Zuizm
_religious_altar_dedicated_to_Pazuzu.jpg)
Zuizm (Arapça: الزوئية, Al-Zuiyya; İngilizce: Zuism; dini sembol: 𒀭), Sümer-Mezopotamya neopaganizmi (Sümerce: 𒀭𒀀𒉣𒈾𒌣, Anunna-Umun, "gök bilgisi") ve Sami-Kenan neopaganizmi (Ugaritçe: 𐎐𐎚𐎁𐎟𐎖𐎄𐎌, Natib Qadish, "kutsal yol") olarak da adlandırılan, Sümer-Mezopotamya ve Sami-Kenan geleneğine ait bir grup neopagan harekettir.[1][2][3] Amerika Birleşik Devletleri, Batı Avrupa, Doğu Avrupa ve Ortadoğu'da Zuist grupları bulunmaktadır.[4][5]
Kökeni 1960'lı ve 1970'li yıllardaki Macar neopaganlarında, özellikle Macar Zuist Kilisesi'ni kuran ve Macar İncili'nin yazarı olan Asurolog Ferenc Badiny Jós'un (1909–2007) çalışmalarında yatmaktadır.[6][7] Mezopotamya neopaganizmi, 2008 yılından bu yana doktrinlerini "Mardukit Zuizmi" adı altında kamuoyuna duyuran Amerikalı ezoterik yazar Joshua Free tarafından da destekleniyor.[8][9]
İzlanda'da 2013 yılında devlet tarafından resmen tanınan Zuism trúfélag adlı yerel bir Zuist örgütü, din vergisini atlatmak ve din ile devlet arasındaki bağları protesto etmek için kullanılıyor .[1][10]
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]"Zuizm" kelimesi Sümerce zu 𒍪 (Akatça'da idû) fiilinden gelir ve "bilmek" ve "bilinmek" anlamına gelir.[11][12] "Zuizm" bu nedenle "bilgi yolu" anlamına gelir,[11] ve bu kelime ilk olarak 2000'lerin ortasında Amerikalı ezoterikçi Joshua Free tarafından kullanılmıştır.[9] Terim, Yunanca gnosis kelimesinin semantik bir paralelidir.[11]
Hareket aynı zamanda "Kaldanizm" olarak da bilinir ve "Kaldani yolu" (Sümer için geç bir isim),[11] anlamına gelir veya "Sümer-Mezopotamya/Sami-Kenan canlandırmacilik",[11] veya Sümerce'de "cennet bilgisi" anlamına gelen Anunna-Umun 𒀭𒀀𒉣𒈾𒌣, veya antik Kenan şehir devleti Ugarit'in dili olan Ugaritçe'de "kutsal yol" anlamına gelen Ntb Qdš [Natib Qadish] 𐎐𐎚𐎁𐎟𐎖𐎄𐎌 olarak da bilinir.[13]
Zuizm türleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Macar Zuizmi
[değiştir | kaynağı değiştir]
İlk organize Zuist hareketi, Macar Asurolog Ferenc Badiny Jós (1909–2007) tarafından başlatılmış, ayrıca tarihçi Ida Bobula (1900–1981)[14] ve Tibor Baráth, Victor Padányi ve András Zakar[15] gibi diğer yazarlar tarafından 1960'larda ve 1970'lerde Macarların kökenlerini antik Sümerlere bağlamaya çalışan Macaristan'daki neopaganlar arasında başlatılmıştır; Macarca ve Sümerce dilleri arasında aglütinasyon gibi bazı ortak özellikler bulunmaktadır.[14]
Arjantin'in başkenti Buenos Aires'e göç eden Ferenc Badiny Jós, Sümer geleneğinden gelen bir "Macar Kilisesi" (Macarca: Magyar Egyház) kurdu ve bu kilisenin mirası bugün Macaristan'daki Zuistler (Sümer neopaganları) arasında devam ediyor.[7] Badiny Jós'un önemli mirası Sümer geleneğinden gelen Macar İncili'dir.[6]
Mardukit Zuizmi
[değiştir | kaynağı değiştir]
(araba), yedi Anunnaki ve yüce üçlü (Anu, Enlil, Enki) ile bağlantı kurmanın aracı.[16]Mardukit Zuizm (İngilizce: Mardukite Zuism), Amerikalı ezoterikçi Joshua Free tarafından 2008 yılında kurulan ve "Mardukit Zuizm'in Kurucu Kilisesi" (Founding Church of Mardukite Zuism) tarafından dahil edilen bir Zuizm doktrinidir.[8][9][17] Mardukit Zuizmi, eski Sümer geleneğinden ziyade, geç Asur-Babil Akad geleneğini ifade eder.[8]
Bu mezhebin dinî kitapları arasında Anunnaki İncili ve "Yeni Standart Zuist Baskısı" (New Standard Zuist Edition) serisindeki diğer kitaplar, The Power of Zu, Zuist Necronomicon ve aynı yazara ait çok sayıda başka teorik ve pratik yazılar yer alır. Joshua Free, Zuizm'i, kişinin kendini gerçekleştirmesi, yani Tanrı ile yeniden birleşmesi için bir "sistem" ve "manevi teknoloji" olarak tanımlar ve "bilgi"nin yanı sıra zu'ya "bilinç" anlamını verir ve onu tüm canlı varlıkları kaplayan ışıldayan enerji olarak yorumlar.[17][18]
Irak Zuizmi
[değiştir | kaynağı değiştir]_altar_to_Gudea_in_Nasiriyah,_Iraq.jpg)
Rus Asurolog V. V. Yemelyanov, 2010'lu yılların başında Irak'ta Mezopotamya tanrılarına Arapça dua edilmesiyle birlikte Zuist neopaganizminin yükselişini belgeledi.[19]
Kenan Zuizmi
[değiştir | kaynağı değiştir]Kenanlı canlandırıcı Zuizm, çağdaş İsrail'de küçük bir topluluktur. Bu akımın kökleri, 1940'larda Britanya Filistin'indeki Yahudiler arasında Kenancılık'in kültürel ve edebi hareketine, özellikle de Polonya'nın Varşova kentinde Uriel Helpern adıyla doğan Yonatan Ratosh'un (1908–1981) çalışmalarına dayanmaktadır.[20]
İsrailli Elad Aaron, pandeist Kenan dininin siyasi olarak yeniden keşfi için "Yeni Yeniden Siyonist Kenancılık" (İbranice: Shni-Tzioni) adını verdiği kültürel bir ideoloji formüle etti.[21] Kenan Zuizmi, aynı zamanda 2000'li yılların başında Amerikalı taraftarı Tess Dawson tarafından yaratılan Ugaritçe bir ifade olan Natib Qadish olarak da adlandırılır.[22] Bu son mezhebin takipçilerine qadish, çoğul olarak qadishuma denir ve rahipler, erkek ve kadınlar, sırasıyla qadishu ve qaditshu olarak adlandırılır.[13]
İzlanda Zuizmi
[değiştir | kaynağı değiştir]"Zuism İnanç Derneği" (İzlandaca: Zuism trúfélag), 2010 yılında İzlanda'da Ólafur Helgi Þorgrímsson tarafından, başlangıçta ABD'nin Delaware eyaletindeki bir ana kilisenin şubesi olarak kurulmuş ve 2013 yılında İzlanda devleti tarafından tescil edilmiştir.[1][23] İzlanda'da, inançlı olsun veya olmasın her vatandaşın yıllık din vergisi olan sóknargjald ödemesi gerekiyor.[24] Bu sistemi onaylamayan bazı kişiler, Ísak Andri Ólafsson önderliğinde, vergiye karşı direniş amacıyla 2015 yılında örgütün kontrolünü ele geçirdiler: Hükümetin harekete ödediği din vergisi payı, daha sonra her bir takipçiye yeniden dağıtılıyor ve böylece onlar da bu vergiden kurtulmanın bir yolunu buluyorlar.[1][10]
Ísak Andri Ólafsson'un Zuism trúfélag'ı, İzlanda'da din vergisi uygulanmasına ve İzlandalıların dinlerinin ulusal bir kayıt altına alınmasına karşı mücadele etmeyi amaçlıyor.[1][10] Bu protesto, kilise ile devletin ayrılmasını talep eden daha geniş bir hareketin parçası, öyle ki Birgitta Jónsdóttir gibi bazı tanınmış politikacılar bile harekete katıldı.[10] Zuism trúfélag'ın açıkça belirtilen vergisel amaçlarla kullanılması ve dini amaçlarla kullanılmaması nedeniyle İzlanda'da seçilmiş yetkililer, Zuism trúfélag'ın İzlanda'daki tanınan dinlerin resmi sicilinden kaldırılması çağrısında bulundular.[25] Zuism trúfélag'ın sözcüsü ise bu talebe, bir örgütün dini yapısının kesin olarak tanımlanamayacağını ve dini inancın samimiyetinin ölçülemeyeceğini belirterek yanıt verdi.[26]
Ocak 2015 itibarıyla dinin sadece 4 kayıtlı takipçisi vardı, ancak sayıları 2015'in sonunda birkaç hafta içinde hızla artarak 3.000 ila 3.500 takipçiye ulaştı ve bu sayı 2015–2016'da İzlanda nüfusunun %1'ine denk geliyordu.[1][27] Bunların büyük çoğunluğu genç, internete bağlı ve Hristiyanlıktan uzaklaşmış kişiler.[28]
- Yıllar içinde İzlanda Zuism trúfélag logoları
-
2010–2015 -
2015–2017 -
2017–bugün
.svg){kind=logo}
.svg){kind=logo}
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f Bromley 2018.
- ^ Nash 2020, s. 51.
- ^ Güler 2024, s. 464.
- ^ Feraro 2014.
- ^ Feraro 2016.
- ^ a b Badiny Jós 1985.
- ^ a b Kovács 2019.
- ^ a b c Nash 2020, s. 66.
- ^ a b c Joshua Free, "Deep Roots of Modern Mesopotamian Neopaganism; Origins of Mardukite Zuism from 2008 Publications", 2 Temmuz 2020 (arşiv), "Anunnaki Bible New Standard Zuist Edition sets 'new standard' for future of Mesopotamian Neopaganism", 12 Ağustos 2020 (arşiv).
- ^ a b c d Nash 2020, ss. 56–59.
- ^ a b c d e Nash 2020, s. 52.
- ^ Wolfe 2015.
- ^ a b Dawson 2009.
- ^ a b Kolozsi 2012, s. 50-53.
- ^ Szilárdi 2013, ss. 232–234.
- ^ Joshua Free, "Babylon, Gateway of the Gods: Energy Signatures, Mardukite Sigils, Anunnaki Signs & Glyphs", 3 Tammuz 2014 (arşiv).
- ^ a b Free & Kaos 2019.
- ^ Free & Penn 2020.
- ^ V. V. Yemelyanov, "Изучая шумеро-аккадские тексты, становишься и сам немного шумером", 12 Kasım 2012, Polit.ru (arşiv).
- ^ Feraro 2016, s. 68.
- ^ Feraro 2016, s. 73.
- ^ Feraro 2016, s. 60.
- ^ Nash 2020, ss. 53–54.
- ^ Nash 2020, s. 56.
- ^ Nash 2020, s. 58.
- ^ "Les Islandais «prient» d'anciens dieux pour payer moins d'impôts (et ça marche)" 19 Ekim 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 20 minutes, 8 Aralık 2015.
- ^ Nash 2020, s. 54.
- ^ Boldyreva & Grishina 2017.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Macar Zuist geleneği
- Badiny Jós, Ferenc (1985). Magyar Biblia (PDF) (Macarca).
- Mardukit Zuist geleneği
- Free, Joshua; Kaos, Kyra (2019). Mardukite Zuism: A Brief Introduction (PDF) (İngilizce). ISBN 978-1671768604.
- Free, Joshua (2020). Anunnaki Bible: The Cuneiform Scriptures (New Standard Zuist Edition) (İngilizce). ISBN 978-0578733555.
- Free, Joshua (2022). Anunnaki Rites: The Maqlu Ritual Book (New Standard Zuist Edition) (İngilizce). ISBN 979-8986437934.
- Free, Joshua (2022). Anunnaki Gods: The Sumerian Religion (New Standard Zuist Edition) (İngilizce). ISBN 979-8986437941.
- Free, Joshua (2023). Anunnaki History: The Magic of Babylon (New Standard Zuist Edition) (İngilizce). ISBN 978-1961509016.
- Free, Joshua (2023). Anunnaki Origins: The Epic of Creation (New Standard Zuist Edition) (İngilizce). ISBN 978-1961509023.
- Free, Joshua (2023). What Is Mardukite Zuism?: The Power of Zu (New Standard Zuist Edition) (İngilizce). ISBN 978-1961509030.
- Free, Joshua (2024). Anunnaki Prayers: The Cuneiform Almanac (New Standard Zuist Edition) (İngilizce). ISBN 978-1961509443.
- Free, Joshua (2025). Anunnaki Wisdom: The Tablet of Destinies (New Standard Zuist Edition) (İngilizce). ISBN 978-1961509658.
- Free, Joshua; Penn, Reed (2020). The Power of Zu: Keys to Increasing Control of the Radiant Energy in Everyday Life (İngilizce). ISBN 979-8600414068.
- Free, Joshua; Penn, Reed (2023). Mardukite Zuism (The Power of Zu): Academy Lectures (İngilizce). ISBN 978-1961509047.
- Necronomicon'un Zuist geleneği
- Levenda, Peter (Simon) (1980). Necronomicon Simon (İngilizce). ISBN 978-0380751921.
- Levenda, Peter (Simon) (1998). Necronomicon Spellbook (İngilizce). ISBN 978-0380731121.
- Levenda, Peter (Simon) (2006). The Gates of the Necronomicon (İngilizce). ISBN 978-0060890063.
- Kenan Zuist geleneği
- Dawson, Tess (2009). Whisper of Stone: Natib Qadish: Modern Canaanite Religion (İngilizce). Moon Books. ISBN 978-1846941900.
Akademik araştırma
[değiştir | kaynağı değiştir]- Nash, Alexander (2020). Zuism: History and Introduction (PDF). Central European Journal of Contemporary Religion (İngilizce). 4. Karolinum Press, Prag Üniversitesi. ss. 51-69. doi:10.14712/25704893.2021.31.
- Kolozsi, Ádám (2012). Social Constructions of the Native Faith: Mytho-historical Narratives and Identity-discourse in Hungarian Neo-paganism. Central European University Nationalism Studies Program (İngilizce). Orta Avrupa Üniversitesi.
- Boldyreva, Elena L.; Grishina, Natalia Y. (2017). Internet Influence on Political System Transformation in Iceland. Proceedings of the International Conference Internet and Modern Society (IMS-2017) (İngilizce). ss. 225-229. doi:10.1145/3143699.3143710.
- Bromley, David G. (2018). Zuism (Iceland). World Religion and Spirituality Project (İngilizce). Virginia Commonwealth University.
- Wolfe, Jared (2015). ZU: The Life of a Sumerian Verb in Early Mesopotamia (İngilizce). California Üniversitesi.
- Güler, Mehmet Emin (2023). Mezopotamya Dininde Rahiplik [Priesthood in Mesopotamian Religion]. Ankara Üniversitesi.
- Güler, Mehmet Emin (2024). Antik Mezopotamya'da Görülen Dini İnanç ve Uygulamalar: Mezopotamya Dini [Religious Beliefs and Practices in Ancient Mesopotamia: Mesopotamian Religion]. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 35. Şırnak Üniversitesi. ss. 450-471. doi:10.35415/sirnakifd.1513812.
- Kovács, Nóra (2019). A diaszpóra visszavándorlásának ideológiai vonatkozásai Közép-Kelet Európában: Badiny Jós Ferenc Magyarországon [The Ideological Respects of the Re-migration of the Diaspora in Central-Eastern Europe: Ferenc Badiny Jós in Hungary]. Hungarian Diasporas (Macarca).
- Szilárdi, Réka (2013). "Neopaganism in Hungary: Under the Spell of Roots". Kaarina Aitamurto, Scott Simpson (Ed.). Modern Pagan and Native Faith Movements in Central and Eastern Europe (İngilizce). ss. 230-248. ISBN 978-1844656622.
- Feraro, Shai (2014). Two Steps Forward, One Step Back: The Shaping of a Community-Building Discourse among Israeli Pagans. Israel Studies Review (İngilizce). 29. ss. 57-77. doi:10.3167/isr.2014.290205.
- Feraro, Shai (2016). The Return of Baal to the Holy Land: Canaanite Reconstructionism among Contemporary Israeli Pagans. Nova Religio (İngilizce). 20. ss. 59-81. doi:10.1525/nr.2016.20.2.59.