John (İngiltere kralı)
| John | |
|---|---|
 | |
| İngiltere kralı | |
| Hüküm süresi | 6 Nisan 1199 - 19 Ekim 1216 |
| Taç giymesi | 27 Mayıs 1199 |
| Önce gelen | I. Richard |
| Sonra gelen | III. Henry |
| Doğum | 24 Aralık 1166 Beaumont Sarayı, Oxford |
| Ölüm | 19 Ekim 1216 (49 yaşında) Newark Kalesi |
| Defin | Worcester |
| Eş(ler)i |
|
| Çocuk(lar)ı | III. Henry Richard Joan İsabella Elanor |
| Hanedan | Plantagenet Hanedanı |
| Babası | II. Henry |
| Annesi | Akitanya Düşesi Eleanor |
Yurtsuz John (24 Aralık 1166 – 19 Ekim 1216), 1215'te Magna Carta'yı imzalayan İngiltere kralıdır.
Kral olmadan önceki dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Norman krallarından II. Henry'nin en küçük oğludur. Ağabeyleri II. Henry'ye karşı isyan ettikleri için kral tarafından 1177'de İrlanda Lordu olarak atandı. Ancak 1189'da ağabeyi I. Richard babasına karşı ayaklandığında I. Richard'ı destekledi. Bu yüzden I. Richard kral olunca John'a karşı oldukça cömert davrandı ve Fransa'daki Montain kontluğunu ve İngiltere'deki pek çok araziyi bağışladı.[1]
I. Richard, küçük kardeşi John'dan İngiltere'ye girmeyeceği ve yönetime müdahale etmeyeceği konusunda söz almıştı. Ama 1190'da Üçüncü Haçlı Seferine katılmak için yola çıkmadan önce yerine yeğeni Arthur'u veliaht olarak atayınca John İngiltere'ye geldi ve Lord William Longchamp aracılığıyla yönetimi devraldı. Ancak diğer İngiliz soyluları Richard'a bağlılıklarını sürdürdüler.[1] Richard 1194'te İngiltere'ye döndü ve John'u yaptığı işkencelerin üstüne anavatanı olan İngiltere'den sürgün etti. John ağabeyinden özür diledi ve Richard kendisini affederek Mortrain ve İrlanda'daki mülklerini geri verdi.1196'da Richard'ın veliaht ilan ettiği Arthur'un Fransız kralı II. Philippe ile yaptığı yaptığı savaşta esir düşmesinin ardından John yeni veliaht olarak ilan edildi.[1]
Kraliyet yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]1199 yılında I. Richard ölünce John kral ilan edildi. Ancak Normandiya ve Anjou dükleri, onun krallığını tanımadılar ve tahtın sahibinin Fransa'da esir tutulan Arthur olduğunu ileri sürdüler. Arthur'u elinde tutan II. Philippe de Arthur'dan yana tutum aldı. John nihayet 1203 yılında Arthur'u ele geçirip öldürdü. Ancak bu sorunlarının çözülmesini sağlamadı. Zira Normandiya ve Anjou dükleri bu sefer Fransa'nın tarafına geçtiler. İngiltere'nin Fransa'daki topraklarını kaybetmesi John'un prestij kaybetmesine neden oldu. Yeniden bu toprakları ele geçirmek için harekete geçti ama sefer masraflarını karşılamak için vergileri artırması yeniden huzursuzluklara yol açtı.[1]
Kilise ile anlaşmazlıklar
[değiştir | kaynağı değiştir]John, Canterbury Başpiskoposluğu'na atamaları kendisi yapmak istiyordu. Papa III. Innocentius'un 1205 yılında Stephen Langton'u bu makama getirmesine karşı çıktı ve kendi belirlediği bir aday getirmeye çalıştı. Bunun üzerine Papalık, John'u aforoz ettiğini açıkladı. John ise misilleme olarak kilisenin mallarına el koydu. Çatışmanın galibi kilise oldu ve John, 1213 yılında Papa'nın isteklerini kabul eden bir anlaşma yapmak zorunda kaldı.[1]
Soylular ile anlaşmazlıklar
[değiştir | kaynağı değiştir]John, Papalık ile uzlaştıktan sonra Fransa'daki toprakları geri almaya yöneldi. Ancak 1214 yılında Bouvines Muharebesi'nde ağır bir yenilgi yaşadı. Tekrar İngiltere'ye döndüğünde bu sefer, adadaki baronların da kendisine karşı birleştiklerini ve isyan içinde olduklarını gördü. Durumun ciddiyetini fark edip zaman kazanmaya çalıştı ve müttefikler aradı. Papalık, John'a destek vereceğini belirtti. Bu destekten cesaret alarak asi baronların mallarına el konulması emrini verse de, baronlar oluşturdukları ordu ile Londra üzerine harekete geçtiler.[1]
Baronlar (büyük toprak sahipleri) eğer önerecekleri antlaşmayı kabul ederse onu tekrar kral yapacaklarını söylediler. Kral çaresizce bu antlaşmayı imzaladı (Magna Carta Libertatum 1215). Bu antlaşmanın önemi, tarihteki insan haklarıyla ilgili ilk yazılı antlaşma olmasıdır. Ancak baronlara tanınan ayrıcalıklar nedeniyle tamamen demokratik bir antlaşma değildir.
Magna Carta
[değiştir | kaynağı değiştir]Magna Carta Latince 'Büyük Sözleşme, Büyük Ferman' anlamına gelir ve Orta Çağ'ın en önemli belgelerinden biridir. Anlaşma feodallerin kral karşısındaki haklarını garanti eden bir belgedir. Üç temel prensibe vurgu yapar:[1]
- Kilise, din görevlilerinin atanmasında özgür olacaktır.
- Baronların rızası olmadan kararlaştırılan miktardan fazla vergi alınmayacaktır.
- Mevcut yasalara uyan özgür insanlar keyfi olarak cezalandırılmayacaktır.
Kral herhangi bir nedenle bu kanunlara uymayı reddederse, soylular onu azledip yeni bir kral seçme hakkına sahip olacaklardı. Nitekim John bu anlaşmaya uymak niyetinde değildi. Bunun üzerine baronlar II. Philippe'in oğlu Louis'i kral olması teklifi ile İngiltere'ye çağırdılar. John, Fransızlar ve baronlarla mücadele ederken dizanteri hastalığına yakalandı ve 1216 yılında öldü.[1]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: I. Richard |
 İngiltere kralı 1199 - 1216 |
Sonra gelen: III. Henry |
| Normandiya Hanedanı 911–1135 |  | |
|---|---|---|
| Blois Hanedanı 1135–1144 |
| |
| Plantagenet Hanedanı 1144–1259 | ||
* Ayrıca İngiltere Kralı; ** Ayrıca İngiltere Kralı ve İrlanda Lordu | ||
