I. Serhas
| Serhas (Xerxes) I Xšayār̥šā Eski Farsça: 𐎧𐏁𐎹𐎠𐎼𐏁𐎠 | |
|---|---|
| Büyük Pers kralı | |
 Serhas | |
| Hüküm süresi | MÖ 486 Ekim- MÖ 465 Ağustos |
| Taç giymesi | MÖ Ekim 485 |
| Önce gelen | I. Darius |
| Sonra gelen | I. Artaserhas |
| Doğum | y. MÖ 518 İran |
| Ölüm | MÖ 465 Ağustos (y. 53 yaşında) İran |
| Defin | Nakş-ı Rüstem |
| Eş(ler)i | Amestris |
| Hanedan | Ahameniş |
| Babası | I. Darius |
| Annesi | Atossa |
| Dini | Hint-İranlı dini (muhtemelen Zerdüştçülük) |
I. Serhas veya Kserkses (Farsça: Haşayarşa; خشايارشا);[1] Hükümdarlık: MÖ 486 – 465[2]), Ahameniş İmparatorluğu'nun Pers kralıydı. Yunanca Eski Pers hükümdar adlarından Xšayāršā (Hşayarşa) sözcüğünden gelen Serhas, "kahramanlar kralı" anlamına gelmektedir.[3]
Pers kralı I. Serhas, yıllardan bu yana babası I. Darius'un Yunanlara karşı başlattığı savaşı sürdürmek için hazırlanıyordu. Atina'ya karşı büyük orduyla sefere çıktı. MÖ 484'te Serhas komutasındaki ordu Anadolu'ya vardı. MÖ 480'de Çanakkale'de, Çanakkale Boğazı (Dardanel)'in karşı kıyısında yer alan Sestos'a Naraburnun'daki Abidos'tan gemilerden bir köprü yapıp askerlerini boğazdan karşıya geçirdi. Herodot, Serhas'ın beş milyondan fazla adamı olduğunu söylese de, ozan Simonides bu sayının üç milyon dolayında olduğunu belirtir. Herodot, ordunun içerek ırmakları kuruttuğunu ve koca kentlerin erzağını tükettiğini de öne sürmektedir. Bu betimlemeler çok abartılmış olsa da kesin olan, Perslerin Yunanlardan sayıca üstün olduklarıdır.
I. Serhas, Ahameniş İmparatorluğu'nun M.Ö. 486'dan 465'e kadar hüküm süren dördüncü kralıydı. I. Darius ve Büyük Kiros'un kızı Atossa'nın oğlu olarak dünyaya geldi ve babasının sarayında büyüdü ve eğitim gördü. I. Darius'un ölümü üzerine Serhas onun yerine kral olmuş ve isyanları bastırarak ve imparatorluğun yönetimini merkezileştirerek gücünü pekiştirmeye çalışmıştır. En çok Atina ve Sparta önderliğindeki Yunan şehir devletlerinin isyanına karşılık olarak M.Ö. 480 yılında Yunanistan'ı işgal etmesiyle tanınır. İşgal, küçük bir Yunan kuvvetinin Pers ordusunu geri püskürttüğü Thermopylae Muharebesi ile başlamış ve nihayetinde Salamis Muharebesi ve Platea Muharebesi'nde Persler mağlup edilmiştir. Askeri seferlerinin yanı sıra Serhas, Persepolis'teki sarayın yeniden inşası ve Süveyş kıstağından geçen bir kanalın inşası da dahil olmak üzere inşaat projeleriyle tanınır. Ahameniş İmparatorluğu'nu bir satraplık sistemiyle yönetmiş ve güçlü bir ordu ve donanma kurmuştur. Zerdüşt dinine mensup olan Serhas birkaç kez evlenmiş ve çok sayıda çocuk sahibi olmuştur. Serhas MÖ 465 yılında bir suikast sonucu öldürülmüş ve yerine oğlu I. Artaserhas geçmiştir. Çeşitli sanat ve edebiyat eserlerinde tasvir edilmiş ve modern popüler kültürde filmlerde ve video oyunlarında tasvir edilmiştir.[4][5][6]
Erken yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Ebeveynleri ve Doğumu
[değiştir | kaynağı değiştir]Serhas'ın babası, Pers İmparatorluğu'nun mevcut hükümdarı olan ve imparatorluğun kurucusu Büyük Kiros'un hanedanına mensup olmayan I. Darius'tu (MÖ 522-486).[7][8] Serhas'ın annesi ise Kiros'un kızı Atossa'ydı. Darius ve Atossa, MÖ 522 yılında evlendi[9] ve MÖ 518 yılında oğulları Serhas dünyaya geldi.[10]
Yetişme ve eğitimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Pers prenslerinin yaygın ve süregelen yetiştirilme ve eğitim safhalarını açıklayan Grek diyaloğu I. Alkibiades'e göre,[11] prenslerin hadımlar tarafından büyütüldüğü belirtilir. Buna göre yedi yaşından başlayarak ata binmeyi ve avlanmayı öğrenirlerdi. On dört yaşına geldiklerinde ise aristokrat kökenli dört öğretmen tarafından bilge, adil, ihtiyatlı ve cesur gibi karakteristiklere sahip olmayı öğrenirlerdi.[12] Bunun yanında prenslere, Zerdüştlük inancının temelleri ve dürüstlük, cesurluk ve öz disiplin sahibi olmaları öğretilirdi.[13] Mahut diyalog, "korku duygusunun, bir Pers için kölelikten farksız" olduğunu da belirtir.[13] Ardından 16-17 yaşlarında zorunlu on yıllık ulusal hizmetlere başlarlar, bu süre boyunca okçuluk ve cirit atma pratiği yapar, ödüller için yarışır ve avlanılırdı.[14] Müteakiben, yaklaşık 25 yıl boyunca askeri hizmet vermelerinin ardından yaşlılar ve kralın danışmanları pozisyonuna yükseltilirlerdi.[14]
Pers soylularına haiz bu eğitim sistemi, Genç Kyros'un yakın çevresinden olan ve onunla ilgili yazılar kaleme almış Ksenofon tarafından da desteklenir.[14] Tarihçi Stoneman, Serhas'ın de bu tür bir eğitim süreci geçirdiğini öne sürer. Persler sözlü edebiyatı yazılı olana tercih ederlerdi, bu sebeple Serhas'ın okuma yazma öğrenip öğrenmediğine dair kesin bir bilgi bulunmamaktadır.[15] Stoneman, Serhas'ın aldığı eğitimin, 17. yüzyıl Safavi İmparatorluğu'nun büyük hükümdarı Şah Abbas gibi kendisinden sonra gelen İran krallarınınkinden pek farklı olmadığını söylemektedir.[15] Kserkes, MÖ 498 yılından itibaren Babil'deki kraliyet sarayında ikamet etmiştir.[16]
Tahta çıkışı
[değiştir | kaynağı değiştir]Babası Darius, Yunanistan'a karşı yeni bir savaş hazırlığı yaptığı sırada MÖ 486'da Mısırlılar bir isyan çıkardı. Ardından Darius, bu isyanı bastırmak için hazırlıklara başladığı sırada hastalandı ve otuz günlük hastalığın ardından 64 yaşında ve 36 yıllık hükümdarlığınının sonucunda öldü.[17] Darius'un ölümünün ardından tahta kimin geçeceği ile ilgili bazı tartışmalar yaşanmıştır. Darius'un en büyük oğlu olan Artobazan, onun tüm çocukları arasında en büyüğü olduğu için tacı kendisinin alması gerektiğini iddia etmiştir.[18][19] Serhas ise kardeşinin babası Darius kral olmadan önceki dönemde doğduğu için ve Kiros'un kızı Atossa'nın oğlu olduğunu, Kiros'un Perslere özgürlüklerini kazandırdığını öne sürerek tahtın kendi hakkı olduğunu iddia etmiştir.[19]
Serhas, MÖ 486 Ekim-Aralık aylarında[20] yaklaşık 32 yaşındayken taç giydi ve babasının yerine tahta geçti.[21] Gücün Serhas'e geçişi, Atossa'nın büyük otoritesi sayesinde oldukça sorunsuz oldu[22][23] ve Serhas'ın bu güce erişimi, sarayda ve Ahameniş ailesinde ya da herhangi bir bağlı ulus tarafından hiçbir şekilde karşı çıkılmadı.[24]
Tahtını sağlamlaştırması
[değiştir | kaynağı değiştir]
Serhas'ın tahta çıktığı sırada, sahip olduğu bazı topraklarda sorunlar baş göstermekteydi. Mısır'da bir isyan meydana geldi ve bu isyan Serhas'ın orduyu bizzat yönetip düzeni sağlamak için harekete geçmesini gerektirecek kadar tehlike teşkil ediyordu.[25] Serhas, MÖ 484 Ocak ayında isyanı bastırdı ve kardeşi Ahameniş'i, isyan sırasında hayatını kaybeden satrap Pherendates'in yerine Mısır satrapı olarak tayin etti.[16][26]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ Ghias Abadi, R. M. (2004). Achaemenid Inscriptions (کتیبههای هخامنشی) (Farsça) (2. edition bas.). Tahran: Shiraz Navid Publications. ss. page 107. ISBN 964-358-015-6.
- ^ "History Workshop - Chronological Tables". 9 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2013.
- ^ Strauss, Barry S., The Battle of Salamis: The Naval Encounter That Saved Greece - and Western Civilization, p. 36. Simon & Schuster, New York, 2004.
- ^ Littman, Robert J. (Ocak 1975). "The Religious Policy of Xerxes and the "Book of Esther"". The Jewish Quarterly Review. 65 (3): 145. doi:10.2307/1454354. ISSN 0021-6682.
- ^ Lazenby, John Francis (1993). The Defence of Greece, 490-479 B.C. (İngilizce). Aris & Phillips. ISBN 978-0-85668-591-0. 4 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023.
- ^ "Xerxes, of De hoogmoed - Louis Couperus | gedrukt boek | Bibliotheek.nl". www.bibliotheek.nl. 23 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2023.
- ^ Llewellyn-Jones 2017, s. 70.
- ^ Waters 1996, ss. 11, 18.
- ^ Briant 2002, s. 520.
- ^ Stoneman 2015, s. 1.
- ^ Platon (Eflatun) (31 Mart 2021). Alcibiades 1-2 (İngilizce). Jowett, Benjamin tarafından çevrildi. Karbon Kitaplar. ISBN 978-625-7357-39-5. 19 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2024.
- ^ Stoneman, Richard (15 Ağustos 2015). Xerxes: A Persian Life (İngilizce). Yale University Press. s. 27. ISBN 978-0-300-21604-2. 19 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2024.
- ^ a b Stoneman 2015, s. 27.
- ^ a b c Stoneman 2015, s. 28.
- ^ a b Stoneman 2015, s. 29.
- ^ a b Dandamayev 1989, s. 183.
- ^ Souza, P., “The Greek and Persian Wars 499-386 BC”, Osprey Publishing Limited, Oxford. s.40
- ^ HACIKÖYLÜ, Büşra (2019). "Pers Kralı I. Serhas'ın Yunanistan Seferinin Anadolu Güzergâhı" (PDF). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Protohistorya ve Önasya Arkeoloji Anabilim Dalı. s. 56. 19 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)19 Haziran 2024.
- ^ a b Herodotus 7.1–5
- ^ The Cambridge History of Iran vol. 2. p. 509.
- ^ Dandamayev 1989, s. 180.
- ^ Schmitt, R. "Atossa". In Encyclopaedia Iranica.
- ^ Sancisi-Weerdenburg, Heleen (2013). "Exit Atossa: Images of women in Greek historiography on Persia". Vignolo Munson, Rosaria (Ed.). Herodotus. reprint. 2: Herodotus and the World. Oxford: Oxford University Press. s. 139. ISBN 9780199587582. Erişim tarihi: 17 Aralık 2022.
According to Herodotus (7.2-3) Atossa played a prominent role in the selection of Xerxes as heir to the throne.
- ^ The Cambridge Ancient History vol. V p. 72.
- ^ Briant 2002, s. 525.
- ^ Dandamayev 1983, s. 414.
- Genel
Antik kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]
The Sixth Book, Entitled Erato in History of Herodotus.- The Seventh Book, Entitled Polymnia in History of Herodotus.
Modern kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Barkworth, Peter R. (1993). "The Organization of Xerxes' Army". Iranica Antiqua. 27: 149–167. doi:10.2143/ia.27.0.2002126.
- Boardman, John (1988). The Cambridge Ancient History. V. Cambridge University Press. ISBN 0-521-22804-2.
- Boyce, Mary. "Achaemenid Religion". Encyclopaedia Iranica, Vol. 1. Routledge & Kegan Paul.
- Boyce, Mary (1979). Zoroastrians: Their Religious Beliefs and Practices. Psychology Press. ss. 1–252. ISBN 9780415239028.
- Boyce, Mary (1984). "Ahura Mazdā". Encyclopaedia Iranica, Vol. I, Fasc. 7. ss. 684–687.
- Bridges, Emma (2014). Imagining Xerxes: Ancient Perspectives on a Persian King. Bloomsbury. 978-1472511379
- Briant, Pierre (2002). From Cyrus to Alexander: A History of the Persian Empire. Eisenbrauns. ss. 1–1196. ISBN 9781575061207.
- Brosius, Maria (2000). "Women i. In Pre-Islamic Persia". Encyclopaedia Iranica. London et al.
- Dandamayev, M.A. (1999). "Artabanus". Encyclopædia Iranica. Routledge & Kegan Pau. Erişim tarihi: 25 February 2009.
- Dandamayev, Muhammad A. (2000). "Achaemenid taxation". Encyclopaedia Iranica.
- Dandamayev, Muhammad A. (1989). A Political History of the Achaemenid Empire. BRILL. ISBN 978-9004091726.
- Dandamayev, Muhammad A. (1993). "Xerxes and the Esagila Temple in Babylon". Bulletin of the Asia Institute. 7: 41–45. JSTOR 24048423.
- Dandamayev, Muhammad A. (1990). "Cambyses II". Encyclopaedia Iranica, Vol. IV, Fasc. 7. ss. 726–729.
- Dandamayev, Muhammad A. (1983). "Achaemenes". Encyclopaedia Iranica, Vol. I, Fasc. 4. s. 414.
- Frye, Richard N. (1963). The Heritage of Persia. Weidenfeld and Nicolson. s. 301. ISBN 0-297-16727-8.
- Deloucas, Andrew Alberto Nicolas (2016). Balancing Power and Space: a Spatial Analysis of the Akītu Festival in Babylon after 626 BCE (Master's thesis). Universiteit Leiden. hdl:1887/42888.
- Gershevitch, Ilya; Bayne Fisher, William; A. Boyle, J. (1985). The Cambridge history of Iran. 2. Cambridge University Press. ISBN 0-521-20091-1.
- Hall, Edith (1993). "Asia Unmanned: Images of Victory in Classical Athens". Rich, John; Shipley, Graham (Ed.). War and Society in the Greek World. Routledge. ss. 108–133.
- Klinkott, Hilmar (2023). Xerxes. Der Großkönig in Griechenland. Kohlhammer. ISBN 978-3-17-040114-3.
- Llewellyn-Jones, Lloyd (2017). "The Achaemenid Empire". Daryaee, Touraj (Ed.). King of the Seven Climes: A History of the Ancient Iranian World (3000 BCE - 651 CE). UCI Jordan Center for Persian Studies. ss. 1–236. ISBN 9780692864401.
- Macgregor Morris, Ian (2022). "Xerxes: Ideology and Practice". Konecny, Andreas; Sekunda, Nicholas (Ed.). The Battle of Plataiai 479 BC. Phoibos Verlag. ss. 13–69. ISBN 9783851612714.
- Malandra, William W. (2005). "Zoroastrianism i. Historical review up to the Arab conquest". Encyclopaedia Iranica.
- Macaulay, G.C. (2004). The Histories. Spark Educational Publishing. ISBN 1-59308-102-2.
- Marciak, Michał (2017). Sophene, Gordyene, and Adiabene: Three Regna Minora of Northern Mesopotamia Between East and West. Brill. ISBN 9789004350724.
- McCullough, W.S. "Ahasuerus". Encyclopaedia Iranica, Vol. 1. Routledge & Kegan Paul.
- Schmeja, H. (1975). "Dareios, Xerxes, Artaxerxes. Drei persische Königsnamen in griechischer Deutung (Zu Herodot 6,98,3)". Die Sprache. 21: 184–188.
- Radner, Karen (2013). "Assyria and the Medes". Potts, Daniel T. (Ed.). The Oxford Handbook of Ancient Iran. Oxford University Press. ISBN 978-0199733309.
- Sancisi-Weerdenburg, Heleen (2002). "The Personality of Xerxes, King of Kings". Brill's Companion to Herodotus. BRILL. ss. 579–590. doi:10.1163/9789004217584_026. ISBN 9789004217584.
- Schmitt, Rüdiger. "Achaemenid dynasty". Encyclopaedia Iranica, Vol. 3. Routledge & Kegan Paul.
- Schmitt, Rüdiger. "Atossa". Encyclopaedia Iranica, Vol. 3. Routledge & Kegan Paul.
- Schmitt, Rüdiger (2000). "Xerxes i. The Name". Encyclopaedia Iranica.
- Shabani, Reza (2007). Khshayarsha (Xerxes). What do I know about Iran? No. 75 (Farsça). Cultural Research Bureau. s. 120. ISBN 978-964-379-109-4.
- Shahbazi, A. Sh. "Darius I the Great". Encyclopaedia Iranica, Vol. 7. Routledge & Kegan Paul.
- Stoneman, Richard (2015). Xerxes: A Persian Life. Yale University Press. ISBN 978-0300180077.
- Olmstead, A.T. (1979) [1948]. History of the Persian Empire. University of Chicago Press. ISBN 978-0226497648.
- van Rookhuijzen, Jan Zacharias (2017). "How not to Appease Athena: A Reconsideration of Xerxes' Purported Visit to the Troad (Hdt. 7.42–43)". Klio. 99 (2): 464–484. doi:10.1515/klio-2017-0033.
- Waerzeggers, Caroline; Seire, Maarja (2018). Xerxes and Babylonia: The Cuneiform Evidence (PDF). Peeters Publishers. ISBN 978-90-429-3670-6. 2019-12-09 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- Waters, Matt (1996). "Darius and the Achaemenid Line"
. Ancient History Bulletin. London. 10: 11–18.
.jpg)
Soy ağacı - Ahameniş Krallığı | ||
| Ahameniş İmparatorluğu Kralların kralı |  | |
| Lidya satrapları | ||
| Hellespont Frigyası satrapları | ||
| Kapadokya satrapları | ||
| Küçük Asya şehirlerinin Yunan valileri | ||
| Likya hanedanları | ||
| Karya hükümdarları | ||
| Makedonya kralları | ||
| Sur kralları | ||
| Sayda kralları |
| |
| Ermenistan satrapları | ||
| Mısır satrapları | ||
| Baktriya satrapları | ||
| Medya satrapları | ||
| Kilikya satrapları | ||
| Diğer bilinen satraplar | ||
Çoğu bölgede Ahameniş hükümdarlarının yerini MÖ 330 civarında Helenistik satraplar ve Helenistik hükümdarlar almıştır. | ||
| Otorite kontrolü |
|
|---|
