Yin ile yang

Yin Yang sembolü

Yin ve Yang (Basitleştirilmiş Çince'de: 阴阳, Klasik Çince'de 陰陽) kuramı ve ilkeleri, bütün evrenin işleyişini ve hareketini açıklar. Çin'de ortaya çıkmış olan kuramın tarihi, tarım öncesi avcı-toplayıcı döneme kadar uzanmaktadır. Çin'de ve tarih boyunca etkili olduğu bölgelerde tıptan, astronomiye, kozmogoniden, tarıma, mühendisliğe kadar birçok alanda kullanılan temel bir ilke olmuştur. Bu kurama göre, Yin ve Yang kutupları hiçbir zaman durağan olmazlar. Bu yüzden mutlak değildirler. Aksine, sürekli olarak değişir ve dönüşürler. Karşıt kutuplar sürekli birlikte vardırlar. Kararlı ya da kararsız hallerde olabilirler. Karşıt kutbu olmayan hiçbir durum yoktur. Kutuplara örnekler, gece ve gündüz, aydınlık ve karanlık, büzüşme ve yayılma, soğuk ve sıcak, ön ve arka, iç ve dış, alçak ve yüksek, yavaş ve hızlı, yakın ve uzak, kısa ve uzun, taze ve kart, ham ve olgun gibidir. Yin ve Yang kuramı, insanlık tarihi boyunca ortaya çıkmış tüm bilgi ve inanç kaynakları üzerinde etki bırakmıştır.

Kullanımı tarım öncesi toplumlara kadar uzandığı bilinen kuramın yazılı olarak ilk ele alındığı eser Fu Xi'nin Yi Çing (Değişimler Klasiği, Yi Jing, 易 經, MÖ 2800) eseri olmuştur. Yi Çing'de Yin ve Yang kuramı ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Çin Tıbbı'nın da temel kuramı olan Yin ve Yang kuramı Huangdi'nin Dahiliye Klasiği / Huang Di - Nei Jing (黃帝內經, MÖ-3. yy) adlı derleme eserinde anlatılmıştır. Kaynak niteliği taşıyan bu yazılı eserde "Yin ve Yang" kuramının ilkeleri aşağıdaki başlıklarla sunulmuştur.

Her kutup birbirine karşıttır

Evrende her şeyin ve durumun birbirinden ayılmaz iki karşıt kutbu vardır. Yin Kutbu: içeri doğru, karanlık, gece, büzüşmeye doğru, yavaş, alçak gibi özellikleri temsil eder. Yang Kutbu: dışa doğru, aydınlık, gündüz, yayılmaya doğru, hızlı, yüksek gibi özellikleri temsil eder. Kutuplar haddine ulaşınca karşıtına dönüşür. Gecenin en karanlık anında gündüz başlar. En büzüşük hal yayılmaya eğilim gösterir. En manik halde depresyon tetiklenmesi beklenir vs. Siyasal konularda en baskıcı kuvvetin etkisi, olmayan kuvvete yakındır; yani, etkisi soluklaşır.

Kutuplar birbirine bağımlıdır ve birbirine dönüşürler

Yin ile Yang kutupları karşıt ama birdir.

Bu ilkeye göre, karşıtların biri oluşurken aynı anda diğeri de oluşur. Biri yok olurken sonununda diğeri de yok olur. Bir kutup haddine ulaşırsa, öbür kutup devreye girer. Bu ilke Çin Tıbbı'na göre incelendiğinde, bir hastalık ateşli başlayıp devam ettikçe soğuk belirtili rahatsızlığa dönüşebilir ve bunun tersi de mümkündür. Yani, başlangıçta Yang etkili bir hastalık, Yin etkili bir hastalığa dönüşebilir; Yin etkili hastalık da, Yang etkili seyredebilir. Çin Tıbbı'nda hastalıkların Yin karakterli ya da Yang karakterli oluşu tedavi stratejisi belirlenirken de önemli bir etkendir.

Kutuplar karşılıklı olarak üreten-tüketen veya destekleyen-kısıtlayan ilişkisi içindedir

Kutuplar birbirini ürettiği veya desteklediği gibi, aynı şekilde tüketen veya kısıtlayan ilişki içinde de olabilirler. Eğer Yin artıyorsa, Yang'a zarar verir; Yang artıyorsa, Yin'e zarar verir. Yin ve Yang'ın kararlı ve uyumlu durumu bozulur. Kışın Yang'a, yazın ise Yin'e zarar verme olasılığı yüksek olur. Öte yandan, aynı ilke tedavi için de kullanılabilir. Huang Di Nei Jing adlı klasikte "Soğuk rahatsızlıkları, sıcak yöntemlerle; sıcak rahatsızlıkları ise soğuk yöntemlerle tedavi et." denir. Bu ilkenin temel niteliği, taşkınlıkları ve seyrelmeleri kararlı hale getirmesidir. Vücudun besleyici maddeleri Yin, işlevleri ise Yang olarak temsil edilir. İşlevin işini yapması besleyici maddeye, maddenin oluşum ve dönüşümü de işleve bağlıdır.

Kutuplar karşıtını kesin olarak kendi içinde barındırır

Kutupların karşıtına dönüşmesini tetikleyen ilke de bu ilkedir. Oluşumlar, karşıtı olmadan açıklanamazlar. Yang olmadan Yin üretilemez; Yin olmadan Yang üretilemez. Birbirine dolanıktır. Bir kutbun egemenliğinin en güçlü olduğu yerde karşıt kutbu belirmeye başlar. En küçük gölge güneş ışınlarının en görkemli vurduğu sırada oluşur. Bu andan itibaren ışık azalır, gölge uzar. Gecenin içinde aydınlık ve sıcağın; gündüzün içinde de soğuk ve gölgenin bulunması; dişi görünümün içinde erkek, erkek görünümün içinde dişi olması; her sorunun çözümü; sevginin nefreti; eylemsizliğin eylemi; savunmanın saldırıyı barındırması gibi. Mizahı doğuran aşırı acıdır, acıyı doğuran aşırı neşedir. Taiji veya Yin-Yang imgesinin içindeki küçük ve karşıt renkli göz bebeği bu özelliği anlatır.

Kutuplar kendi içlerinde de sonsuz alt kutupları barındırır

Kutupların görecelilik yasası vardır. Her Yin ve her Yang tekrar tekrar kendi alt Yin ve Yang kutuplarıyla ele alınabilirler. Örneğin, gündüz Yang niteliklidir. Sabah, Yang içindeki ikincil Yang'a, akşam ise, Yang içindeki ikincil Yin'e denk düşer. Benzer şekilde, gece, Yin niteliklidir. Gece açısından bakınca, akşam, Yin içindeki ikincil Yin, sabah ise, Yin içindeki ikincil Yang'tır. Bu ilkeyle bu şekilde sonsuz göreceli durum çıkarılabilir. Son derece basit bir yapı, son derece karmaşık yapının ayrılmaz parçasıdır. Bütün ve onun parçaları, birbirinden bağımsız olarak ayrı ayrı açıklanamaz. Basit yapıyla karmaşık yapı Yin ve Yang'ın temel ilkelerine sürekli uyar. Mikro, makronun, makro da mikro yapının ayrılamaz parçalarıdır. Bu yüzden insan bedeni incelenerek evreni anlamak, evreni inceleyerek insanı çözümlemek bu bütünlükçü yapı içinde mümkün görünür.

Yin-Yang imgesinin anlamı

Değişim ve kutuplaşma aynı süreçte işler. Kutuplar birbirinin karşıtının özünü de barındırır. Her şey hiçlikten doğar ve ardından kutuplaşma da başlar. Yaygın olarak iyilik ve kötülüğün simgesi olarak bilinen Yin ile Yang'ın kuram olarak ahlaki değerlerle hiçbir ilgisi yoktur. Kuram bir şeyi ne iyi olarak, ne de kötü olarak ele alır. Aksine, tümüyle evrenin gerçekleri üzerine kuruludur. Evreni karşıtların dinamiği olarak inceler. İmge genelde siyah ve beyaz ya da mavi ve kırmızı olsa da, herhangi iki farklı renkte ve birbirinin içine akan iki damla gibi gösterilir. Bu iki farklı renkteki damla, hem karşıt kutupları, hem de akış dinamiğini yansıtır. Damlanın kuyruklaşan kısmı o kutbun toyluk dönemini, ortası kararlılık seviyesini, şişkin kısmı ise, olgunlaşma dönemini yansıtır. İki damlanın da içinde karşıt kutbun renginde küçük bir daire bulunur. Haddine ulaşmış Yin içindeki küçük Yang, Yang sürecinin başlamasını tetikler. Tersi de aynı süreci izler.

Ayrıca bakınız

• Düalist kozmoloji
• Fu Xi
• Onmyōdō
• Taegeuk
• Taiciçüen