Abdullah Aşıkhasanoğlu

Abdullah Aşıkhasanoğlu veya Aşıkhasanoğlu Abdullah (c. 1872, Azlağa, Hopa - ?), Lazcanın okullardan okutulması yaptığı çalışmalarla tanınan Laz tüccar ve kültürel aktivist.

Hayatı

Abdullah Aşıkhasanoğlu ile ilgili bilinen bilgiler büyük ölçüde Osmanlı belgelerine, aile üyelerinin söylemlerine ve Zakaria Çiçinadze, İoseb Kipşidze ve Davit Kldiaşvili gibi yazarlara dayanmaktadır. Günümüzde Avcı olarak bilinen Aşıkhasanoğlu sülalesinin Hacı Derviş kolundandan olan Abdullah, 1870'li yılların başında Hopa'nın Azlağa köyünde dünyaya geldi. İstanbul'da eğitim görmüş olan dedesi Aşık Alemdarzade Molla Osman, Çxala'dan (Düzköy) Azlağa'ya göç etmişti. Osmanlı belgelerine göre 1905 yılında Abhazya'nın Gudauta rayonunda bir mağaza sahibiydi ve ticaret yapıyordu.

Sonraki yıllarda köyüne dönen Aşıkhasanoğlu, Osmanlı İmparatorluğu yetkililerine Lazca ve Gürcücenin akraba diller olduğunu ve köy halkının kendi dillerinde okuma yazmak istediğini söyleyen bir dilekçe yazdı. Lazcanın öğretilmesi için Gürcistan'dan öğretmen getirilmesi talebini de içeren dilekçe, 1910 yılında kabul edildi. Buna karşın I. Dünya Savaşı'nın patlak vermesiyle Lazca eğitim başlamadı. Abdullah Aşıkhasanoğlu'nun Osmanlı'da Lazca eğitimi başlatmakla ilgili çabaları, Muhammed Vanilişi ve Ali Tandilava'nın yazdığı Lazların Tarihi adlı kitapta da geçmektedir. İoseb Kipşidze, 1917 yılında Abdullah Bey ile yaptığı görüşmelerden Lazistaniş Tarixi ve başlıksız iki tane metin derledi. Bu metinler sonraki yıllarda Arnold Çikobava tarafından basıldı.

Abdullah Aşıkhasanoğlu'nun derlenen metinlerinin birinde, Lazca eğitim isteme gerekçesi de yer almaktadır. Bu metine göre, Lazistan'ın Yavuz Sultan Selim tarafından fethedilmesinden sonra bölge halkının İslam'a geçmeyi kesin olarak reddeder. Osmanlı idarecileri de Hristiyan Lazlara zulmedilmeyeceğini açıklar. Buna karşın zaman geçtikçe bölgedeki papazlar sürülür, Amasya'dan ise İslam'ı öğretmesi için 45 hoca getirilir. Hocalardan ders alan çocuklar Müslüman olur. Durumu fark eden Lazlar, din değişimine engel olamayacaklarını anlayınca, Lazcayı, Laz kültürü, topraklarını ve ırklarını muhafaza etmek için Türklerle kız vermemeye, Türklerden kız almamaya ve Türklere arazi satmamaya karar verirler. Aynı zamanda 50 yılda 1 kez padişaha Lazca eğitim taleplerini iletmeye başlarlar.

Yeğeni Mehmed Aşıkhasanoğlu (1901 - 1974), 1933 yılında Abhazya'da basılan ve ilk Lazca matematik kitabı olan Oxesapuşi Supara'nın sorumlu redaktörlüğününü yapmıştır.