Şarap derecelendirmesi
Şarap derecelendirmesi, bir veya daha fazla şarap eleştirmeni tarafından tadılan bir şaraba, o eleştirmenin o şarap hakkındaki değerlendirmesinin bir özeti olarak verilen puandır.[1] Bu nedenle şarap derecesi, belirli bir şarap şişesine verilen, genellikle sayısal nitelikte, öznel bir kalite puanıdır. Çoğu durumda, şarap dereceleri tek bir şarap eleştirmeni tarafından belirlenir, ancak bazı durumlarda derece, aynı şarabı aynı anda tadan birkaç eleştirmenin girdisiyle türetilir. Şarap dereceleri için bir dizi farklı ölçek kullanılmaktadır. Ayrıca, dereceye ulaşmak için kullanılan uygulamalar da değişebilir. Son yirmi yılda, Robert McDowell Parker Jr. tarafından tanıtılan 50-100 ölçeği yaygın olarak kullanılmaya başlandı. Bu veya sayısal olarak benzer ölçekler, Wine Enthusiast, Wine Spectator ve Wine Advocate gibi yayınlar tarafından kullanılmaktadır.[2][3][4] Jancis Robinson ve Michael Broadbent gibi diğer yayınlar veya eleştirmenler, yarım yıldız adımlarıyla veya onlarsız 0-20 ölçeğini veya 0-5 ölçeğini (genellikle yıldız sayısı açısından) kullanabilmektedirler.[5]
Son yıllarda, toplu kullanıcı tarafından oluşturulan derecelendirmelerin ortaya çıkmasıyla birlikte, farklı koşullar altında tadım yapan profesyonel olmayan şarap tadımcılarından alınan girdileri kullanan CellarTracker gibi grup derecelendirme sistemleri de yaygınlaştı.[6] Basit bir sayısal puana ek olarak, çoğu şarap derecelendirmesi, şarap eleştirmeninin şarap hakkındaki genel izleniminin kısa açıklamaları olan şarap tadım notlarını desteklemek için tasarlanmıştır; buna lezzet nitelikleri de dahildir. Ancak, genellikle vurgu (özellikle pazarlamada) toplam şarap tadım notundan ziyade eleştirmen tarafından uygulanan puan üzerindedir.[7]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]
Tadım notlarının ve diğer şarap literatürü biçimlerinin kompozisyonu şarap tarihi boyunca var olmuş olsa da, sayısal derecelendirme sistemlerinin yaygın kullanımı nispeten yeni bir olgudur. 20. yüzyılın ortalarında, Amerikan şaraplarına olan ilgi arttıkça, tüketiciler kendilerini dünyanın dört bir yanından çok çeşitli şaraplarla tanışırken buldular. Mevcut seçeneklerin bu fazlası, şarapları inceleyerek ve tüketiciler için satın alma sürecini kolaylaştırabilecek önerilerde bulunarak hizmet verebilecek eleştirmenler için bir niş pazar yarattı. Consumer Reports ve Which? gibi tüketici dergilerinin ürün incelemelerine benzer bir kalıbı izleyen Amerikan eleştirmenler, tüketicilerin ilgi duydukları şarapları belirlemek için kısaca tarayabilecekleri daha yoğun şarap incelemeleri yazmaya başladılar. Sayısal puanlamanın popülerleşmesi, büyük ölçüde, sayısal derecelendirme sistemini 1970'lerde Amerikan standartlaştırılmış derecelendirme sistemine göre düzenleyen Amerikan şarap eleştirmeni Robert Parker'a atfedilir.[7][8]
Parker'ın sisteminde, şaraplar A-F "notuna" kabaca karşılık gelen 50-100'lük bir ölçekte değerlendiriliyordu. Bir şarap en az 85 puan alırsa "ortalamanın üzerinde" veya "iyi" olarak kabul ediliyordu. Parker'ın The Wine Advocate veya Wine Spectator ve The Wine Enthusiast gibi daha sonraki taklitçileri gibi şarap derecelendirme dergilerinin okuyucuları, birkaç düzine hatta yüzlerce mevcut şarabın sayısal değerlendirmelere ayrılmış bir incelemesini hızlıca görebiliyordu. Bu tüketiciler, daha önce bir şarabı denemek zorunda kalmadan satın alma işlemlerini yoğunlaştıracakları bir dizi puanı izole edebiliyordu. Benzer şekilde, şarap perakendecileri ve tüccarları kendilerini, satışa sunmadan önce şarabı araştırmalarını veya denemelerini bile gerektirmeyen hazır bir pazarlama aracıyla buldular.[7]
Sayısal şarap derecelendirmelerinin popülaritesi, şarap perakendeciliği sektörü için bir nimet haline geldi. "Olağanüstü" olarak sınıflandırılan puanlar alan şaraplar (genellikle 90 puan veya üzeri) esasen pazarda olumlu satışlar garanti ediyordu. 95-100 arasında "olağanüstü" veya "klasik" derecelendirmeler alan şaraplar, sınırlı üretimle birleşince fiyatlarının fırlamasına yardımcı olan kült takipçiler geliştirmeye başladı. Yüksek puan alan şarapları çevreleyen spekülasyondan ve nihai fiyat artışından yararlanmayı amaçlayan bir yatırım şarabı segmenti ortaya çıktı. Şarap derecelendirmelerinin etkisi, 21. yüzyılın başında Asya, Rusya ve Güney Amerika'nın gelişmekte olan şarap pazarlarında özellikle keskindi.[7]
Derecelendirme
[değiştir | kaynağı değiştir]Şişelere 50 ile 100 arasında bir puan verilir, 50 en düşük kaliteli şaraptır. 90 veya daha yüksek puan alan bir şarap olağanüstü olarak kabul edilir.[9]
Bu puan, genellikle sommelierler ve uzmanlar tarafından yapılan kör tadımla elde edilir ve şu gibi faktörler göz önünde bulundurulur:[9]
- Şarap görünümü
- Aromalar
- Bitiş
- Lezzetler
- Denge
- Yaşlanma (olgunlaşma)
Wine Spectator 100 puanlık ölçek:[10]
- 95 - 100: Klasik
- 90 - 94: Olağanüstü
- 85 - 89: Çok iyi
- 80 - 84: İyi
- 75 - 79: Vasat
- 50 - 74: Önerilmez
80'ler ve 90'larda Parker'ın şarap puanı şarap dünyasında İncil haline geldi. Hatta farklı şarap markalarının satışlarını bile etkilemeye başladı. Şarapları genel olarak sıralama sistemi "Parkerizasyon" olarak bilinmeye başladı.[9]
Zamanla, şarap yayınları kendi sıralama sistemlerini geliştirdiler. Değerlendirilen kriterler orijinalle aynı olsa da, bazı yayınlar Parker'ın iddia ettiği şekilde yargılamamak konusunda ısrarcıdır. Wine Spectator gibi dergilerin neyin popüler neyin popüler olmadığına dair kendi ölçüleri vardır. Parker'ın sistemini uyarladılar ancak 50 yerine 80 - 100 puana indirdiler.[11] Öte yandan Decanter dergisi[12] tamamen farklı bir sistem kullandı. Şarapları 5 yıldızlı bir sisteme göre sıralamak için aşağıdaki modeli uyarladılar. Bu puanlama 2012'ye kadar kullanıldı.[13]
Platter'ın 5 yıldızlı Güney Afrika Şarap Ölçeği[9]
- 5: En üstün
- 4: Mükemmel
- 3: Her gün iyi içki
- 2: Rahat bir şekilde içmek
- 1: Çok sıradan
Eleştiri
[değiştir | kaynağı değiştir]
Sayısal şarap derecelendirme sistemi ağır bir şekilde eleştirilmiştir.[13][14][15][16] Şarabın küreselleşmesinde ve şarap yapımında teruar ve bireyselliğin etkisinin küçümsenmesinde itici bir güç olarak görülmüştür. Şarap derecelendirme sisteminin eleştirmenleri, etkili eleştirmenlerden olumlu puanlar almanın ekonomik ve pazarlama gücünün, küresel şarap yapımını eleştirmenlere çekici gelen homojen bir stil üretmeye yönlendirdiğini ileri sürmektedir. Bu eleştirmenler, aynı anda çok çeşitli şarapları örneklemenin içsel bir kusur olduğunu ileri sürdükleri şeye işaret etmektedirler. Birlikte karşılaştırıldığında, derin renklere, dolgun gövdeli, daha güçlü, yoğun tatlara ve yumuşak ağız hissine sahip şaraplar (özellikle kırmızılar) , daha incelikli özelliklere sahip şaraplara göre çeşitlilikten daha fazla sıyrılma eğilimindedir. Bu şaraplar daha olumlu şarap derecelendirmeleri alma eğilimindedir ve bu da bu şarap stillerinin pazarda yaygınlaşmasında bir artışa yol açmıştır.[7]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "What are Wine Scores?". Wine-Searcher (İngilizce). Erişim tarihi: 8 Mayıs 2025.
- ^ "Wine Enthusiast Magazine | Wine Ratings, Wine News, Recipe Pairings". Wine Enthusiast (İngilizce). 4 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2025.
- ^ "eRobertParker.com: Robert Parker's Rating System". web.archive.org. 7 Ocak 2010. 7 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2025.
- ^ "About Our Tastings | Wine Spectator". WineSpectator.com (İngilizce). 10 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2025.
- ^ J. Robinson Jancis Robinson's Wine Course Third Edition s. 19, 283–286 Abbeville Press 2003 ISBN 0-7892-0883-0
- ^ Tedeschi, Bob (3 Şubat 2005). "How Fine Is This Wine? Virtual Cellar Could Answer That Question With Ease". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 22 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2025.
- ^ a b c d e J. Robinson (ed) "The Oxford Companion to Wine" Third Edition s. 616–617 Oxford University Press 2006 ISBN 0-19-860990-6
- ^ "Schenectady Gazette - Google News Archive Search". news.google.com. 15 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2025.
- ^ a b c d "What is Wine Scores? Learn Its History & How to Use It!". minuman.com (İngilizce). 3 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2025.
- ^ "Wine Spectator's Top 100 Wines for 2024". Wine Spectator Top 100 Wines (İngilizce). 8 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2025.
- ^ "What are Wine Scores? - Wine Ratings & Reviews Explained | Wine.com". www.wine.com. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2025.
- ^ "Find a wine - Decanter". www.decanter.com (İngilizce). 3 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2025.
- ^ a b "Wine-Rating Publications: Their Benefits and Pitfalls, Part I : Record Searchlight". www.redding.com. 27 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2025.
- ^ "Wayback Machine". www.pittsburghlive.com. 25 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2025.
- ^ Rivlin, Gary (14 Ağustos 2006). "Wine-rating system is not improving with age - Business - International Herald Tribune". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 5 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2025.
- ^ "Are ratings pointless?
The highs -- and lows -- of the 100-point scale". www.SFGate.com. 29 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2025.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- R. Rutan "Wine ratings just part of the equation" Eugene Register Guard, September 15, 2003
- P. Hellman "Blind-Tasting Follies" The New York Sun, March 30, 2005
- H. Hubbard-Preston "Sniff, sip, consult: Ratings game rules in premium market" The New York Times, December 13, 2003
- D. Darlington "The Chemistry of a 90+ Wine " The New York Times, August 7, 2005