Yakamoz
 | Bu maddede kaynak listesi bulunmasına karşın metin içi kaynakların yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. (Kasım 2020) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
| Yakamoz (Noctiluca scintillans) | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Korunma durumu | ||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
Noctiluca scintillans
|
Yakamoz (Latince: Noctiluca scintillans, Rumca: diakamós), uyarıldığında ışık saçan tek hücreli bir deniz canlısıdır. Tek başlarına gözle görülebilir bir ışık saçamayan bu canlıların birçoğunun bir araya gelmesiyle ortaya çıkan ışığa yakamoz denmektedir. Yakamozun gözlemlenebilmesi için diğer ışık kaynaklarının (Güneş, Ay ve şehir ışıkları) yakamoz ışıklarını engellememesi gerekir.
Noctiluca scintillans balona benzer bir görünüme sahip olan bir ökaryottur. Tüm dünyada özellikle kıyı sularında çok yaygındır. Diğer ateş rengi alglerinki gibi sert bir zırha sahip değildir. İki kamçısından uzun ve yapışkan olanı ile yüzeye yakın bölgede avlanır. Rastgele hareketleri sonucu kamçısına yapışan diğer mikroskobik deniz canlılarıyla beslenir. Çapları 1–2 mm kadardır. İnce teller veya naylonlardan sık bir şekilde dokunan elek veya bir tül ile sudan ayrılabilir ve büyük bir mercek ile incelenebilirler. Genelde eşeysiz bölünme yoluyla çoğalan canlının, eşeyli olarak üreyebildiği de gözlenmiştir.
Yakamozu özel kılan ışıma olgusu, luciferin-luciferaz substrat-enzim çiftinin reaksiyonu sonucu oluşur. Bu kimyasallar sitoplazma içinde dağılmış halde bulunan binlerce küresel organelde saklanırlar.
Bu canlıların ışık yaymasının bir savunma mekanizması olduğu düşünülmektedir. Saldırıya uğrayan tek hücreli canlı, yaydığı ışıkla kendisine saldıran organizmanın daha büyük bir avcı tarafından fark edilmesini sağlar. Bu özellik balıkçılıkta da kullanılmaktadır. Balıkçılar, ay ışığının olmadığı gecelerde balıkların yakamoz oluşturduğu bölgeleri takip ederek tekneyi bu yöne çevirir ve avlanırlar. Lüfer avında da yakamoz ışığı nedeniyle lüks lambası kullanılmaktadır. Bu ışık balıkları çekmek amacıyla değil, misinasının temas ettiği yakamozların oluşturduğu ışıktan lüferlerin ürkmemesi için kullanılır. Lüks lambasının ışığı, yakamoz ışığını bastırarak lüferin misinayı fark etmesini engeller.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Yakamozun sudaki bakterilerden kaynaklandığını duydum. Bu doğru mu? – TÜBİTAK Bilim ve Teknik (arşivlenmiş)
- Eckert R, Reynolds GT (Mayıs 1967), The subcellular origin of bioluminescence in Noctiluca miliaris 3 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- http://micro.magnet.fsu.edu/featuredmicroscopist/vanegmond/noctilucadarkfieldsmall.html 7 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- https://www.hurriyet.com.tr/egitim/yakamoz-nedir-ve-ne-demek-yakamoz-nasil-olusur-ve-bitki-midir-41608205.html