Bağlıca, Ardanuç
| Bağlıca | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Bağlıca Bağlıca'nın Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Ardanuç |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[4] İhtiyar heyeti[4] |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 20,1 km² |
| Rakım | 1352 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 166 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08390 |
.JPG)
Bağlıca, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Bağlıca köyünün en eski adı Çidili veya Çedila'dır. Çedila (ჭედილა) veya Çidili (ჭიდილი), Türkçede Çedila ve Çidil biçimlerini almıştır. Nitekim Çıldır Eyaleti'nin 1694-1732 dönemini kapsayan cebe defterinde Çedila (چدلا) ve 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterinde Çidil (چدیل) şeklinde geçer.[5][6] Ancak Gürcücedeki “ç'” (ჭ) sesi Osmanlıcadaki “ç” (چ) sesinden farklıdır. 1886 tarihli nüfus sayımında Rus idaresi de köyü Çidil (Чидил) olarak kaydetmişlerdir.[7]
Tarihsel Klarceti bölgesinde yer alan Çedila'nın kuruluş tarihine ilişkin kesin bilgi yoktur. Ancak erken Orta Çağ'da, Gürcü Krallığı döneminde köyde inşa edilmiş manastırlardan hareketle buranın en geç 9. yüzyıldan itibaren yerleşim yeri olduğu söylenebilir.[8] Gürcü Krallığı döneminde, 1080 yılında Büyük Selçuklular tarafından istila edilen Çedila ve çevresi, 13. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Gürcü prensliği Samtshe-Saatabago sınırları içinde yer alıyordu. Osmanlılar 16. yüzyılın sonlarında bu prensliğin topraklarını tamamen ele geçirmiştir.
Osmanlı idaresinin 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vialyet-i Gürcistan adlı mufassal defterinde "Çıldır" şeklinde kaydedilen köyün Çedila olduğu tahmin edilmektedir. Gürcüce "kuzey" anlamındaki "Çrdili"den (ჩრდილი) gelen Çıldır adı zaman içinde Çidil ve Çedila'ya dönüşmüş olabilir. Bu deftere göre köyün nüfusu 31 Hristiyan haneden oluşuyordu. 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Liva-i Ardanuç adlı Osmanlı tahrir defterine göre ise, köyün nüfusu 20 haneye düşmüş ve 8 hane Müslüman olmuştu.[9]
Çedila köyü, Çıldır Eyaleti'nin 1694-1732 dönemini kapsayan cebe defterine göre, Ardanuç livasının Ardanuç nahiyesine bağlıydı. Hicri 1121 (1709/1710) tarihinde köyün geliri Osman adında birine tahsis edilmişti ve toplam vergi 2.500 akçeden oluşuyordu.[10]
Uzun süre Osmanlı yönetimi altında kalan Çedila, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda Rusya İmparatorluğu'nun eline geçti. 1886 tarihli Rus kayıtlarına göre Çedila'da 50 hanede 325 kişi yaşıyordu ve nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu.[7][11] Çedila Rus kayıtlarına göre 1910 yılında Artvin sancağının (okrug) Ardanuç kazasına (uçastok) bağlı bir köydü.[12]
I. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından Çedila bağımsız Gürcistan sınırları içinde yer aldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti kuvvetleri tarafından Artvin ile Ardahan bölgeleri ve geçici olarak da Batum'u fiilen Türkiye'ye katıldı. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması'yla Çedila'nın da içinde yer aldığı Artvin ve Ardahan bölgeleri Türkiye'ye bırakıldı.[13]
Çedila köyünde 1922 tarihli nüfus cetveline göre 87 hanede 458 kişi yaşıyordu.[14] 1926 tarihli nüfus tahririne göre ise, Artvin merkez kazasına bağlı Ardanuç nahiyesinde yer alan köyün nüfusu 87 hanede yaşayan 499 kişiden oluşuyordu.[15]
Çedila, Klarceti bölgesinin en önemli dinsel merkezlerinden biriydi. Buradaki en önemli dinsel kurumlarından biri Baretelta Manastırı'dır. Sadece Grigol Hantsteli’nin Yaşamı adlı elyazmasında söz edilen manastır yaklaşık 830-840'larda inşa edilmiştir. 1080'de, Selçuklu istilası sırasında Klarceti'deki bütün manastırları yakılmış ve bu olaydan sonra Baretelta Manastırı'nda dinsel faaliyetlerin tamamen durmuş olma ihtimali vardır. Manastırın kurulu olduğu yerde günümüze hiçbir şey kalmamıştır.[16]
Köyün merkezinin 1,7 km kuzeybatısında bir derenin sağ kıyısında yer alan kale, Çedila'daki diğer tarihsel yapıdır. Kale, ulaşılması son derece zor bir kayalık yerde yer alır. Köylüler tarafından Kahaber Kalesi olarak adlandırılan kalenin bir de gözlem kulesi vardır. Kalenin tarihsel Klarceti ve Şavşeti bölgelerinin sınırında bulunduğuna dair görüşler vardır.[17] Nikolay Marr'ın 1904 yılında Çedila ile Tzkarostavi arasında, İmerhevi Deresi üzerinde şeklinde tarif ettiği Çedila Köprüsü sonradan yıkılmıştır.
Çedila, Ardanuç ilçesinde, Gürcü Kolu olarak adlandırılan bölgede Gürcü dilinin konuşulduğu son köylerden biri olarak bilinir.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Bağlıca köyü, Artvin il merkezine 50 km, Ardanuç ilçe merkezine 45 km uzaklıktadır.[18]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 166[3] |
| 2020 | 166[3] |
| 2019 | 181[3] |
| 2018 | 216[3] |
| 2017 | 167[3] |
| 2016 | 168[3] |
| 2015 | 193[3] |
| 2014 | 214[3] |
| 2013 | 237[3] |
| 2012 | 194[3] |
| 2011 | 218[3] |
| 2010 | 234[3] |
| 2009 | 250[3] |
| 2008 | 260[3] |
| 2007 | 213[3] |
| 2000 | 307[18] |
| 1990 | 468[18] |
| 1985 | 794[18] |
| 1922 | 458[19] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Albayrak, Leman (2014). "Aşağıırmaklar Köyü'nün Coğrafi Etüdü (YL Tezi)". Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. tez.yok.gov.tr. s. 76.
- ^ "Bağlıca, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 2 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Ardanuç Bağlıca Köy Nüfusu". Nufusune.com. 28 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2020.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ "Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, Sıra no: 289". 30 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2025.
- ^ Faruk Taşkın - Ali İrfan Kaya, Ardanuç Nüfus Defterleri (1835), Ankara, 2018, s. 224, ISBN 978-605-288-814-8
- ^ a b ""Ardanuç kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2020.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 20, 45, ISBN 9789941478178.
- ^ Klarceti (კლარჯეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 35 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ "Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. Sıra no: 289". 30 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2025.
- ^ Mirian Hoşitaşvili, “Artvin kenti ile çevresinde etnik Gürcülerin meskun yerlerin tarihsel demografik sorunları” (Gürcüce), Sakartvelos Biblioteka dergisi, sayı: 2 (63), sayfa 36-40, 2016, ISSN 1512-0880.
- ^ Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), 2019, Tiflis, s. 51, ISBN 9789941485244.
- ^ Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1934, 2. cilt, s. 41.
- ^ Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, 2013, s. 95, ISBN 9786055708856.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumatı Umumiye, 2010 (Birinci basım 1927), s. 141, ISBN 9789944197526.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 20, ISBN 9789941478178.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 397, ISBN 9789941478178.
- ^ a b c d "Bağlıca Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2022.
- ^ Gök, Nurşen (2008). "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler" (PDF). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 41. ankara.edu.tr. s. 89-104. 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi27 Nisan 2020.