İlk Türkler
| Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
|---|---|
| Altay-Sayan bölgesi (tahmini) | |
| Diller | |
| Din | |
| İlgili etnik gruplar | |
| Yassı Gömüt Kültürü veya Pazırık kültürü Geyik-Taşı Kültürü veya Arjaan kültürü, Karakol kültürü |
İlk Türkler, Erken Türkler ya da Pre-Türkler, Ön Türklerin ilk izlerine MÖ 20. yüzyıllarda kaya resimleriyle rastlanan[1] tahmini atalarıdır.[2] Literatürde Ön Türkler olarak da adlandırılmışlardır.[1] Dönemi aydınlatmamızda arkeolojik veriler yardımcı olur.[1][2] Filologların ve etnologların İlk Türk tanımı birbiriyle eş değer değildir.[3] Türk protohistoryasının başlangıcı milattan sonra 8. yüzyıla dayandırılırken[4][5] prehistoryasının başlangıcı çok daha eskiye dayandırılabilir.[6]
Arkeolojiye göre İlk Türkler
[değiştir | kaynağı değiştir]Protohistorya döneminde kültür ya da uygarlıklar henüz yazıyı geliştirmemiştir ama prehistoryadan farklı olarak başka kültürler onun varlığını kendi yazılarında belirtmişlerdir.[7][8] Bu tanımlamaya göre Yassı Gömüt Kültürü bir İlk Türk toplumu sayılırken, Xiongnular veya Tinglingler bir Ön Türk toplumu sayılabilir.
Türkolojiye göre İlk Türkler
[değiştir | kaynağı değiştir]Bazı Türkologlara göre İlk Türkçe (Pre-Turkic), Ön Türkçenin Lir ve Şaz grubuna ayrılmadan önceki dönemini ifade eder. Ancak bu dönem bazı akademisyenlerce zaten Ön Türkçe dönemi olarak adlandırılır.[9]
| Erken İlk Türkçe | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| İlk Türkçe | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Geç İlk Türkçe | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ana Bulgarca | Ana Türkçe | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| S-Ağzı | Bulgarca | Batı Türkçesi | Doğu Türkçesi | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Çuvaşça | Ana Oğuzca | Çağatayca | Kıpçakça | Eski Türkçe | Yakutça-Dolganca | Arguca | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c Elmas, Hüseyin (2019). "Meliha Yılmaz'ın Resimlerinde Varlık Bulan Petroglifer". Hayal Kültür Sanat Edebiyat Dergisi (69). ISSN 1304-4818. 29 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi21 Kasım 2024.
- ^ a b Tanyıldızı, Aylin (1 Ocak 2002). "TÜRKLER - Cilt 1 / İlk Çağ". Yeni Türkiye Yayınları / Ankara: 619, 597. 3 Ekim 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi21 Kasım 2024.
- ^ Clauson, Gerard (1960). Turk, Mongol, Tungus (İngilizce). Percy Lund, Humphries.
- ^ Shimin, Geng (1984). "On the fusion of nationalities in the Tarim Basin and the formation of the modern Uighur nationality". Central Asian Survey (İngilizce). 3 (4): 1-14. doi:10.1080/02634938408400484. ISSN 0263-4937.
- ^ Ağaoğlu, Levent (20 Haziran 2022). "Archaeology of the First Turks by Prof Dr Şevket Dönmez". Books on Turkey | Key for Humanity (İngilizce). 26 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2024.
- ^ Seregin N.N., Matrenin S.S., 2024. Altay v predtyurkskoe vremya: istoricheskie sud’by nositeley dyalyanskoy traditsii obryadovoy praktiki [Altai in the Pre-Turkic Period: Historical Fate of the Nomads of the Dyalyan Tradition of Ritual Practice]. Nizhnevolzhskiy Arkheologicheskiy Vestnik [The Lower Volga Archaeological Bulletin], vol. 23, no. 1, pp. 84-101. DOI: [1]
- ^ Timothy Taylor (1994). "Thracians, Scythians, and Dacians,, 800 BC-AD 300". Terimin pek yaygın olmayan kullanımlarından birisine örnektir. The Oxford Illustrated History of Prehistoric Europe içindeki bu makalede, bir arkeolog olan Timothy Taylor şöyle yazıyor: "Because of the existence in some but not all societies of historical writing during the first millennium BC, the period has often been termed 'protohistoric' instead of prehistoric. Of course, the understanding of the past gained through archaeology is broadly different in nature to understanding derived from historical texts. Having both sorts of evidence is a boon and a challenge." (M.Ö. ilk binyıl için, zamanın tüm toplumlarında değilse de bazılarında tarih yazımının var olması nedeniyle, "tarihöncesi" yerine "protohistorik" terimi kullanılmıştır. Kuşkusuz, geçmişin arkeoloji yoluyla algısı, tarihsel metinlerden çıkarsanan algılamadan, doğası itibarıyla, çok farklıdır. Her iki türden kanıta sahip olmak hem bir nimet hem de çözülmesi gereken bir sorundur.)
- ^ Cunliffe, Barry (2001). The Oxford Illustrated History of Prehistoric Europe. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-285441-4.
- ^ Karademir, Fevzi (15 Haziran 2016). "TÜRK DİLİNİN TARİHÎ DÖNEMLERİNİ ADLANDIRMA SORUNU". Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi. 5 (4): 0-0. doi:10.7884/teke.589. ISSN 2147-0146. 8 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi19 Kasım 2024.