Züleyha Gözlerini Açıyor (roman)
| Зулейха открывает глаза | |
| Yazar | Guzel Yahina |
|---|---|
| Çevirmen | N. Natalia Denissova |
| Dil | Rusça |
| Tür | Roman |
| Yayım | 2015 (özgün) 2020 (Türkçe) |
| Yayımcı | Hep Kitap |
| Sayfa | 472 |
| ISBN | 978-6051923642 |
Züleyha Gözlerini Açıyor, Guzel Yahina'nın 2015 tarihli Rusça ve 2016 tarihli Tatarca yayımlanan romanı. Eser başkahraman Züleyha`da dahil olmak üzere, 1930'dan 1946'ya kadar Stalin dönemindeki siyasi tasfiyeler sonucu Sibirya'da sürgünde mücadele eden insanların hayatlarını anlatır.
Romanın ilk cümlesi “Züleyha Gözlerini Açıyor”dur. Romandaki bu cümle, leitmotiv görevi görür. Züleyha’nın kendisi ya da çevresi hakkında yeni bir şeyler fark etmeye ya da öğrenmeye başlaması durumunda “Züleyha gözlerini açıyor” cümlesi, roman boyunca defalarca tekrar edilir. Züleyha’nın edindiği hayat deneyimlerinin sonucunda yaşadığı kişisel dönüşümlerin konu edilmesinden ve özgürleşmeyi başararak güçlü bir kadına dönüşmesinden dolayı eğitim romanı olarak kabul edilmektedir.[1][2]
Romanı, yazarı Guzel Yakhina’nın babaannesinin yaşamından esinlenilerek kaleme alınmış olması nedeniyle biyografik özellikler de taşır. Yakhina’nın babaannesi Raisa Şakirovna Şakirova, henüz yedi yaşındayken ailesiyle birlikte Sibirya’daki Angara Nehri kıyısına göç etmek zorunda kalmıştır. 1946 yılından sonra babaannesi yirmi üç yaşındayken akrabalarının yanına dönmüştür.[1][2]
Tatarcaya tercümesi — Flora Tarhanova tarafından yapılmıştır.[3]
Konusu
[değiştir | kaynağı değiştir]1930'da Züleyha, Murtaza ve kayınvalidesi Upıriha`yla Sovyetler Birliği'nde Yulbaş denilen kurgulanmış küçük bir Müslüman Tatar köyünde yaşamaktadır. Henüz on beş yaşındayken kendinden yaşça çok büyük olan kulak (varlıklı köylü) kocası ile ailesinin isteği üzerine evlendirilmiştir. Kocası annesine çok düşkündür; kendisine ise kötü davranmaktadır. Kayınvalidesi, Züleyha'nın kendisi için yaptığı her şeye karşı son derece nankördür. Züleyha, dört tane ölü kız çocuğu doğurduğu için başarısız olarak kabul edilir. Çevresindekiler tarafından sürekli aşağılanır. Züleyha, cin ve ruh hikayeleriyle ataerkilliğin birleştiği izole ve karanlık bir dünyada yaşamaktadır.
Kocası dekulakizasyon kampanyasına karşı çıkar; toprağından ayrılmayı reddeder. Kızıl Ordu askerlerine saldırdığı için SSCB İçişleri Halk Komiserliği subayı, kendini adamış bir Rus komünist Ignatov tarafından idam edilir. Daha sonra Züheyla, Ignatov ve yüzlerce başka göçmen Sibirya'da yeni bir "Yerleşim Yeri"ne doğru uzun bir sürgün yolculuğuna çıkarlar. Ignatov, Züleyha ile ilgilenmez; evinde kendi kadını vardır; ancak Züleyha gibi kıstırılmış durumdadır. Son derece uzun bir bekleme süresinden ve bazı insanların kaçmayı başardığı tren yolculuğundan sonra limana varırlar. Nehirden aşağı yerleşim yerlerine giderken tekneleri batar. Teknede mahsur kalan ve kilitlenen birçok kişi boğulmuştur. Züleyha onları kurtarmaya çalışır, neredeyse kendisi de boğulur, ancak Ignatov onu kurtarır.
Nihayet vardıkları yerleşim yeri, çok az kaynağı olan Angara Nehri kıyısında tayga ormanından başka bir şey değildir. Hikayenin geri kalanı sürgünlerin yiyecek, barınak ve sıcak giysiler olmadan hayatta kalmasının anlatıldığı bu yerde geçer. Farklı milletlerden, mezheplerden ve kaderlerden insanlar, sert doğa koşullarında hayatta kalmak için birlikte savaşmak zorundadır. Zamanla bu yer gelişir. İlk kış sert geçer ve çoğu ölür, ancak Ignatov'un liderliği ve Züleyha'nın avcılık becerileri sayesinde hayatta kalırlar. Bu trajik olaylar, beklenmedik bir şekilde Züheyla`da içsel özgürlüğe ve büyük bir kişisel dönüşüme yol açar. Hikayenin başında birbirlerine zıt kutuplarda olan Züheyla ve İvan, zamanla yakınlaşır ve sevgili olurlar.[1][2][4]
Karakterler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Züleyha: romanın kahramanı köylü bir kadındır.
- İvan İgnatov: Murtaza'yı öldüren Semruk köyünün ileri gelenlerinden Bolşevik.
- Murtaza Valiyev: Züleyha'nın kocası.
- Upıriha: Murtaza'nın annesi.
- Yusuf: Züleyha ve Murtaza'nın oğludur.
- Profesör Leybe: Kadın doğum uzmanı.
- Ressam İkonnikov
- Sumlinskiy
- İzabella Leopoldovna
- Vasiliy Gorelov
- Çirkin Karçık
- Biçura
- Davıdov
- Su anası
- Ekipman sahibi
- Mezarlık sahibi
- Deli[5]
Uyarlamalar
[değiştir | kaynağı değiştir]2020 yılında Rossiya-1 TV kanalında sekiz bölümlük bir televizyon mini dizisi olarak gösterildi.[6] Züleyha rolünü Çulpan Hamatova oynadı. Romanda geçen Semruk kampı Tataristanın Yeşil Özen ve Layeş bölgelerinde filme mahsusen düzenlenmiştir. Çoğu sahne ise Kazan`da çekilmiştir.
Değerlendirmeler
[değiştir | kaynağı değiştir]Bu romanla ilgili değerlendirmeler türlü türlüdür.
- Lüdmila Ulitskaya ve Boris Akunin ilklerden olup esere olumlu değerlendirmeler yapmışlardır.[7]
- Lüdmila Ulitskaya kitabın önsözünde "Yahinanın romanı SSCB'nin dağılmasından şu ana kadar ki vakitte yok olan edebiyat türüne bakıyor" diye yazmıştır. Romanın ana kahramanı Züleyha’yı “yumruklara karşı mücadele döneminde yaşamış bir Tatar köylü kadının hayat hikayesi, son yıllarda çağdaş nesirde çok sık rastlamadığımız bir hakikat, doğruluk ve içtenlikle dolu” şeklinde tanımlamıştır.
- M. Habetdinova: «Yazar,“ kölelikten kurtarılan Sovyet hükümeti ve ezilen kadın hakkındaki Sovyet dönemi mitinden ayrılamazdı. Tatar mitolojisini gerçekten bilmiyordu (Шүрәлене зиратта йөртә, эират иясен уйлап чыгарган һ.б.)»[8]
- Fevziye Bayramova: «"Zöleyha küzlerin aça" kitabı — milletke karşı kitap».[9]
- Marat Kebirov: «Güzelliğin güzelliğini küçümseme».[10]
Yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Rusça
- Яхина Г. Ш. Зулейха открывает глаза: roman. — Ressam: Andrey Rybakov. Önsöz Lyudmila Ulitskaya. - M .: AST, Elena Shubina tarafından düzenlenmiştir. - 508 s. Mayıs 2015 ISBN 978-5-17-090436-5
- Яхина Г. Ш. Зулейха открывает глаза: роман. — :АСТ (издательство), Ред. Елены Шубиной, 2019. — 508 с. — 50 000 экз. (Проза Гузель Яхиной) ISBN 978-5-17-090436-5
Tatarca
- Яхина Г. Ш. Зөләйха күзләрен ача: роман. Rusçadan F. Tarhanova tercümesi. — Kazan: Tataristan Kitap Neşriyatı, 2016. — 510 с. — 1000 tiraj. — ISBN 978-5-298-03158-5
Türkçe
- YAKHİNA, G. (2020). Züleyha Gözlerini Açıyor.(Çev. N. Natalia Denissova). İstanbul: Hep Kitap Yayınevi
Ses kaydı
- Яхина Г. Ш. Зулейха открывает глаза : аудиокнига Звукозапись . Читает Елена Калабина. — АСТ, cop. 2016. — 1 электрон. опт. диск (MP3). (Аудиокнига mp3)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c SÜTCÜ, GÜNEŞ. "ÇAĞDAŞ RUS EDEBİYATINDA BİR EĞİTİM ROMANI ÖRNEĞİ: "ZÜLEYHA GÖZLERİNİ AÇIYOR"". JSHSR. 5 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2024.
- ^ a b c Guzeva, Alexandra. "A Muslim woman and a communist find love in Guzel Yakhina's 'Zuleikha'". Russia Beyond. 5 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2018.
- ^ Azatlık Radiosı
- ^ Kadın nesri. Yorumlayan: Galina Yuzefoviç https://meduza.io/feature/2015/05/29/sledy-na-vode-zuleyha-i-zavidnoe-chuvstvo-very-steninoy 30 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ "Әдәбият елы яңалыклары". 14 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2021.
- ^ "Зулейха открывает глаза". 27 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2024.
- ^ "Бер нәшрият кенә шунда ук җавап бирде". 10 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2021.
- ^ М. Хәбетдинова. Romana değerlendirme. «Звезда Поволжья», 2015 ел, № 43.
- ^ Azatlık Radiosı
- ^ Azatlıq Radiosı
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Güzel Yahina ile «Tataristan» dergisinde sohbet 10 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- G. Yahina: Bu benim aile geçmişimin bir parçası[ölü/kırık bağlantı]
- Edebiyat yılının esas keşfi 17 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- [1] 29 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rusça ve Tatarca)
