Airbus A330
| Airbus A330 | |
|---|---|
.jpg) Türk Hava Yolları'na ait TC-JOD kuyruk tescilli bir A330-300, kalkışını gerçekleştirirken. | |
| Türü | Hava taşımacılığı |
| Üretici | Airbus S.A.S (EADS) |
| İlk uçuş | 2 Kasım 1992 |
| Hizmete giriş | 17 Ocak 1994 (Air Inter) |
| Durumu | Etkin hizmette |
| Ana kullanıcı | Türk Hava Yolları |
| Diğer kullanıcılar | Air China China Eastern Airlines Cathay Pacific |
| Üretim aralığı | 1992- günümüz |
| Üretim sayısı | 1,310 (Kasım 2016) |
| Birim maliyeti | $136 ila $145,5m arası (2003) A330-200F $175M (2007) |
| Değişimleri | Airbus A330 MRTT Airbus A340 |
Airbus A330, Airbus ailesinin yüksek kapasiteli, orta ve uzun menzilli bir uçağıdır. Teknik olarak aynı A340 gibi geniş gövdeli, iki koridorlu yapıda olup A340'tan farklı olarak iki adet turbofan motora sahiptir. Bu özellikleri ile Airbus ailesinin A350 modelinden sonraki çift motorlu en büyük ikinci üyesidir.
A330 ilk uçuşunu 1992'de yaptı. Airbus'ın ve havacılık otoritelerinin testlerinden sonra ilk hizmetine 1993'te başladı. İlk imal edilen A330'un 300 serisiydi. Üç sınıfta toplam 295 yolcu taşıyabilen uçağın menzili 10 bin 400 kilometreydi. Havayollarının biraz daha küçük, iki motorlu bir uçak istediklerini saptayan Airbus Endüstri, 1990'ların başından itibaren A330-300'ün alt modeli olan A330-200 üzerinde çalışmaya başladı. İlk siparişler uçak kiralama şirketi ILFC'nin yanı sıra Swissair, Sabena, Austrian, Emirates ve Gulf Air gibi şirketlerden geldi.
Serinin bir alt üyesi olan A330-200 ilk uçuşunu 13 Ağustos 1997'de gerçekleştirdi. Testler ve sertifikasyon çalışmalarından sonra uçak ilk olarak Nisan 1998'de Canada 3000 Havayolları'nda hizmete girdi. A330-200 modelinin gövdesi 300 serisine oranla yaklaşık 4.7 metre daha kısa. Ancak menzili A330-300'den 2 bin kilometre daha uzun. Menzil farkı A330-200'ün gövde altına konulan ve A340'larda da kullanılan özel bir yakıt tankı sayesinde sağlandı. Artan ağırlığı karşılamak için özel iniş takımları da eklendi.
Ekonomik uçuşuyla birçok havayolu tarafından seçilen A330-200, 150'ye yakın sipariş aldı. Bunlardan 102 tanesi teslim edildi. Havayolları A330-200'leri filolarındaki A300, A310, DC10-10, eski nesil B767-200'leri değiştirmek amacıyla seçiyor. Swissair, Austuria, Sabena, Air France, Korean Air, TAM, Qatar, Air Transat, Canada 3000, LTU, Aer Lingus, Air Tours, British Midland, JMC Air, Monarch, Srilankan Havayollarının yanı sıra Türk Hava Yolları da A330-200 kullanan operatörler arasındaki yerini aldı.
İlk nesil çift motorlu Airbus uçakları olan A330-300 serisinde farklı motor seçenekleri mevcuttur. Bu uçaklar için (67,500 lb) 300.3 kN'luk itiş gücüne sahip iki adet General Electric firmasının CF6-80E1/A2 motorlarını ya da 284.7 kN'luk (64,000 lb) Pratt & Whitney firmasının PW-4164 motorları tercih edilebilir. Ayrıca bir başka seçenek olarak (68,000 lb) 304.6 kN'luk itiş gücü ile RollsRoyce Trent 768 ile Trent 772 turbofan motorları da seçenekler arasındadır.
Uzun menzilli A330-200 uçaklarında ise Pratt & Whitney firmasına ait PW-4164 motorları ya da PW-4168 serisi turbofan motorları ile üçüncü bir seçenek olarak da yeni nesil 324 kN (73,000 lb) itiş gücüne sahip RR Trent 768 serisi veya 772 opsiyonu kullanılabilir.
Gelişim
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk Gelişim
[değiştir | kaynağı değiştir]Airbus, A300 modelini geliştirirken A300B1'den A300B9'a kadar varyant tasarım seçeneği projelendirdi. Bunlara ek olarak tasarlanan A300B10 varyantı sonradan Airbus A310 modeline evrilirken Airbus daha sonrasında dar gövdeli yolcu uçağı sektörüne giriş için Airbus A320 modelinin tasarımına yöneldi.[1] 1970'lerin ortasında Airbus tekrardan geniş gövdeli uçak tasarımlarına yöneldi ve A300B9 modelini geliştirmeye başladı. A300B9 modelinin Lockhead Martin L-1011 TriStar ve McDonnell Douglas DC-10 ile rekabet etmesi planlanıyordu. Sonradan A300B9 modeline A300B11 modeli eklendi ve isimleri Twin Aisle (Çift Koridorlu) anlamına gelen "TA" harfleri ile başlamak üzere TA9 ve TA11 olarak değiştirildi.[1]
TA9 ve TA11 farkının oluşmasının asıl nedeni havayollarının talep farklılıklarındandı. Batılı (Kuzey Amerikalı) havayolları çift motorlu bir uçak talep ederken doğulu havayolları 4 motorlu bir uçak talep ediyordu. Avrupalı üreticiler ise fikir birliği içerisinde değillerdi.[1] Bunun üzerine Airbus iki farklı model çıkarma kararı aldı.[1] O dönemde çift motorlu uçaklar için bulunan "60 dakika^" sınırı bu ayrımı destekleyen bir etken oldu.
Airbus'ın TA9 ve TA11 için 1982 itibarıyla hedefi tek sınıfta 410 yolcuya kadar taşıyabilecek uçak yaratmak oldu. İlaveten Airbus bu modellerin Lockhead Martin L-1011 TriStar ve McDonnell Douglas DC-10'un iki katı kargo kapasitesine sahip olmasını hedefledi.[1] Haziran 1985'teki Paris Havacılık Fuarı'nda Airbus, TA9 ve TA11'in A320 ile neredeyse aynı kokpit tasarımına ve fly-by-wire sistemine sahip olacağını açıkladı. Pilotlar sadece 1 haftalık eğitimle A320'den TA9 ve TA11 için tip eğitimlerini tamamlayabilecekti.[1]
_F-WWKA_-_MSN_1085_-_Will_be_9V-STI_(4219132797).jpg)
1986 yılında Airbus resmi şekilde TA9'un Airbus A330 ve TA11'in Airbus A340 olacağını açıkladı.[1] Airbus ve partnerleri bu dönemden sonra iki jetin yapımı için yatırımlarını yoğunlaştırdı.[1] 1987 yılının mart ayında ilk sipariş Air Inter tarafından 5'i kesin 15'i opsiyonel olacak şekilde verildi.[1][2] Aynı dönemde Thai Airways International uçağın ikinci siparişini verirken ilerleyen dönemde Lufthansa, Air France ve Northwest Havayollarının da benzer siparişleri oldu.[1][2]
İlk birleştirilmiş A330-300, 14 Ekim 1992'de fabrikadan çıkartıldı. İlk uçuşunu ise 2 Kasım 1992'de yaptı.[1][2] 2 Kasım'daki ilk uçuşta Airbus mühendisleri uçağı perdövites süratinden maksimum hava süratine kadar test etti. İlaveten uçağı maksimum irtifası olan 41.000 ft'e kadar test etme imkanı buldular.[1]
17 Ocak 1994'te A330-300, Air Inter ile Paris, Orly Havalimanı ile Marsilya arasındaki sefer ile hizmete girdi.[1]
A330-200
[değiştir | kaynağı değiştir]
A330-300 satışlarının düşmesi ve Boeing 767-300ER modelinin Airbus A330'un pazarını zedelemesi üzerine Airbus, daha uzun menzile ve Boeing 767 ile rekabet edebilecek kısaltılmış bir model üzerine çalışmalara başladı.[1] Tasarım aşaması boyunca A329 veya A330M10 olarak bilinen A330-200, planlama olarak Boeing 767-300ER'dan %9 daha düşük operasyon maliyetine sahip olması hedeflendi. Uçağın 11,900 km (6,430 nm) menzile sahip olması hedeflenirken Airbus, bu menzil marketi için 1995 ve 2015 arasında 800 uçak talebi olacağını tahmin etti.[1]
A330-200, 13 Ağustos 1997'de ilk uçuşunu gerçekleştirdi ve 16 aylık sertifikasyon sürecinin ardından Canada 3000 Havayolları ile hizmete girdi.
Yeni Motor Seçeneği
[değiştir | kaynağı değiştir]Airbus A330neo^ mevcut bulunan Airbus A330 (yeni adıyla A330ceo^) ailesindeki uçakaların yeni motor seçeneği ve birkaç ilave değişiklik ile yenilenmesidir.[3] Boeing 787 ile rekabet etmesi için öne sürülen A330neo, 2017'de -900 varyantı ile ilk uçuşunu yaptı. 2018 yılında TAP Air Portugal'a teslim edildi. -800 varyantı ise 2018'de ilk uçuşunu gerçekleştirdi.[4][5]
Varyantları
[değiştir | kaynağı değiştir]Airbus A330ceo^
[değiştir | kaynağı değiştir]A330-200
[değiştir | kaynağı değiştir]Airbus A330 ailesinin kısaltılmış versiyonu olan A330-200, az yolcu ve daha uzun mesafeli uçuşlar için tasarlanmıştır.[1] Canada 3000 Havayolları ile 1998'de hizmete giren A330-200, -300 varyantına göre 10 "gövde parçası" daha kısa olarak 58.82 m (193 ft 0 in) uzunluğa sahip.[1] Tipik olarak 220-260 yolcu taşıyabilen A330-200, maksimum 401 yolcuya kadar taşıyabiliyor ve 15.094 km (8.150 nm) menzile sahip[6].
2008 yılında Airbus, Boeing 787'ye karşı daha iyi rekabet için A330-200'ün maksimum kalkış ağırlığını 5 ton arttırdığı Airbus A330-200HGW modelini tanıttı. Model, 560 km (302 nm) menzil artışı sağlarken modelin ilk alıcısı Korean Air oldu.[7]
2012 yılında bir kez daha maksimum kalkış ağırlığını arttıran Airbus, uçağa bu sefer 500 km (270 nm) kazandırmış oldu.[8] Kasım ayında bir kez daha maksimum kalkış ağırlığını arttıran Airbus, artık menzil açısından A340-200 ve A340-300 ile rekabet eden bir model yarattı. Bunun üzerine A340 modelleri daha sonra geliştirilse bile havayolları açısından menzil dışında fayda sağlamayan A330-200 modeli verimsiz kaldı ve -300 serisine kıyasla çok daha az sattı.[9]
A330-200, direkt olarak Boeing 767-400ER ve Boeing 787-8 modeliyle rekabet etmektedir.
A330-200F
[değiştir | kaynağı değiştir]_F-WWCB_-_MSN_1418_-_Named_Trakya_-_Will_be_TC-JDS_(9743170846)_(cropped).jpg)
Airbus'ın (beluga hariç) fabrika çıkışlı ilk kargo uçağı olan A330-200F, 2007 yılında hizmete sunuldu.[10] Toplam 61 tona kadar yük taşıyabilen A330-200F, üst kompartımanda 22 palet, alt kompartımanda ise 8 palet ve 2 LD3 konteyner veya 26 LD3 konteyner taşıma kapasitesine sahip.[11]
Bu uçakların dışarıdan bakanlar tarafından "ilginç" bulunan kısmı burun iniş takımındaki şişliktir. Bunun sebebi Airbus A330 ilk tasarlanırken "öne eğik" şekilde tasarlanması nedeniyle kargo yükleme araçlarının kargo indirme/bindirme esnasında yükleme yapabilmesi için uçağın düz kalması amacıyla eklenmesidir.[12]
Temmuz 2025 itibarıyla, Türkiye'nin bayrak taşıyıcı havayolu olan Türk Hava Yolları'na ait hava-kargo şirketi olan Turkish Cargo'ya ait 10 adet Airbus A330-200F bulunmaktadır.[13]
A330-300
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk A330 versiyonu olan A330-300, 1994'te Air Inter ile hizmete girdi. 3 sınıflı tipik bir konfigürasyonda 250-290 yolcu taşıyan A330-300, maksimum 440 yolcu taşıma kapasitesine sahiptir.[14] Genel anlamda A330-300, Airbus'ın A300 modelinin uzatılmış, yeni kanat ve yatay stabilizatöre sahip ve fly-by-wire ile donatılmış versiyonudur. 63.66 m uzunluğa sahip olup 16.79 m yüksekliğe sahiptir. Kanat açıklığı ise 60.30 m'dir. 11,750 km (6.350 nm) menzile sahiptir.[14] Airbus A330 ailesinin en çok satan modeli olan A330-300, 776 adet üretilmiştir.[15]
.png)
A330P2F
[değiştir | kaynağı değiştir]Ergonomik olarak yolcu uçağı ömrünü tamamlayan uçaklar için kargo uçağına çevrilmesi için 2012 Singapore Air Show'da tanıtılan P2F (Passenger to Freighter) programı yolcu uçaklarını kargo uçaklarına dönüştürmek üzerine kuruludur.[16] O dönem 2016'da sertifikasyon sürecini tamamlamayı planlayan Airbus, vizyon programında sektörün 20 yıl içerisinde 2.700 kargo uçağına ihtiyaç duyacağını, bunların 900'ünün yolcu uçağından kargo uçağına çevrim olacağını ve yarısının A330 ailesi olacağını planladı.[17] 2017'de sertifikasyon sürecini tamamlayan A330-300P2F; ilk müşterisi olan DHL Express'e teslim edilirken, A330-200P2F ise 2018'de sertifikasyon sürecini tamamladıktan sonra EgyptAir'e teslim edilmiştir.[18][19]
A330-300P2F varyantı maksimum 62 ton kargo taşımaktadır. Üst kompartıman, 26 palet; alt kompartıman, 11 palet veya 32 LD3 konteyner kapasiteye sahiptir.[20]
Türkiye'de MNG Hava Yolları tarafından kullanılmaktadır.[21]
A330neo^
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg)
A330-800
[değiştir | kaynağı değiştir]A330-200'ün geliştirilmiş versiyonu olan A330-800; bazı kabin değişiklikleri, aerodinamik değişiklikler (kıvrık kanat ucu gibi) ve yeni, çevreci Rolls-Royce Trent 7000 motorlarına sahiptir.[22] İlk uçuşunu 6 Kasım 2018'de tamamlamıştır.[23] İlk teslimatı ise Kuwait Airways'e 29 Ekim 2020'de yapılmıştır.[24]
A330-900
[değiştir | kaynağı değiştir]Küçük versiyonu A330-800 gibi bir önceki nesil A330'ların üzerinden geliştirilen A330-900, A330-300'ün geliştirilmiş versiyonudur. Bazı kabin değişiklikleri, aerodinamik değişiklikler (kıvrık kanat ucu gibi) ve yeni, çevreci Rolls-Royce Trent 7000 motorlarına sahiptir. Ebatları önceki nesil versiyonu ile tamamen aynıdır. Kabin optimizasyonu sayesinde Airbus A330-300'e göre daha fazla (maksimum 465 yolcu) kapasitesine sahiptir. İlk uçuşunu 19 Ekim 2017'de yapmış olup, hizmete TAP Air Portugal ile 15 Aralık 2018'de girmiştir.[25][26]
Özel Varyantlar
[değiştir | kaynağı değiştir].jpg){kind=spacer}
Beluga XL
[değiştir | kaynağı değiştir]Airbus'ın eskiyen Beluga uçağını yenilemek üzere oluşturduğu kargo uçağıdır. Temel olarak A330-200F gövdesi üzerinden yola çıkılmış olup Airbus'ın fabrikalar ve üretim tesisleri arası parça taşıma işlemini sağlamak için kullandığı uçağı olmuştur. Eski nesil Beluga'ya kıyasla 1 yerine 2 tam boy kanat taşıyabilmektedir.[27] 4 Ocak 2018'de fabrikadan çıkarılmış olup, 19 Temmuz 2018'de ilk uçuşunu yapmıştır. Ocak 2020'de ise kargo taşımacılığına başlamıştır.[28]
.jpg)
A330 MRTT
[değiştir | kaynağı değiştir]Airbus'ın A330 üzerinden geliştirdiği tanker uçak versiyonudur. Haziran 2025 itibarıyla 84 toplam sipariş almış olup bunların 65'i teslim edilmiştir.[29]
EADS/Northrop Grumman KC-45
[değiştir | kaynağı değiştir]A330'un KC-45 adı altında havadan yakıt ikmali sağlaması öngörüldüğü tanker uçağı idi. EADS ve Northrop Grumman ortaklığı 29 Şubat 2008'de ABD'de 35 Milyar $ değerinde 179 adet KC-45 tedarikini içeren sözleşme imzalamış ve Boeing'i saf dışı bırakmıştır.[30]
2008 sonbaharında ABD başkanlık seçimlerinden önce bu anlaşma askıya alınmıştır. Her ne kadar uçağın ana montajı Amerika'da yapılacak olsa da Boeing gibi bir Amerikan şirketi yerine Avrupalı Airbus'un tercih edilmesi tepkilere yol açmıştır.
Şubat 2011'de ise EADS/Northrop Grumman ile olan antlaşma gerçekleşmemiş ve kontrat Boeing'e verilmiştir. Boeing sonradan KC-46 modelini bu kontrat adı altında geliştirmiştir.[31][32]
Sipariş ve Teslim Edilenler
[değiştir | kaynağı değiştir]| Siparişler | Teslimatlar | ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Model | Toplam | Bekleyen | Total | 2025 | 2024 | 2023 | 2022 | 2021 | 2020 | 2019 | 2018 | 2017 | 2016 | 2015 | 2014 | 2013 | 2012 | 2011 | 2010 |
| A330-200 | 665 | 6 | 659 | 1 | 2 | 3 | 5 | 3 | 5 | 7 | 14 | 16 | 21 | 30 | 28 | 43 | 37 | 40 | 32 |
| A330-200F | 38 | 0 | 38 | – | – | – | – | – | – | – | – | 2 | 3 | 3 | 5 | 8 | 8 | 4 | 5 |
| A330-300 | 776 | 0 | 776 | – | – | – | 4 | 1 | 1 | 5 | 32 | 49 | 42 | 70 | 75 | 57 | 56 | 43 | 50 |
| --A330ceo-- | 1,479 | 6 | 1,473 | 1 | 2 | 3 | 9 | 4 | 6 | 12 | 46 | 67 | 66 | 103 | 108 | 108 | 101 | 87 | 87 |
| A330-800 | 12 | 5 | 7 | – | – | – | 3 | 1 | 3 | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – |
| A330-900 | 433 | 278 | 155 | 11 | 32 | 29 | 20 | 11 | 10 | 41 | 3 | – | – | – | – | – | – | – | – |
| --A330neo-- | 445 | 283 | 162 | 11 | 32 | 29 | 23 | 12 | 13 | 41 | 3 | – | – | – | – | – | – | – | – |
| Toplam: | (1,924) | (289) | (1,635) | (12) | (34) | (32) | (32) | (16) | (19) | (53) | (49) | (67) | (66) | (103) | (108) | (108) | (101) | (87) | (87) |
| Teslimatlar | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2009 | 2008 | 2007 | 2006 | 2005 | 2004 | 2003 | 2002 | 2001 | 2000 | 1999 | 1998 | 1997 | 1996 | 1995 | 1994 | 1993 | |
| A330-200 | 38 | 49 | 42 | 39 | 29 | 25 | 19 | 36 | 16 | 27 | 40 | 12 | – | – | – | – | – |
| A330-200F | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – |
| A330-300 | 38 | 23 | 26 | 23 | 27 | 22 | 12 | 6 | 19 | 16 | 4 | 11 | 14 | 10 | 30 | 9 | 1 |
| --A330ceo-- | 76 | 72 | 68 | 62 | 56 | 47 | 31 | 42 | 35 | 43 | 44 | 23 | 14 | 10 | 30 | 9 | 1 |
| --A330neo-- | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – |
| Toplam: | (76) | (72) | (68) | (62) | (56) | (47) | (31) | (42) | (35) | (43) | (44) | (23) | (14) | (10) | (30) | (9) | (1) |
Haziran 2025 itibarıyla[29][33][34]
Teknik özellikler
[değiştir | kaynağı değiştir]
_C-GHLM_1.jpg)
| Uçak boyutları | A330-200 | A330-300 | A330-200F |
|---|---|---|---|
| Gövde Uzunluğu | 58,8 m (192 ft 11 in) | 63,6 m (208 ft 8 in) | 58,8 m (192 ft 11 in) |
| Yerden Yüksekliği | 17,40 m (57 ft 1 in) | 16,85 m (55 ft 3 in) | 16,9 m (55 ft 5 in) |
| Gövde çapı | 5,64 m (18 ft 6 in) | ||
| Azami kabin genişliği | 5,28 m (17 ft 4 in) | ||
| Kabin genişliği | 45,0 m (147 ft 8 in) | 50,35 m (165 ft 2 in) | 40,8 m (133 ft 10 in) |
| Kanat Açıklığı (geometrik) | 60,3 m (197 ft 10 in) | ||
| Kanat Alanı (referans) | 361,6 m² (1.186 sq ft) | ||
| Kanat serbestisi (%25 akord) | 30 derece | ||
| Dingil mesafesi | 22,2 m (72 ft 10 in) | 25,6 m (84 ft) | 22,2 m (72 ft 10 in) |
| Tekerlek izi | 10,69 m (35 ft 1 in) | ||
| Temel çalışma verisi | |||
| Motorlar | İki CF6-80E1 or PW4000 or RR Trent 700 | PW4000 or Trent 700 | |
| Motror itme mesafesi | 303-320 kN | ||
| Yolcu kapasitesi | 253 (3-class) / 293 (2-class) | 295 (3-class) / 335 (2-class) | - |
| Menzil (w/max. passengers) | 6.749 NM (12.500 km) | 5,669 NM (10.500 km) | 4.000 NM (7.400 km) |
| Ekonomik hız | Mach 0,82 (541 mph, 470 knots, 871 km/h at 35.000 ft cruise altitude) | ||
| Azami ekonomik hız | Mach 0,86 (568 mph, 493 knots, 913 km/h at 35.000 ft cruise altitude) | ||
| Kalkış Mesafesi MTOW | 2.220 metre(7.300 ft) | 2.500 metre(8.202 ft) | - |
| Yük tutma hacmi (Standard/seçenekli) | 19,7 / 1.376 m³ | 475 m³ | |
| Dizayn ağırlıkları | |||
| Azami şahlanma ağırlığı | 230,9 (233,9) t | ||
| Azami Havalanma ağırlığı | 230 (233) t | ||
| Azami İniş ağırlığı | 180 (182) t | 185 (187) t | 182 (187) t |
| Azami sıfır yakıt ağırlığı | 168 (170) t | 173 (175) t | 173 (178) t |
| Azami yakıt kapasitesi | 139.100 l | 97.170 l | 139.100 l |
| Boş faaliyet ağırlığı | 119,6 t | 122,2 (124,5) t | 109 t |
| Hacimsal Yük | 36,4 t | 45,9 t | 69 t |
Uçak Model Numaralandırmaları
[değiştir | kaynağı değiştir]
| Model | Sertifikasyon Tarihi | Motor Türü |
|---|---|---|
| A330-201 | 31 Ekim 2002 | General Electric CF6-80E1A2 |
| A330-202 | 31 Mart 1998 | General Electric CF6-80E1A4 |
| A330-203 | 20 Kasım 2001 | General Electric CF6-80E1A3 |
| A330-223 | 13 Temmuz 1998 | Pratt & Whitney PW4168A/4170 |
| A330-223F | 9 Nisan 2010 | Pratt & Whitney PW4170 (Freighter) |
| A330-243 | 11 Ocak 1999 | Rolls-Royce Trent 772B/C-60 |
| A330-243F | 9 Nisan 2010 | Rolls-Royce Trent 772B-60 (Freighter) |
| A330-301 | 21 Ekim 1993 | General Electric CF6-80E1A2 |
| A330-302 | 17 Mayıs 2004 | General Electric CF6-80E1A4 |
| A330-303 | 17 Mayıs 2004 | General Electric CF6-80E1A3 |
| A330-321 | 2 Haziran 1994 | Pratt & Whitney PW4164 |
| A330-322 | 2 Haziran 1994 | Pratt & Whitney PW4168 |
| A330-323 | 22 Nisan 1999 | Pratt & Whitney PW4168A/4170 |
| A330-341 | 22 Aralık 1994 | Rolls-Royce Trent 768-60 |
| A330-342 | 22 Aralık 1994 | Rolls-Royce Trent 772-60 |
| A330-343 | 13 Eylül 1999 | Rolls-Royce Trent 772B/C-60 |
ICAO Aircraft Tip Numaralandırmaları
[değiştir | kaynağı değiştir]| Designation[36] | Type |
|---|---|
| A332 | Airbus A330-200, Airbus A330-200F |
| A333 | Airbus A330-300 |
| A337 | Airbus A330-700 Beluga XL |
Motor Seçenekleri:
[değiştir | kaynağı değiştir]- 1. seçenek: 2x GE CF6-80E1/A2
- 2. seçenek: 2x P&W PW-4164 - PW-4168
- 3. seçenek: 2x RR Trent 768 - Trent 772
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ 1980'lere kadar birçok çift motorlu uçağa bir havalimanından herhangi bir anda maksimum 60 dakika uzakta olma kuralı uygulandı.[37]
- ^ neo ismi İngilizce "New Engine Option" (Yeni Motor Seçeneği) için eklenirken eski modellere ise "ceo" kısaltması eklendi. Bu kısaltma ise "Current Engine Option" (Mevcut Motor Seçeneği) anlamına gelmektedir.[38]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q Norris, Guy; Wagner, Mark (2001). Airbus A340 and A330. Internet Archive. Osceola, Wis. : MBI ; Sparkford : Haynes (distributor). ISBN 978-0-7603-0889-9.
- ^ a b c Seet, Charlotte (17 Ocak 2023). "29 Years Ago Today The Airbus A330 Entered Service With Air Inter". Simple Flying (İngilizce). 14 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ "A330neo | Airbus". aircraft.airbus.com (İngilizce). 28 Mayıs 2024. 15 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ "Airbus Photo Release" (PDF). 15 Mayıs 2018. 25 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ "First A330neo successfully completes maiden flight | Airbus". www.airbus.com (İngilizce). 28 Ekim 2021. 29 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ "A330-200 | Airbus". aircraft.airbus.com (İngilizce). 2 Temmuz 2024. 9 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ "Airbus to offer heavier A330 against delayed 787". www.flightglobal.com (İngilizce). 15 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ Kaminski-Morrow2012-11-29T09:00:00+00:00, David. "Airbus to raise A330 take-off weight and fuel capacity". Flight Global (İngilizce). 28 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ LoProto, Mark (29 Mayıs 2024). "Everything You Need To Know About The Airbus A330 And A340 Passenger Jets". SlashGear (İngilizce). 22 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ Mishra, Premtosh. "Airbus A330 Development Timeline". goldenepaulettes.com (İngilizce). 15 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ "A330-200F | Airbus". aircraft.airbus.com (İngilizce). 8 Temmuz 2024. 23 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ Bailey, Joanna (12 Şubat 2021). "Why The Airbus A330-200 Freighter Has A Lump At The Nose Gear". Simple Flying (İngilizce). 26 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ "Türk Hava Yolları - Yatırımcı İlişkileri". investor.turkishairlines.com. 10 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ a b "A330-300 | Airbus". aircraft.airbus.com (İngilizce). 2 Temmuz 2024. 14 Haziran 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ "Airbus Orders/Deliveries Chart (As of June 2025)". Airbus. 9 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ "A330-300P2F | Airbus". aircraft.airbus.com (İngilizce). 24 Temmuz 2024. 7 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ "Airbus Press Release" (PDF). Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ "First A330-300P2F enters service with DHL | Airbus". www.airbus.com (İngilizce). 28 Ekim 2021. 26 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ "First A330-200P2F re-delivery to Egyptair Cargo". www.elbeflugzeugwerke.com (İngilizce). 7 Şubat 2017. 7 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ "A330-300P2F | Airbus". aircraft.airbus.com (İngilizce). 24 Temmuz 2024. 7 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ Jeffrey2025-03-19T14:49:00+00:00, Rebecca. "MNG Airlines grows fleet to 12 with A330P2F". Air Cargo News (İngilizce). 12 Mayıs 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ Cummins, Nicholas; Pande, Pranjal (1 Kasım 2020). "The Airbus A330neo vs A330 – What's The Difference?". Simple Flying (İngilizce). 27 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ "Airbus Press Release Regarding A330-800 Maiden Flight" (PDF). Airbus. 26 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ "Kuwait Airways takes delivery of its first two A330neos | Airbus". www.airbus.com (İngilizce). 28 Ekim 2021. 19 Nisan 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ "First A330neo successfully completes maiden flight | Airbus". www.airbus.com (İngilizce). 28 Ekim 2021. 8 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ "TAP airbus A330neo is already flying in worldwide between Lisbon and São Paulo". www.tapairportugal.com (Portekizce). 10 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ Finlay, Mark (20 Nisan 2024). "Analysis: The Facts & Figures That Make The Airbus BelugaXL Such An Impressive Freighter". Simple Flying (İngilizce). 21 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ Cirium2020-01-13T17:02:00+00:00. "Airbus begins BelugaXL operations". Flight Global (İngilizce). 14 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ a b "Airbus Orders, Deliveries, In Operation Air Power by Country - Worldwide (June 2025)" (PDF). 8 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ "Savunmasanayi.net: EADS zaferi ve muhtemel sonuçları, Tevfik Uyar". 22 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2008.
- ^ Trimble2011-03-04T18:05:00+00:00, Stephen. "EADS concedes KC-X contract award to Boeing". Flight Global (İngilizce). 24 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ "[UPDATED]: USAF selects Boeing for KC-X contract". www.flightglobal.com (İngilizce). 26 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ "Orders and deliveries | Airbus". www.airbus.com (İngilizce). 3 Nisan 2024. 26 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ "Historical Orders and Deliveries 1974–2009". Airbus S.A.S. January 2010. 23 Aralık 2010 tarihinde kaynağından (XLS) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2012.
- ^ "Type Certificate Data Sheet" (PDF). European Aviation Safety Agency. 14 Aralık 2015. 17 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "DOC 8643 – Aircraft Type Designators". icao.int. 10 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ "getting to grips with ETOPS" (PDF). Airbus. 1 Ekim 1998. 4 Temmuz 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
- ^ Zilenaite, Karolina (30 Temmuz 2019). "A320: From CEO to NEO". BAA Training (İngilizce). Erişim tarihi: 25 Temmuz 2025.
