Özlüce Aya Yorgi Kilisesi
_02.jpg) | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Özlüce, Bursa, Türkiye |
| Koordinatlar | 40°14′17″K 28°54′27″D / 40.23806°K 28.90750°D |
| İnanç | İslam (günümüz), Rum Ortodoks (1924'e kada) |
| Mimari | |
| Tamamlanma | 20. yüzyıl başları |
Özlüce Aya Yorgi Kilisesi, Bursa'nın Nilüfer ilçesindeki Özlüce mahallesindeki köy meydanında bulunan, 20.yüzyıl başlarında Rum Ortodoks Kilisesi olarak inşa edilmiş, 2025 yılı itibarıyla cami işlevinde olan yapı.
Osmanlı Devleti'nde Tanzimat sonrası dönemde inşa edilmiş olan Rum Ortodoks kiliselerindendir. Yapı özellikleri bakımından aynı dönemde Bursa ve çevresinde inşa edilmiş diğer kiliselerden farklılıkları olan kilise, 1924 nüfus mübadelesinden sonra cami olarak kullanıldı; 1980'lerde köye yeni cami yapılmasından sonra kullanılmayıp harap hale geldi. 2000'li yıllarda kültürevi olarak işlevlendirildikten sonra Vakıflar Bölge Müdürlüğü'nün açtığı dava sonucu 2013'te boşaltılıp kullanım dışı kaldı ve 2020'de yıkıldı. 2025'te yeniden cami olarak ibadete açıldı.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Tanzimat sonrasında inşa edilmiş olan Rum Ortodoks kiliselerindendir. Kitabesi olmadığı için kesin inşa tarihi bilinmemektedir.[1] Osmanlı arşiv belgelerinde kilisenin inşası için alınan izinlerin tarihi 1899'dur. Bu nedenle kilisenin 20. yüzyıl başında inşa edilmiş olduğu tahmin edilir.[1] Kimi kaynaklarda inşaatın 1886 yılında başlayıp 1912’de tamamlandığı belirtilir.[2] ‘Belgelerde "Aya Yorgi" adlı azize adandığı belirtilir. Bu yüzden adının Aya Yorgi Kilisesi (Ayios Yeoryios) olduğu düşünülmektedir. Arşiv belgelerinden, aynı alandaki eski bir kilisenin arazisine inşa edildiği anlaşılmaktadır.
Yapı, Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki nüfus mübadelesi sonrası camiye çevrildi. Bu süreçte yapının doğusundaki apsis, hafif malzemeden inşa edilen bir duvarla kapatıldı; güney beden duvarı üzerindeki bir pencere mihraba, mihrabın karşısındaki pencere caminin giriş kapısına dönüştürüldü.[1] Ayrıca pencerelerin çoğu örülerek kapatılmış ve tonoz örtülerin alt kotlarına düz ahşap tavanlar inşa edildi. Aynı dönemde kuzeybatı köşeye bir minare eklendi. Caminin avlusuna mahalleli tarafından 1975'te bir şadırvan yapıldı.[1]
_03.jpg)
Köyün merkezine 1992'de yeni bir cami inşa edilince kullanım dışı kaldı ve metruk hale geldi. 2006'da Nilüfer Belediyesi tarafından restore edilip 2009'da bir kültürevi olarak yeniden işlevlendirildi. Restorasyon; Bulgaristan’da kilise restorasyonlarında çalışmış ustalar ile yürütüldü ve çalışma Tarihi Kentler Birliği tarafından Uygulama Ödülü'ne değer bulundu.[3]
Birkaç yıl "Özlüce Kültürevi" adıyla hizmet veren yapı, 2013'te Vakıflar Bölge Müdürlüğü’nün açtığı dava sonucu belediyeden alındı; İnesiye Köyü Cami Vakfı’na tescil ettirildi ve boşaltıldı.[4] 2020'de Batı beden duvarı ve arkadlı dış narteks bölümü tamamen yıkıldığı için harap oldu.[1] 2023 yılında restorasyona alındı ve 2025'te cami olarak açılışı yapıldı.[5]
Yapı özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuzey-güney doğrultusunda, üç nefli bazilikal planlıdır. ‘"U’" narteksli plan tipindendir. Plan tipi hem de dış cephe kurgusu olarak Ayvalık'taki Taksiyarhis Kilisesi'ne benzer.[6] Yapının, Tanzimat sonrası Bursa ve çevresinde inşa edilen diğer Rum Ortodoks Kiliselerinden en önemli farkı, dışa taşkın galeri katının olması ve galerinin batı cephesindeki bölümünde dışa taşkın bir dış narteksin bulunmasıdır.[1]
İnşa malzemesi tuğla, kesme taş ve moloz taştır; iç mekan ise sıvalıdır. Duvarlar, taş tuğla almaşık örgü ile; tonoz örtü ise bağdadi teknik ile yapılmıştır. Yapı içten beşik tonoz ile, dıştan çift eğimli kırma çatı ile örtülüdür. Çatının altında dışa taşan bir saçak kornişi bütün yapıyı çevreler.[2]
Kuzey cephesinde eksende bulunan yarım yuvarlak apsis cephe boyunca yükselir. Apsis üzerinde toplam dört pencere açıklığı vardır. Apsisin batısına inşa edilmiş minarenin kaidesi, cephenin alt kısmını kaplamıştır.[2] Yapının doğu ve batı cepheleri simetrik olarak düzenlenmiştir.
Üstte yapıdan dışa taşkın galeri katı, yapıyı doğu, batı ve güney cephelerde "u" şeklinde kaplar. Galeri katına köşelerdeki ahşap merdivenlerden çıkılır. Galeri, sıva ve boyaların altında izleri seçilebilen parapet levhaları ile naosa açılır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f Büyükdığan, İlter; Aydın, Mehmet Fatih (30 Haziran 2024). "Bursa Özlüce-Aya Yorgi Kilisesi Hakkında Bir Değerlendirme ve Restitüsyon Önerisi". KAPU Trakya Mimarlık ve Tasarım Dergisi. 4 (1): 23-35. ISSN 2822-2423.
- ^ a b c Polat, Mehmet (2013). "Bursa ve çevresindeki Post-Bizans Dönemi kiliseleri". Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi.
- ^ "Tarihi ve Kültürel Mirası Koruma Uygulamalarını Özendirme Yarışması 2009" (PDF). Tarihî Kentler Birliği. Eylül 2010.
- ^ "Bir tarihi yapı bakımsızlıktan yıkıldı…". Nilüfer Belediyesi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2025.
- ^ Ce, Öm. "Bursa'da yenilenen tarihi Özlüce Camii, cemaatine kavuştu". Diyanet Haber. Erişim tarihi: 9 Ekim 2025.
- ^ Küçük, Mesut (1 Ocak 2022). ""U" Narteksli Geç Dönem Kiliseleri IV- Bursa Özlüce Hagios Georgios Rum Ortodoks Kilisesi". Bursa 2. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi.