Zelanda (il)
| Zelanda | |
|---|---|
Zeeland | |
 Bayrak  Arma | |
 | |
| Ülke | Hollanda |
| İdare | |
| • Kral vekili | Han Polman (D66) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 2934 km² |
| Nüfus (2014) | |
| • Toplam | 380.621 |
| • Yoğunluk | 130/km² |
Resmî site zeeland.nl | |
Zelanda ili (Felemenkçe: Zeeland) Hollanda'nın 12 ilinden biridir. Başşehri Middelburg kentidir. Zelanda, Hollanda'nın güneybatısında yer alır ve Belçika ile sınırın kuzeyinde bir anakara şeridi ile birkaç adadan oluşur. Adı, 'Zeeland' (sealand: deniz arazisi) olarak, bu bölgedeki adalarda bulunmasından kaynaklanmaktadır.
Pasifikte bulunan Yeni Zelanda ülkesinin adı bu ile izafeten verilmiştir.
Coğrafi konum
[değiştir | kaynağı değiştir]
Yüzölçümü yaklaşık 2.934 km² olan bu alanın 1.140 km²'si sudan oluşmaktadır. Zelanda ilinin arazisinin büyük bir kısmı, deniz seviyesinin altında yer almaktadır. Bu nedenle deniz sürekli olarak kontrol altında tutulmaktadır; ancak en son 1953'te büyük bir su baskını meydana gelmiş ve arazilerin çoğu su altında kalmıştır. Zelanda ilinin armasında, yarı suya batmış bir aslan figürü yer almakta ve il sloganı olarak Latince "luctor et emergo" (Türkçe: "Karşı koyarım ve ortaya çıkarım") yazmaktadır.[1]
Zelanda ili, Kuzey Denizi'ne dökülen birkaç büyük Avrupa nehrinin oluşturduğu delta üzerinde yer almaktadır. İlin arazisinin büyük bir kısmı deniz seviyesinin altındadır; çünkü bu araziler tarih boyunca denizden kazanılmıştır.
Tarih öncesi çağlarda bu nehir deltası, gel-git sırasında ortaya çıkan çamurlu düzlüklerle kaplıydı. Fakat Kuzey Denizi'nde gel-git olayı dolayısıyla her gün iki defa deniz suları yükselmekte ve sonra geri çekilmekteydi. Bu büyük gel-git hareketi, zamanla çamurları bazı noktalarda biriktirerek küçük tepecikler oluşturmuş ve bu tepecikler, kuru dönemlerde hatta gel-git zamanlarında bile su altında kalmaz olmuştur. Buralara yerleşmiş olan insan grupları bu çamur tepeciklerinin aralarına yüksekçe çamur set/duvarlar yaparak bu çamurdan tepecikleri birleştirmeye başladılar. Bu setler arasında yer alan, polder adı verilen deniz seviyesi altındaki arazilerdeki suyu değirmenler ve pompalarla boşaltarak, deniz tarafından hiç su ile örtülmeyen ancak rakımları deniz seviyesinin altında olan adalar haline getirdiler. Böylece adaların şekli, hem insanlar hem de doğa tarafından zamanla değiştirilerek sonunda günümüze kadar ulaşan büyük adalar oluşturuldu. Zelanda ilinin büyük bir kısmı bu denizden kazanılan adalar üzerinde bulunmaktadır.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Zelanda bölgesinde, tarih öncesi dönemlerde antik bir pagan dininin Nehalennia adlı tanrıçasına tapınmanın çok yaygın olduğu bilinmektedir. Bu tanrıça ya Keltler ya da diğer Alman ırklarının yöresel tanrıçası olup, hangi kültürün bu tanrıçaya taptığı ve hangi tarih dönemlerinde tapınmanın zirveye eriştiği tartışmalıdır. MÖ 2. veya 3. yüzyılda büyük önem kazanan Nehalennia'ya antik Romalılar döneminde de Kuzey Denizi'ne seyahat edenler tarafından tapıldığı belgelenmiştir. 1970'ten beri bu ilden geçen "Oosterschele" delta ırmağı kolunun derinleştirilmesi için yapılan deniz kazılarından 160 kadar küçüklü büyüklü bu tanrıça heykeli çıkartılmıştır. Bu taştan heykel ve heykelciklere, Ren Nehri'nden Köln Nehri'ne kadar uzanan alanda rastlandığı belirtilmiştir.[2]
Zelanda Kontluğu Orta Çağlarda Zelanda Holland Kontluğu ile Flandara Kontluğu arasında sınır arazisi olup bu iki kontluk da bu arazileri eline geçirmek için çaba vermekte idi. 1299'da Hollanda Kontuluğu Zelanda Kontluğunu ele geçirdi ve bundan sonra Zelanda Hollanda'nın bir parçası oldu. 1432'de Hollanda'nın diğer kısımları ile birlikte Burgundi Kontluğu idaresine girdi. Sonra "17 il" ile birlikte Valois Hanedanı'na geçti. 1477'de yapılan soylu evlenmeleri ile "17 İl" Habsburg Hanedanı topraklarına katıldı. Seksen Yıl Savaşı'nda Zelanda "Utrecht Birliği" içindeydi ve Birleşik Hollanda Cumhuriyeti'nin bir parçası oldu. O zamanlar günümüzde Zelanda'ya bağlı olan "Zeeuws-Vlaanderen" bölgesi Flandra Kontluğu'nun bir parçası olmayıp Habsburglar idaresindeydi. Birleşik Hollanda Cumhuriyeti bu bölgeye hücum ederek ele geçirdi. Zelanda ili "Scheldt (Hollandaca Schelde, Fransızca Escaut) Nehri" ağzında olduğu için birkaç defa Fransa tarafından (krallık, cumhuriyet ve Napolyon dönemlerinde) işgal edilip onların kurduğu çeşitli devletlere bağlı oldu. Zelanda, Napolyon savaşlarından sonra 1815'te yapılan Viyana Kongresi ile kurulan Hollanda Krallığı devletinin ili haline getirildi. I. Dünya Savaşı sırasında, güneyinde büyük çatışmalar yaşanırken Hollanda tarafsız kaldığı için Zelanda savaşa girmedi. II. Dünya Savaşı'nda Haziran 1940 ile Kasım 1944 arasında Nazi Almanyası işgali altında kaldı.[1] 1944'te Alman Nazi orduları ile Britanya ve Kanada orduları arasında yapılan "Scheldt Muharebesi''nde Zelanda çok büyük zararlar gördü.[3]
1953'te Kuzey Denizi'nde büyük bir fırtına meydana geldi ve rakımı deniz seviyesinin altında olan Zelanda arazilerinin neredeyse tamamı deniz suları altında kaldı. Hollanda tarihinde "De watersnoodramp van 1953" olarak bilinen bu büyük su baskını sonucunda 1.837 kişi hayatını kaybetti. Eskiden su üzerinde bulunan polder arazilerinin yalnızca bir kısmı, günümüzde 1953'ten önceki kara haline kısmen getirilebilmiştir. Hollanda devleti, Delta İmar Kurumu (Deltawerken) adıyla büyük bir su savunma sistemi kurdu.[4] Yapılan plan ve programlarla köprüler, tüneller, barajlar, setler ve büyük regülatörlerin inşa edilmesi sonucunda Zelanda ilinin coğrafyası büyük değişikliğe uğradı. Eskiden feribotlarla yapılan nakliyat, karayolu ve demiryolu ile yapılmaya başlandı. Köprüler, barajlar ve tüneller, ilin adalarını birbirine yakından bağladı. Su savunma sistemi kapsamında yapılan yatırımların son etabına, 2003'te açılan Batı Schelde Tüneli ile erişildi ve Schelde Irmağı'nın batısındaki adalar karayolu ile birbirine bağlandı.
Demografi
[değiştir | kaynağı değiştir]Nüfusu, 2011 tahminlerine göre 381.730 kişidir. Bu ilde büyük nüfuslu şehirler bulunmamaktadır. Fakat bu il, özellikle yaz aylarında (çoğu Almanya'dan gelen) büyük bir turizm akımına uğramaktadır. Bu ilin bazı bölgelerinde, yaz tatili zirve dönemlerinde, bölgenin normal nüfusunun 3 veya 4 katı kadar turistin geldiği belgelenmiştir.
Belediyeler
[değiştir | kaynağı değiştir]Zelanda'da (2011 itibarıyla) 13 belediye bulunmaktadır:
|
8. Schouwen-Duiveland |
Resimler
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Middelburg şehir sarayı -
Oosterscheld fırtına ile deniz yükselmesini önlemek için baraj -
Uydudan Zelanda ili
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b DeWaard, Dirk Marc (1983). Luctor et Emergo: The impact of the Second World War on Zeeland[ölü/kırık bağlantı] (M.A. tezi) Wilfrid Laurier Üniversitesi
- ^ "Lendering, Jona, Nehalennia, Temmuz 2006". 6 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2012.
- ^ "Scheldt Muharebesi". 6 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2012.
- ^ "Delta Works.Org / Deltawerken.com Delta Imari resmi websitesi". 16 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2012.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dıș bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- İlin resmi websitesi[ölü/kırık bağlantı] (İngilizce)
- Delat Imari Kurumu Deltaworks Online (İngilizce)
- Bir bakışta Zelanda (İngilizce)
- Resmi Zeeland Turizm enformasyon (İngilizce)
- Zeeland Zakelijk bağlantıları
