Suriye Anayasası
| Suriye Anayasası | |
|---|---|
 Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şara tarafından imzalanan Suriye Arap Cumhuriyeti Anayasal Bildirisi (2025) | |
| Genel bakış | |
| Yetki alanı |  Suriye |
| Oluşturulma | 2 Mart 2025 |
| Yayımlanma tarihi | 13 Mart 2025 |
| Yürürlük tarihi | 13 Mart 2025 |
| Hükûmet biçimi | Üniter başkanlık cumhuriyeti altında bir geçiş hükümeti |
| Devlet yapısı | |
| Yönetim organları | 3 (yürütme, yasama, yargı) |
| Yasama | Halk Meclisi |
| Yürütme | Cumhurbaşkanı |
| Yargı | Bağımsız[a] |
| İlga ettiği kanun(lar) | 2012 Suriye Anayasası |
.svg) |
|---|
|
|
Suriye, ilki 1930 Suriye Anayasası olmak üzere çeşitli anayasalara sahip olmuştur. Esad rejiminin 2024 yılında devrilmesinin ardından 2012 anayasasının yerine 13 Mart 2025 tarihinde yeni bir geçici anayasa kabul edilmiştir.[2][3]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]
İlk anayasalar
[değiştir | kaynağı değiştir]İbrahim Hananu başkanlığındaki bir komite tarafından hazırlanan 1930 Suriye Anayasası, Birinci Suriye Cumhuriyeti'nin kurucu anayasasıydı. Anayasa, cumhurbaşkanının İslam inancına sahip olmasını şart koşuyordu (madde 3). Bu anayasanın yerini 5 Eylül 1950 Anayasası almış, bu anayasa 10 Temmuz 1953 Anayasası ve Birleşik Arap Cumhuriyeti Geçici Anayasası ile yenilenmiştir.[4]
Baasçı Suriye'nin anayasaları
[değiştir | kaynağı değiştir]1963 Suriye askeri darbesinin ardından Lu'ay el-Etâsî başkanlığındaki Ulusal Devrim Komutanlığı Konseyinin ilk kararı Birleşik Arap Cumhuriyeti'nin geçici anayasasını askıya almak, Cumhurbaşkanı Nazım el-Kudsi ve Başbakan Halid el-Azm'ı tutuklamak ve Nisan 2011'de kaldırılana kadar 48 yıl sürecek bir olağanüstü hal uygulamak oldu.[5] Yeni bir geçici anayasa 25 Nisan 1964 tarihinde kabul edilmiş ve bu anayasa 1 Mayıs 1969 tarihli geçici anayasa ile değiştirilmiştir.[6]
1973 anayasası
[değiştir | kaynağı değiştir]Yeni anayasa 13 Mart 1973 tarihinde kabul edildi ve 27 Şubat 2012 tarihine kadar yürürlükte kaldı. Anayasa, Arap Sosyalist Baas Partisi'nin otoritesini sağlamlaştırdı; Suriye, genellikle sanıldığı gibi resmi anlamda tek partili bir sistem olmasa da, 8. maddesi partiyi "toplumda ve devlette lider parti" olarak tanımlıyordu.[7] Anayasa iki kez değiştirilmiştir. 6. Madde 1981 yılında değiştirilmiştir.[8] Anayasa en son 2000 yılında cumhurbaşkanının asgari yaşının 40'tan 34'e indirilmesiyle değiştirilmiştir.[9]
2012 anayasası
[değiştir | kaynağı değiştir]2011 Suriye devriminin ardından Esad rejimi yeni bir anayasa taslağı hazırladı ve 26 Şubat 2012 tarihinde uluslararası gözlemciler tarafından denetlenmeyen bir referanduma sundu. Anayasadaki değişiklikler sembolik nitelikteydi ve Baas rejiminin ülke çapındaki protestolara verdiği cevabın bir parçasıydı. Bu hamle Esad rejiminin gücünü tekelleştirdiği ve istişare edilmeden hazırlandığı için Suriyeli muhalif ve devrimci partiler referandumu boykot etti ve hükûmet verilerine göre katılım çok düşük oldu.[10] Referandum, 27 Şubat 2012 tarihinde yürürlüğe giren yeni anayasanın kabul edilmesiyle sonuçlanmıştır.[11]
23 Ocak 2017 tarihinde Rus diplomatlar tarafından sunulan yeni Suriye anayasası taslağı muhalif delegeler tarafından reddedilmiştir.[12][13]
Anayasa, Esad rejiminin 8 Aralık 2024 tarihinde düşmesinin ardından yürürlükten kalkmış ve 29 Ocak 2025 tarihinde resmi olarak feshedilmiştir.[14][15]
Baas sonrası Suriye Anayasası
[değiştir | kaynağı değiştir]Esad rejiminin düşmesinin ardından Syria TV 29 Aralık 2024 tarihinde, tarihi henüz belirlenmemiş olsa da 1.200 temsilcinin katılacağı bir Ulusal Konferans için hazırlıkların devam ettiğini bildirdi. Konferans sırasında bir anayasa taslak komitesi ilan edilecek, Suriye Halk Meclisi ve Hey'etu Tahrîri'ş-Şâm da dahil olmak üzere tüm silahlı gruplar feshedilecek ve yeni bir ulusal ordu yeniden yapılandırılacaktı.[16] Aynı gün ilerleyen saatlerde Suriye'nin fiili lideri Ahmed eş-Şara seçimlerin düzenlenmesinin 4 yıl sürebileceğini ve öncesinde bir nüfus sayımı yapılması gerektiğini belirtti.[17]
2025 geçici anayasası
[değiştir | kaynağı değiştir]29 Ocak 2025 tarihinde, Suriye Devrimi Zafer Konferansı sırasında, Askeri Operasyonlar Komutanlığı sözcüsü Hasan Abdülgani, 2012 Suriye Anayasası'nın feshedildiğini açıkladı. Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şara, yeni bir anayasaya kadar "yasal referans" olarak hizmet edecek bir "anayasal deklarasyon" yayınlayacağını belirtti.[18]
12 Şubat 2025'te geçiş hükûmeti, o tarihte yapılacak olan Suriye Ulusal Diyalog Konferansı için yedi üyeden oluşan bir hazırlık komitesi kurulduğunu açıkladı: Hasan el-Dahim, Mahir Alluş, Muhammed Mastet, Yusuf el-Hicir, Mustafa el-Musa, Hind Kabavat ve Huda Etasi.[19][20] 2 Mart 2025 tarihinde Cumhurbaşkanı eş-Şara, Esad rejiminin devrilmesinin ardından ülkenin geçiş sürecine rehberlik edecek bir anayasal bildiri hazırlamakla görevli bir komite kurulduğunu ilan etti.[21] Cumhurbaşkanı eş-Şara 13 Mart 2025 tarihinde beş yıl geçerli olacak geçici anayasayı onayladı.[2][3]
Anayasa, başbakanlık makamının bulunmadığı, yürütme yetkisinin bakanları atayan cumhurbaşkanının elinde olduğu bir başkanlık sistemi öngörmektedir.[22][23][24] Bu anayasa, düşünce ve ifade özgürlüklerini korurken İslam hukukunu içtihadın ana kaynağı olarak kabul etmektedir.[25] Halk Meclisi, beş yıllık geçiş sürecinde geçici bir parlamento olarak görev yapmak ve yeni bir kalıcı anayasanın hazırlanmasını denetlemek üzere kurulmuştur.[26] Cumhurbaşkanı, Halk Meclisi üyelerinin üçte birini ve anayasa mahkemesi yargıçlarını parlamentonun onayına ihtiyaç duymadan atamaktadır.[27]
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Geçici Anayasa'nın 43. maddesine göre yargı bağımsızdır ve hâkimler yalnızca hukuka tabidir.[1]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ وصحف, وكالات (13 Mart 2025). "النص الكامل للإعلان الدستوري السوري (13 آذار 2025)". kassioun.org (Arapça). 7 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2025.
- ^ a b "Syrian leader signs constitution that puts the country under an Islamist group's rule for 5 years". CNN (İngilizce). Erişim tarihi: 13 Mart 2025.
- ^ a b "Syrian leader signs constitution that puts the country under an Islamist group's rule for 5 years". The Washington Post. 13 Mart 2025. 24 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2025.
- ^ "Syria's constitutional history: Past charters and future prospects". en.majalla.com (İngilizce). Erişim tarihi: 20 Mart 2025.
- ^ "Assad ends five decades of emergency rule". France 24. 21 Nisan 2011.
- ^ Atassi, Karim, (Ed.) (2018), "The Fourth Republic", Syria, the Strength of an Idea: The Constitutional Architectures of Its Political Regimes, Cambridge: Cambridge University Press, ss. 252-337, ISBN 978-1-107-18360-520 Mart 2025
- ^ "Syria's Assad to 'End' One-Party Rule". ibtimes.com. 15 Şubat 2012. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2018.
- ^ "Amending the Syrian constitution... Achieving a quota or reaching a solution?". 18 Haziran 2018. 18 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2021.
- ^ "Amending the Syrian constitution... achieving a quota or reaching a solution?". Enab Baladi. 18 Haziran 2018. 18 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2020.
- ^ Szmolk, Inmaculada (2017). Political Change in the Middle East and North Africa: After the Arab Spring. Edinburgh, United Kingdom: Edinburgh University Press. ss. 132-133. ISBN 978-1-4744-1528 6.
- ^ "Presidential Decree on Syria's New Constitution". Syrian Arab News Agency. 28 Şubat 2012. 29 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2012.
- ^ "Syrian Arab Republic 2017 Constitution - Constitute". www.constituteproject.org (İngilizce). 5 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2023.
- ^ "Key points of the Russian proposal for Syria's new constitution". alarabiya.net. 26 Ocak 2017. 23 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2024.
- ^ "Syrian opposition leader says state institutions will be preserved in 18-month transition". Middle East Eye (İngilizce). 10 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2024.
- ^ "Syria suspends constitution, declares Ahmed al-Sharaa transitional president". al monitor. 29 Ocak 2025. Erişim tarihi: 13 Mart 2025.
- ^ "1200 شخصية تتحضر للاجتماع في دمشق: لجنة دستورية وأخرى استشارية للرئيس المؤقت". Syria TV (Arapça). 29 Aralık 2024. 9 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2025.
- ^ Ebrahim, Nadeen; Salem, Mostafa (30 Aralık 2024). "Syrian elections could take up to 4 years to organize, de facto leader says". CNN (İngilizce). 3 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2025.
- ^ "Syria's interim president vows to preserve 'civil peace' in first address". France24. 30 Ocak 2025. 30 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2025.
- ^ Moussa, Dima (8 Mart 2025). "Approaching the Constitutional Process in Post-Assad Syria". Constitutionnet. Erişim tarihi: 16 Mart 2025.
- ^ "Syrian Negotiating Committee and Coalition Prepare for Dissolution in Meeting with President Sharaa". Syrian Observer. 13 Şubat 2025. 19 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2025.
- ^ "Syria forms committee to draft constitutional declaration for country's transition". Anadolu Agency. 3 Mart 2025. 18 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2025.
- ^ "sweeping powers, ignores minority rights". France24. 14 Mart 2025. Erişim tarihi: 16 Mart 2025.
- ^ "Syria's Constitutional Draft Set for Release as Fact-Finding Committee Begins Investigations". Watan News. 12 Mart 2025. 18 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2025.
- ^ "Syria's new constitution gives sweeping powers, ignores minority rights". rfi. 14 Mart 2025. 19 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2025.
- ^ "Syria keeps role for Islamic law in 5-year transition". Reuters. 13 Mart 2025. 13 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2025.
- ^ "Syrian leader signs constitution that puts the country under an Islamist group's rule for 5 years". Associated Press News. 13 Mart 2025. 13 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2025.
- ^ Ward, Euan (14 Mart 2025). "Syria Has a New Temporary Constitution. Here Are the Highlights". NY Times. 14 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2025.
External links
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1930 Suriye Anayasası (Fransızca versiyonu), aşağıdaki kitapta bir bütün olarak yeniden üretilmiştir: Giannini, A. (1931). Le costituzioni degli stati del vicino oriente. Istituto per l'Oriente.
- Uluslararası Anayasa Hukuku (ICL) Projesi'nde Suriye Anayasası (1973) (İngilizce)
- Suriye Anayasası (2012) (Qordoba tarafından CC-BY lisanslı İngilizce çeviri)
- Suriye Anayasası (2012) (Suriye Arap Haber Ajansı tarafından yapılan İngilizce çeviri)
- Suriye Arap Cumhuriyeti Anayasal Beyannamesi (2025) (İngilizce)
| Suriye konuları | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Tarih |
| ||||||||||
| Coğrafya |
| ||||||||||
| Siyaset |
| ||||||||||
| Ekonomi |
| ||||||||||
| Toplum |
| ||||||||||
