Yayoi Dönemi
| Japonya tarihi |
|---|
 |
Yayoi dönemi (Japonca: 弥生時代 Yayoi jidai), Japonya tarihinde MÖ 300-MS 300 yıllarını kapsayan dönemdir.[1] Yayoi dönemi Japonya'nın Demir Çağı olup adını Tokyo'nun arkeologlar tarafından bu döneme ait eserlerin keşfedildiği mahallesinden almaktadır.
Yayoi kültürünün ilk kalıntıları Kyūshū adasında bulunmuş olup yüzyıllar boyunca kuzey Honshū'ya kadar yayılmıştır.[2] Demir ve tunç Japonya'da ilk kez yaklaşık eş zamanlı kullanılmıştı. Demir alet ve silahların hazırlanmasında, tunç ise geleneksel eşyaların hazırlanmasında kullanılırdı.[3][4]
Özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Yayoi dönemi, genel kabul gören görüşe göre yaklaşık MÖ 300’den MS 300’e kadar sürmüştür.[5][6][7][8] Ancak oldukça tartışmalı olmakla birlikte, seramik parçalarına yapışmış organik örneklerden elde edilen radyokarbon verileri, dönemin başlangıcının yaklaşık MÖ 1000–800 yıllarına kadar geri gidebileceğini öne sürmektedir.[9][10] Bu dönemde Japonya, büyük ölçüde yerleşik ve tarıma dayalı bir topluma geçiş yaptı. Tarım yöntemleri ve ürün üretim teknikleri, özellikle ilk olarak Kyūshū bölgesinde Kore’den ülkeye getirilerek benimsenmiştir.[11][12][13]
Yayoi dönemine ait en erken arkeolojik kanıtlar, tartışmalı olmakla birlikte, Kuzey Kyūshū’da[14] bulunmuştur. Yayoi kültürü kısa sürede ana ada Honshū’ya yayılarak yerli Jōmon kültürü ile kaynaştı.[15] “Yayoi” adı, bu döneme ait seramiklerin ilk kez bulunduğu Tokyo'daki bir bölgeden alınmıştır.[13] Yayoi seramikleri, basit süslemelere sahip olup üretiminde, daha önce Jōmon çömleklerinde kullanılan sarma tekniği uygulanmıştır.[16] Yayoi dönemi zanaatkârları bronz tören çanları (dōtaku), aynalar ve silahlar üretiyorlardı. MS 1. yüzyıldan itibaren ise Yayoi halkı, demirden yapılan tarım aletleri ve silahlar kullanmaya başladı.
Yayoi nüfusunun artmasıyla birlikte toplum daha katmanlı ve karmaşık bir hâle geldi. Bu dönemde insanlar dokumacılıkla uğraşıyor, kalıcı tarım köylerinde yaşıyor ve ahşap ile taş kullanarak yapılar inşa ediyorlardı. Ayrıca toprak mülkiyeti ve tahıl depolaması yoluyla zenginliklerini artırıyorlardı. Bu gelişmeler, belirgin sosyal sınıfların ortaya çıkmasını teşvik etti. Dönemin Çin kaynakları, Yayoi halkının dövme vebedenlerinde çeşitli işaretlere sahip olduğunu, bunların da toplumsal statü farklılıklarını belirttiğini aktarır.[17] Kyūshū'nun bazı bölgelerinde Yayoi şeflerinin, bronz ve diğer prestijli nesnelerin ticaretini desteklediği ve bunu siyasi amaçlarla yönlendirdiği anlaşılmaktadır.[18] Bu durum, Çin'in güneyindeki Yangtze deltası üzerinden Ryukyu Adaları ya da Kore Yarımadası aracılığıyla Japonya'ya ulaşan sulu çeltik tarımının benimsenmesi sayesinde mümkün olmuştur.[8][19]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Yayoi halkının kökenleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Yayoi kültürünün ve Yayoi halkının kökeni uzun süredir tartışma konusudur. En eski arkeolojik yerleşimler, Kyūshū'nun kuzeyinde bulunan Itazuke veya Nabata bölgeleridir. Bu kıyılarda yaşayan balıkçı toplulukları ile Kore'nin güney kıyısındaki topluluklar arasındaki temasların, Jōmon dönemine kadar uzandığı bilinmektedir; bu durum, olta iğneleri ve obsidyen gibi ticaret ürünlerinin değiş tokuşuyla anlaşılmaktadır.[20] Yayoi döneminde, Çin ve Kore’den gelen kültürel unsurlar bu bölgeye farklı zamanlarda, birkaç yüzyıl boyunca ulaşım gösterdi ve buradan güneye ve doğuya doğru yayıldı.[21] Bu dönem, hem göçmenlerle yerli halkın karıştığı, hem de yeni kültürel etkilerin mevcut geleneklerle harmanlandığı bir süreçti.[22]
Dilleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Çoğu dilbilimci ve arkeolog, Japon dilleri ailesinin adalara Yayoi dönemi sırasında girdiği ve bu dönemde yayıldığı konusunda hemfikirdir.
Çin'in tarihsel metinlerinde “Wo”nun ortaya çıkışı
[değiştir | kaynağı değiştir]Japonya'daki halklara dair en erken yazılı kayıtlar bu döneme ait Çin kaynaklarında görülür. Japonya için kullanılan erken dönem Çin adlarından biri olan “Wo”, ilk kez MS 57 yılında kayıtlara geçmiştir. Bu tarihte Wo'nun Na devleti, Geç Han Hanedanı İmparatoru Guangwu’dan altın bir mühür almıştır. Bu olay, 5. yüzyılda Fan Ye tarafından derlenen Hou Han Shu’da kayıt altına alınmıştır. Mühürün kendisi ise 18. yüzyılda Kuzey Kyūshū’da bulunmuştur.[23] Buna ek olarak Wo'dan 257 yılında da söz edilir; bu kez 3. yüzyıl bilgini Chen Shou tarafından derlenen Wei Zhi’de, yani Üç Krallığın Kayıtları’nın bir bölümünde geçmektedir.[24]
Yamataikoku
[değiştir | kaynağı değiştir]Wei Zhi (Çince: 魏志), Yamataikoku ve Kraliçe Himiko'dan ilk kez 3. yüzyılda bahseder. Burada, Yamataikoku, Japonya takımadalarında yer alan yaklaşık otuz krallıktan en büyüğü olarak tanımlanır. Bu kayıtlara göre krallığın hükümdarı, kraliçe Himiko idi ve Yamataikoku’nun nüfusu yaklaşık 70.000 aileye eşitti.[25] Krallığın kesin konumu tarih boyunca tartışmalı bir konu olmuştur. Ancak özellikle Osaka-Nara bölgesinde yoğun şekilde görülen Kofun dönemi höyükleri, Yamataikoku’nun Yamato Nehri havzası çevresinde bulunmuş olabileceği ihtimalini gösterir.[26]
Toponim
[değiştir | kaynağı değiştir]Bölgenin antik adları, sade ve doğrudan anlamlarıyla dikkat çeker. Yamato (“Dağların Kapısı”), kuzeyden güneye ovayı ikiye bölen nehri tanımlayan, Osaka (“Büyük Geçit”) adı, bölgeyi aşan tepelerle ilişkilendirilir. Kuzeyde Nara (“İyi Düz Zemin”), çevresinde ise Yamashiro (“Dağ Arkası”), İga (“Muhteşem Diyar”) ve İse (“Kutsal Akarsular”) yer alır.[26]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Keally, Charles T. (3 Haziran 2006). "Yayoi Culture". Japanese Archaeology. Charles T. Keally. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2016.
- ^ Nussbaum, Louis-Frédéric. (2005). "Yayoi" in Japan Encyclopedia, pp. 1051-1052.
- ^ British Museum, Dhoko (ritual spear blade) 19 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 1 Kasım 2016 tarihinde erişilmiştir.
- ^ "Neolithic Japan - Yayoi period (c. 250 BC-c. AD 250) - Japanese History Online". yamasa.org. 2004. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2016.
- ^ "Yayoi Period (300 BCE – 250 CE)". Japan Module. Pitt. 9 Ekim 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2025.
- ^ "Timelines: Japan". Asia for Educators. Columbia University. 9 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2025.
- ^ "Bronze mirror". Pitt Rivers Museum Body Arts. Oxford. 29 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2025.
- ^ a b Keally, Charles T. (3 Haziran 2006). "Yayoi Culture". Japanese Archaeology. Charles T. Keally. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2010.
- ^ Shōda, Shinya (2007). "A Comment on the Yayoi Period Dating Controversy" (PDF). Bulletin of the Society for East Asian Archaeology. 1. 5 Eylül 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)23 Eylül 2025.
- ^ Shoda, Shin'ya (2010). "Radiocarbon and Archaeology in Japan and Korea: What has Changed Because of the Yayoi Dating Controversy?". Radiocarbon. Cambridge University Press (CUP). 52 (2): 421-427. Bibcode:2010Radcb..52..421S. doi:10.1017/s0033822200045471. ISSN 0033-8222.
- ^ "The Yayoi Period: Analyzing its Culture Through Agricultural Tools". Japan Times. 16 Ağustos 2012. 9 Ekim 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2025.
- ^ Picken, Stuart D. B. Historical Dictionary of Japanese Business. Scarecrow Press. s. 13.
- ^ a b Imamura, Keiji (1996). Prehistoric Japan: New Perspectives on Insular East Asia. University of Hawaii Press. ss. 13.
- ^ "Annual Report on Research Activity 2004". JP: Rekihaku. 9 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2010.
- ^ Seiji Kobayashi. "Eastern Japanese Pottery During the Jomon-Yayoi Transition: A Study in Forager-Farmer Interaction". Kokugakuin Tochigi Junior College. 23 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Yayo, Met museum, 4 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi1 Kasım 2016
- ^ Lock, Margaret (1998). "Japanese". The Encyclopedia of World Cultures CD-ROM. Macmillan. 13 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2015.
- ^ Pearson, Richard J. Chiefly Exchange Between Kyushu and Okinawa, Japan, in the Yayoi Period. Antiquity 64(245) 912–22, 1990.
- ^ Earlier Start for Japanese Rice Cultivation 14 Aralık 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Dennis Normile, Science, 2003 (archive)
- ^ Mizoguchi (2013), p. 54.
- ^ Kidder, J. Edward Jr. (1993). "The earliest societies in Japan". Brown, Delmer (Ed.). Cambridge History of Japan, vol. 1: Ancient Japan. Cambridge University Press. ss. 48-107. ISBN 978-0-521-22352-2. p. 81.
- ^ Mizoguchi (2013), p. 53.
- ^ "Gold Seal (Kin-in)". Fukuoka City Museum. 26 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2007.
- ^ 魏志倭人伝 2010-10-16 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Chinese texts and its Japanese translation
- ^ 魏志倭人伝 5 Eylül 2025 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Chinese texts of the Wei Zhi, Wikisource
- ^ a b Clements, Jonathan (2025). Kısa Japonya Tarihi. Ay, Ahmet Can tarafından çevrildi. Kronik Kitap. s. 48. ISBN 978-625-6989-53-5.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Yayoi Culture4 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Department of Asian Art, The Metropolitan Museum of Art
 | Japonya tarihi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
| Önce gelen: Jōmon |
Japon dönemi MÖ 300-MS 300 |
Sonra gelen: Kofun |
