kaldırılması ile birlikte Reşîd Rıza'nın yeni halife olmasını önerdi.[5]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Öztuna, Yılmaz, "Devletler ve Hanedanlar" Cilt:2, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara (1996), s.447
- ^ Dresch, Paul, "A History of Modern Yemen", Cambridge (2000), s. 7-8
- ^ Parfitt, Tudor (2000) 'The Jewish Image of the Imam: Paradox or Paradigm?' In: Parfitt, Tudor, (ed.), Israel and Ishmael: Studies in Muslim-Jewish relations. London: Curzon-SOAS Near and Middle East Publications, pp. 207–225.
- ^ "المواصلات في زمن الإمام يحيى". اليمن الجمهوري (Arapça). 9 Eylül 2018. 25 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2023.
- ^ a b "İmam Yahya". 3 Mayıs 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "MÜTEVEKKİL-ALELLAH, Yahyâ Hamîdüddin". TDV İslâm Ansiklopedisi. 15 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2023.
- ^ AnaBritannica 32. Cilt syf 67. Yahya (Mahmud el-Mütevekkil) ISBN 975-7760-01-3
- ^ "Yemen2". royalark.net. 4 Aralık 2008. 4 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2023.
- ^ "Yemen'de Osmanlı İdaresi ve İmam Yahya İsyanı - Siyasal Hayvan". siyasalhayvan.com. 4 Haziran 2016. 4 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2023.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Rassid Hanedanlığı'nın aile ağacı 16 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Arapça)
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Muhammed bin Yahya Hamideddin |
Yemen imamı 1904–1948 |
Sonra gelen: Ahmed bin Yahya |
| Önce gelen: makam oluşturuldu |
Yemen kralı 1918-1948 |
Sonra gelen: Ahmed bin Yahya |
| İmamlar |
| .svg) |
|---|---|---|
| Vezirler | ||
| Savaşlar ve Çatışmalar |
| |
| Antlaşmalar | ||
| Karşıt örgütler | ||
| Karşıt kişiler |
| |
| Kuzey Yemen (1918-1990) |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Güney Yemen (1967-1990) | |||||
| Yemen Cumhuriyeti (1990-) | |||||
