Tatarca
| Tatarca | |
|---|---|
| İdil Tatarcası, Tatar Türkçesi | |
| татарча, tatarça, tatar tele, تاتارچه، تاتار تلی | |
 | |
| Bölge | Doğu Avrupa |
| Etnisite | İdil Tatarları |
| Konuşan sayısı | 6,5 milyon (2015)[1] |
| Dil ailesi | |
| Diyalektler |
Nagaybek
|
| Yazı sistemi | Tatar alfabeleri (Kiril, Latin, Arap) |
| Resmî durumu | |
| Resmî dil |  Tataristan (Rusya) |
| Tanınmış azınlık dili |  Çin Polonya |
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | tt |
| ISO 639-2 | tat |
| ISO 639-3 | tat |
 | |
 Tatarca UNESCO'nun Tehlike Altındaki Dünya Dilleri Atlası'nda 'Savunmasız' olarak belirtilmiştir. [3] | |
Tatarca (Tatarca: татар теле veya татарча) veya İdil Tatarcası, Tatar Türkçesi[4] Türk dillerinin Kıpçak grubuna bağlı bir dildir. Aynı aileden bir lehçe olan Kırım Tatarcasından ayırmak için “Kazan Tatarcası” olarak da adlandırılır. Çoğunluğu, Rusya Federasyonu içindeki Tataristan'da yaşayan Tatarlar tarafından konuşulur. Tataristan Cumhuriyeti'nin Rusça ile birlikte iki resmî dilinden biridir.
Lehçeleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Tatarcanın iki ana lehçesi vardır:
- Merkezi Tatarca (Kazan)
- Batı Tatarcası (Mişer)
Bu lehçelerin hepsinin alt bölümleri de vardır. Tatar dilinin ve lehçelerinin incelenmesine önemli katkılar, modern Tatar lehçebilim okulunun kurucusu olarak kabul edilen bir bilim insanı olan Gabdulhay Ahatov tarafından yapılmıştır. Yukarıdaki ikisinden önemli ölçüde farklı olan Sibirya Tatarlarının konuşma deyimleri, bazıları tarafından genellikle Tatarcanın üçüncü lehçe grubu olarak kabul edilirken diğerleri tarafından kendi başına bağımsız bir dil olarak kabul edilir.
Örnek
[değiştir | kaynağı değiştir]- Äye – He/evet
- Yuq – Yok/hayır
- İsänme(sez)/sawmı(sız) – Merhaba/esen misiniz
- Sälâm – Selam
- Saw bul(ığız)/xuş(ığız) – Güle güle
- Zínhar öçen – Lütfen
- Räxmät – Teşekkür ederim/sağ olun
- Ğafu it(egez) – Affedersiniz
- Min – Ben
- Sin – Sen
- Ul – O
- Bez – Biz
- Sez – Siz
- Alar – Onlar
- Millät – Millet
- İngiliz(çä) – İngilizce
Sesler
[değiştir | kaynağı değiştir]Sesli harfler kullanılan alfabeye göre değişir.
|
Tatarca ve Türkiye Türkçesi Şahıs Zamirleri ve Olumsuzları | ||||
|---|---|---|---|---|
| Şahıs Zamirleri | Kazan Tatarcası | Türkiye Türkçesi | ||
| min / ben | uquçımın
uquçı tügelmen | uquçı idem
uquçı tügel idem | öğrenciyim
öğrenci değilim | öğrenciydim
öğrenci değildim |
| sin / sen | uquçısıñ
uquçı tügelseñ | uquçı ideñ
uquçı tügel ideñ | öğrencisin öğrenciydin | öğrenci değilsin
öğrenci değildin |
| ul / o | uquçı
uquçı ide | uquçı tügel
uquçı tügel ide | öğrenci(dir)
öğrenciydi | öğrenci değil(dir)
öğrenci değildi |
| bez / biz | uquçıbız
uquçı idek | uquçı tügelbez
uquçı tügel idek | öğrenciyiz
öğrenciydik | öğrenci değiliz
öğrenci değildik |
| sez / siz | uquçısız
uquçı idegez | uquçı tügelsez
uquçı tügel idegez | öğrencisiniz
öğrenciydiniz | öğrenci değilsiniz
öğrenci değildiniz |
| alar / onlar | uquçılar
uquçı idelär | uquçı tügellär
uquçı tügel idelär | öğrenci(dirler)
öğrenciydi(ler) | öğrenci değil(dirler)
öğrenci değildi(ler) |
Kazan Tatarcası ve Kırım Tatarcası
[değiştir | kaynağı değiştir]Kazan Tatarcası ve Kırım Tatarcası iki farklı dildir, ancak her ikisi de Kıpçak dillerine aittir.[5]
Resimler
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Tataristan'da üzerinde Tatarca "Tundırma" (түндырма) yazılı satış kabini
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2015.
- ^ "Uzbek | Ethnologue Free". Ethnologue (Free All) (İngilizce). 9 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2024.
- ^ "Tatar in Russian Federation | UNESCO WAL". 26 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2024.
- ^ Karagöz, Erkan. "Günümüz Başkurt ve Kazan Tatar Türkçelerindeki Ses Değişikliklerinin Eski Türkçe ve Günümüz Türkiye Türkçesiyle Karşılaştırılması".
- ^ "Tatar language". 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- http://www.linguistlist.org1 Kasım 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- https://web.archive.org/web/20071222225212/http://tugan-tel.noka.ru/
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- http://www.tatarcasozluk.com 22 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – Online Tatarca - Türkçe - İngilizce Sözlük
- Tatarca - Türkçe Sözlük 20 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- https://web.archive.org/web/20120829014707/http://www.kirimtatar.net/tatarca/dil.html - Kırım Tatarcası
- http://alparslanfatih2007.googlepages.com/kirilalfabesi 12 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Tataristan Kiril Alfabesi
| Resmi (ulusal) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Resmi (bölgesel) |
| ||||
| Çin Dilleri | |||||
| Bölge veya il seviyesinde resmiyeti olmayan diğer azınlık dilleri |
| ||||
| Kreol/karma diller | |||||
| İşaret dilleri | |||||
| Nesli tükenmiş diller | |||||
| |||||
 | Dil ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Altay dilleri ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Türk dilleri ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
