İyonya Uygarlığı

Achaemenid ordusu’nun İyon askeri (Eski Fars çivi yazısı 𐎹𐎢𐎴, Yaunā), y. İÖ 480 Xerxes I’in mezar rölyefi.

İyonya Uygarlığı, Yunanlar tarafından MÖ 1200'de Batı Anadolu'da kurulan bir medeniyettir. Batı Anadolu'da kabaca Gediz Nehrinden, Küçük Menderes nehrine kadarki kıyı bölgesine kurulmuş ve İyonya adını almıştır.

Şehir devletleri halinde yaşamışlardır. 12 şehir devletinden oluşan bir birlik oluşturmuşlardır. Bu şehirler sırasıyla Miletos, Myos, Priene, Efes, Kolophon, Lebedos, Teos, Erithrai, Klazomenai, Phokaia, Samos ve Khios'dur. Smyra aslında Aiol birliğinde iken daha sonradan iyonlaşmıştır. Halikarnos ise Dor birliğinden atılınca, İyonya birliğine girmiştir.

Ticaret yollarının bitiş noktasında bulunmaları, tarım ve deniz ticareti sayesinde zenginleşmeleri sonucunda kültürel ve bilim yönüyle Anadolu medeniyetlerinin en gelişmişini oluşturmuşlardır. Yerleşme amacıyla özellikle Marmara ve Karadeniz kıyılarından pek çok koloni kurmuşlardır. Şehir devletleri halinde yaşamaları, bilim insanlarının yetişmesine uygun hür ve bilimsel düşünceyi desteklemişlerdir. Bazı ünlü İyonyalılar; tıpta Hipokrat, tarihte Herodot, felsefe'de Diyojen, matematikte Pisagor, Tales gibi bilim insanları yetişmiştir.

İnsan şeklinde düşündükleri çok tanrılı din anlayışı vardır. Özellikle Efes kentinde bir ana tanrıça figürü olan Artemis önemli tanrıçalardadır.

Persler tarafından İyonyalılar'a son verilmiştir. Perslere teslim olan Miletos hariç diğer birçok İyonya kenti yağmalanmıştır. Atina'nın desteklediği bazı isyan girişimleri olduysa da bu girişimler sonuçsuz kalmıştır.

Mimaride İyonya nizamını geliştirmişlerdir. (Örnek, Efes harabeleri, Artemis Tapınağı)